از ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ در واکنش به فراخوان و اعتراضهای مردمی به افزایش قیمت نان، اینترنت تلفن همراه در چندین شهر استان خوزستان قطع شد و اینترنت ثابت نیز با افت سرعت همراه بود، قطعی اینترنت در برخی مناطق تا ۱۹ اردیبهشت ادامه داشت. محدودسازی و ایجاد اختلال در دسترسی شهروندان به اینترنت هرچند موضوعی است که سالها است درباره آن بحث میشود، ولی مسئولان و سیاستگذاران نیز رویکرد دوگانهای در مواجهه با آن اتخاذ کردهاند. در عمل، نزدیک به یک سال است که پهنای باند بینالمللی کاهش یافته است، اما در نشستهای خبری، مسئولان ادعا میکنند که پهنای باند افزایش یافته است و همه تلاش خود را برای بهبود وضعیت اینترنت به کار گرفتهاند.
با این وجود، بررسیهای موسسه «IP Observatory» نشان میدهد که رویداد مهمی در روز ۳۰ فروردین رخ داده است که منجر به خاموشی اینترنت در خوزستان شده است؛ پس از آن تاریخ نیز ترافیک و پهنای باند اینترنت در خوزستان به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. همچنین دادههای «cloudflare» نشان میدهد که قطعی اینترنت از روز ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ آغاز شده است.
علی از اهواز درباره تفاوت اختلالات اینترنت در محل کار و خانه میگوید: «در محل کار، بدون افت سرعت به اینترنت دسترسی دارم. اما با آنکه اینترنت خانه را از همان شرکت ارائهکننده خدمات اینترنتی گرفتم، اینترنت خانه در روزهای اول قطعی [۱۷ و ۱۸ اردیبهشت] فقط وبسایتهای داخلی را باز میکرد. الان مشکل باز کردن سایتها برطرف شده اما اینترنت بسیار کند است و قطعی زیادی دارد.»
بعد از قطعی سراسری اینترنت در آبان ۹۸، حکومت کوشیده است تا قطعی و اختلال اینترنت بهگونهای انجام شود که از طرف نهادهای شناسایی و تجزیه و تحلیل قطعی اینترنت جهانی قابل تشخیص نباشد. در سالهای اخیر، بیشتر اختلالات اینترنت با روش «مسدودسازی پهنای باند» (throttling bandwidth) انجام میشود. شرکتهای ارائهدهنده اینترنت از این روش برای کنترل ترافیک اینترنت در شبکه و اعمال محدودیتهای داده استفاده میکنند و از این طریق پهنای باند وبسایتها یا برنامههای خاص را محدود میکنند، به شکلی که برای مثال حتی ارسال یک پیام در یک سرویس پیامرسان میسر نباشد. با تقلیل سرعت اینترنت و کاهش پهنای باند، کاربران امکان استفاده از اینترنت را از دست میدهند، در عین حال نهادهای ناظر نمیتوانند آن وضعیت را بهعنوان قطعی کامل اینترنت ثبت کنند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با وجود تمام این تلاشها، یکی از نهادهای نظارت بر میزان دسترسی اینترنت نشان داد که این بار همزمان با اختلالات به وجودآمده در اینترنت خوزستان، در برخی مناطق دیگر نیز دسترسی مردم با مشکل روبهرو شده است. براساس دادههای وبسایت تشخیص و تحلیل قطعی اینترنت (IODA) میبینیم که از ۱۶ اردیبهشت که اختلالات اینترنت در خوزستان آغاز شده بود، رفتهرفته این اختلالات در استانهای دیگر مانند اصفهان، فارس، کرمان، آذربایجان غربی و تهران هم اتفاق افتاد تا جایی که در تاریخ ۲۰ اردیبهشت، در حدود نیمی از کشور، دسترسی مردم به اینترنت در سطوح مختلف با مشکل روبهرو بوده است؛ شدیدترین قطعیها در استانهای کهگیلویه و بویراحمد، همدان و قزوین دیده شد.
اوج اختلالات سراسری اینترنت سهشنبه ۲۰ اردیبهشت، رخ داد. در همین روز، اینترنت مخابرات برای ساعاتی با اختلال سراسری همراه بود و شبکه مبیننت هم تا نیمه روز سهشنبه بهطور سراسری قطع بود و بعد از آن هم محدودیت و مسدودسازیهای جدیدی از جمله مسدودسازی آدرس منتهی به تصاویر برخی سرویسها در شبکه مبین نت دیده شد. در این نوع مسدودسازی کاربر قادر به استفاده از سرویس مورد نظر نخواهد بود، اما در عین حال آدرس اصلی سایت نیز مسدود نشده است و نهادهای ناظر مسدود شدن سرویس را تشخیص نمیدهند.
در روزهایی که شهروندان از اختلالات اینترنت شکایت میکنند و نهادهای بینالمللی نیز قطعی اینترنت را تصدیق میکنند، عدهای از مسئولان به سیاست انکار و تکذیب روی آوردند و عدهای دیگر روزه سکوت گرفتند. وزیر کشور قطعی اینترنت در خوزستان را تکذیب کرد و وزیر ارتباطات نیز تاکنون در مورد قطعی اینترنت در خوزستان صحبتی نکرده است.
در سلسله قطعیهای اخیر، یکپارچگی و نظاممندی در اختلالات مشهود بود و اپراتورهای اینترنت بر خلاف قطعیهای مشابه در سالهای قبل، به صورت منطقهای و استانی اقدام به محدودسازی اینترنت نکردند، بلکه اقدامهای اپراتورها در سطح کشوری صورت گرفته است. برای مثال در اینترنت شرکت شاتل در چندین استان مختلف از جمله فارس، اصفهان و تهران و خوزستان بخشی از «CDN CLOUDFRONT» از کار افتاده بود و ترافیک اینترنت وارد یک چرخه داخلی شده بود که موجب قطع دسترسی کاربران به سرویسهای خارجی شد. برخی شرکتهای ارائه دهنده اینترنت نیز بهطور همزمان اقدام به ایجاد اختلال در دسترسی به ابزارهای دور زدن فیلترینگ کردند. نکته قابل توجه این است که ارائهدهندگان اینترنت در استانهای مختلف، روشهای جدیدی را برای محدودسازی دسترسی شهروندان به اینترنت بینالمللی اجرایی کردهاند که این اقدامها در استانهای مرکزی و غربی کشور بیشتر قابل مشاهده است و استانهای شرقی کمتر درگیر سانسور اینترنت بودهاند.
با توجه به گسترش اختلالات اینترنت از خوزستان به شهرهای دیگر، میتوان احتمال داد که اقدامهای اخیر حکومت، آزمایشی است برای آزمودن شیوههای جدیدتر و پیچیدهتر فیلترینگ و اجرا کردن آن در سطح سراسری. ترفندها و عملیاتهای تکنولوژیک که هربار با اشکال مختلف بروز میکنند، به همراه سیاستهای انکار و سکوت نشان میدهد که آزمون و خطا برای کنترل سطح دسترسی مردم در حال اجرا است؛ خوزستان فقط زمین بازی برای آزمودن راههای نوینی است که لایههای اجرایی در صددند آن را عملیاتی کنند؛ وگرنه در سیاستگذاریهای کلان همچنان اصل بر «دسترسی نداشتن به اینترنت جهانی» است.