روابط ایران با ونزوئلا در دو دهه گذشته همواره در حال گسترش بوده است. می‌توان ادعا کرد دوران احمدی‌نژاد شاهد بالاترین سطح روابط  بین دو کشور بود. این دو کشور با وجود اینکه از ذخایر عظیم نفت برخوردارند، به‌دلیل تحریم‌ها و مشکلات متعدد داخلی در اوپک از جایگاه مستحکمی برخوردار نیستند و در تصمیم‌‌گیریهای سال‌های اخیر اوپک نتوانستند تاثیرگذار باشند. این در حالی است که اوپک در بحبوحه بحران انرژی با اتخاذ سیاست مستقل، ضمن حفظ منافع کشورهای عضو نشان داد که همچنان عنصر فعال و کلیدی بازار نفت است.

در دو سال گذشته شدت تحریم‌ها علیه ونزوئلا به حدی تاثیرگذار بود که میزان تولید بنزین در پالایشگاه‌های این کشور جوابگوی نیازهای داخلی این کشور نبود. ایران در دوسال گذشته در چند مرحله اقدام به ارسال سوخت به ونزوئلا کرد. طرفداران نظام در رسانه‌ها این اقدام جمهوری اسلامی را سند بی‌اثر ماندن تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعلام کردند. به‌رغم تداوم تحریم‌های آمریکا، تهران و کاراکاس روابط دیپلماتیک خود را از دهه گذشته حفظ کرده‌اند. دو کشور در برخی مسائل منطقه‌ای و جهانی نیز سیاست مشابهی را دنبال می‌کنند. 

سفر جواد اوچی وزیر نفت ایران به ونزوئلا

ایران در سال‌های اخیر تلاش زیادی کرد تا با ارسال سوخت به ونزوئلا نقش مهمی در امنیت انرژی یکی از متحدان سنتی جمهوری اسلامی در آمریکای لاتین ایفا کند. در مورد چگونگی ایفای نقش جمهوری اسلامی در امنیت انرژی ونزوئلا باید گفت که در سال‌های اخیر ایران و ونزوئلا همکاری‌های خود را در سایه تحریم‌های آمریکا افزایش داده‌اند. کاراکاس میعانات گازی ایران را برای رقیق کردن نفت خام خود وارد می‌کند. همچنین ایران محصولات پالایشی، خدمات مهندسی و قطعات یدکی برای کمک به صنعت نفت این کشور به ونزوئلا ارسال می‌کند. در این بین جواد اوجی، وزیر نفت ایران، در سفری اعلام‌نشده راهی کاراکاس شده است.

روز یکشنبه اول مه، خبرگزاری بلومبرگ به نقل از منابع محلی، با اشاره به سفر جواد اوجی و هیئت ۱۲ نفره همراه به ونزوئلا، از امضای چند قرارداد همکاری در زمینه انرژی بین دو کشور در جریان این سفر خبر داد. در اولین مرحله از این سفر از پیش‌ اعلام‌نشده، جواد اوجی به‌همراه اسدروبال چاوز، رئیس شرکت ملی نفت ونزوئلا، از مجتمع پالایشگاهی پاراگوانا در غرب این کشور بازدید کردند. همزمانی این سفر با توقف مذاکرات هسته‌ای، اجلاس آتی اوپک، تداوم حمله روسیه به اوکراین و تداوم بحران انرژی معنی‌دار است.

حمله روسیه به اوکراین و نقش احتمالی ایران و  ونزوئلا در تثبیت بازار نفت

با حمله روسیه به اوکراین و تلاش کشورها برای استفاده از تحریم واردات انرژی روسیه برای اعمال فشار به مسکو برای پایان دادن به تجاوز نظامی به اوکراین، مسئله یافتن جایگزینی برای نفت و گاز طبیعی روسیه در بازار جهانی انرژی به اولویت اول امنیت انرژی کشورهای عمده واردکننده انرژی روسیه تبدیل شد. در این بین با صدور فرمان بایدن مبنی بر ممنوعیت واردات نفت روسیه از طرف آمریکا، منابع نفتی ونزوئلا به‌عنوان یکی از جایگزین‌های نفت روسیه در سبد انرژی آمریکا مطرح شد و حتی در ماه گذشته چند هیات از آمریکا برای امکان‌سنجی واردات نفت از کاراکاس به این کشور سفر کردند و حتی بحث رفع برخی تحریم‌های ونزوئلا نیز در محافل سیاسی واشنگتن مطرح شد. در این بین در بحبوحه بحران انرژی و پس از حمله روسیه به اوکراین، بحث جایگزینی منابع نفت و گاز ایران به‌جای روسیه نیز در بازار مطرح شد. در مورد جایگزینی ایران به‌جای روسیه در بازار جهانی گاز طبیعی باید گفت که ایران شرایط افزایش ظرفیت تولید و صادرات را ندارد و در مورد بازار هم باید گفت که نفت ایران در حال حاضر هم در بازار به فروش می‌رسد، پس نمی‌تواند جایگزین نفت روسیه در بازار شود.

دولت بایدن در قبال تداوم مذاکرات اتمی و رسیدن به توافق در ماه‌های گذشته، با دادن چراغ سبز به چین علی‌رغم تداوم تحریم‌ها باعث شده است تا فروش نفت ایران به چین افزایش یابد. وزیر نفت و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز از رسیدن میزان تولید نفت به زمان پیش از تحریم‌ها خبر دادند. اواخر دسامبر گذشته، مقام‌های ونزوئلا و ایران در جریان آخرین دیدار خود، با وجود تهدیدهای آمریکا و اعمال تحریم‌ علیه تهران و کاراکاس، بار دیگر بر تحکیم مناسبات دوجانبه با هدف دفاع از چندجانبه‌گرایی تاکید کرده بودند.

با توجه به توقف مذاکرات هسته‌ای به نظر می‌رسد ایران فرصت را برای افزایش سطح روابط با ونزوئلا مناسب یافته است. در صورت تداوم تحریم‌ها علیه دو کشور، نباید انتظار داشت در ماه‌های آینده نقش این کشورها در امنیت جهانی انرژی افزایش یابد. کاراکاس برای تبدیل شدن به یکی از تامین‌کنندگان نفت آمریکا پس از اقدام واشنگتن به ممنوع کردن واردات نفت روسیه، نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت در ساختار فرسوده انرژی خود دارد و این مهم فقط در صورتی عملیاتی خواهد شد که تحریم‌ها علیه این کشور رفع شود و کاراکاس نیز برخی سیاست‌های منطقه‌ای خود را تعدیل کند.

ادامه سیاست خارجی فعلی تهران و کاراکاس در تضاد با منافع واشنگتن، زمینه گسترش روابط ایران و ونزوئلا را بیشتر فراهم خواهد کرد. ارسال سوخت از طرف ایران به ونزوئلا در صورت نیاز می‌تواند ادامه یابد و یا دو کشور در برخی زمینه‌های خاص فنی می‌توانند تبادل تکنولوژی داشته باشند. هر دو کشور به این امر آگاه‌اند که تکنولوژی و منابع مالی شرکت‌های داخلی جوابگوی نیازهای صنعت انرژی دو کشور نیست. این دو کشور بدون رفع مشکلات با آمریکا، باید شاهد کاهش تدریجی نقش خود در بازار جهانی انرژی باشند. کاهش نقش این دو کشور در بازار جهانی انرژی به معنای کاهش قدرت آن‌ها در حوزه روابط بین‌المللی است. انرژی می‌تواند به محور همکاری تهران و کاراکاس تبدیل شود.