شهربازیهای در تهران و برخی شهرهای ایران متروکه و تبدیل به قبرستان اسباب‌‌بازی شدهاند و استفاده از معدود باقی‌مانده آنها نیز برای خانواده‌ها دلهره‌آور و وحشت‌‌‌آفرین شده است.
صنعت بازی و سرگرمی و اوقات فراغت کودکان در ایران که روزگاری در شهربازیهای خاطرهانگیز سنتی خلاصه می‌شد، حالا به‌تدریج جای خود را به بازی‌های کامپیوتری داده و به واسطه هزار و یک مشکل اقتصادی و ترجیح‌های خانوادگی رونق سابق را ندارد.
دهه ۵۰ و ۶۰؛ شهربازیهای خاطرهانگیز
شهربازیها با خاطرات دوران کودکی بسیاری در ایران پیوند خورده‌اند، از شهربازی «ارم» گرفته تا شهربازی «ملت» در مشهد و شهربازی «لونا پارک» شیراز که همگی خاطره جمعی نسلی را تشکیل می‌دهند که در دهه‌‌های ۵۰ و ۶۰ در عالم کودکی بودند.
این شهربازیها پس از انقلاب ۵۷، به حاشیه رفتند و تا سال‌ها پس از پایان جنگ هشت ساله عراق علیه ایران نیز رونقی چندانی نداشتند تا اینکه از اوایل دهه ۷۰ دوباره رونق گرفتند.
البته بخشی از این تغییر متوجه نوسازی و بازسازی شهربازیهای خاطر‌ه‌ساز دوران پهلوی شد و مدیران ترجیح دادند شهربازیهای جدیدی بسازند که گذشته‌ای پشت آنها نیست و قرار است این اماکن بخشی از خاطرات کودکان دوره جمهوری اسلامی را بسازند.
دهه ۷۰ تا ۹۰؛ دوره شهربازیهای مدرن
از اوایل دهه ۷۰ شمسی بود که ساخت و راه‌اندازی پارک و محل بازی و تفریح برای کودکان و خانواده‌های آنها در دستور کار دولت‌ها قرار گرفت و خون تازه‌ای به صنعت بازی در ایران دمیده شد.
آمار‌های سازمان استاندارد می‌گوید تا سال ۱۳۹۶ دست‌کم ۹هزار و ۵۰۰ مرکز تفریحی و شهربازی در ایران وجود داشت که همگی آنها در مجموع ۵۰هزار تجهیزات بازی داشتند.
از این تعداد مراکز تفریحی، ۹۱۵مجموعه در استان تهران واقع شده است که حدود ۱۰ درصد از تعداد مراکز تفریحی کل ایران را شامل می‌شود.
دهه کنونی؛ عصر بازی‌های کامپیوتری
بخش قابل توجهی از این مراکز تفریحی در سال‌های اخیر درپی وخیم شدن وضعیت معیشت مردم ایران و شاید تغییر ذائقه بازی کودکان و گرایش آنها به بازی‌های کامپیوتری، بار دیگر وارد دوره مهجوریت شدهاند و از رونق آنها به غیر از دوره تابستان، خبر چندانی نیست.
حالا در آستانه فصل تابستان، روزنامه «همشهری» در شماره روز دوشنبه ۲۳ خرداد خود گزارشی از وضعیت وخیم برخی شهربازیها در تهران منتشر کرده و نوشته است همگی آنها در شرایطی بسیار اسف‌بار قرار دارند.
این روزنامه نوشتدر تهران «سال‌هاست اغلب شهربازیها تبدیل به قبرستان متروکه‌ای از وسایل بازی کهنه و قدیمی شده که صدای خندیدن هیچ کودکی از آن بیرون نمی‌آید».
آنطور که در گزارش این روزنامه آمده است: «گه‌گداری فقط پیمانکاری سراغ یکی از آنها می‌رود، چند وسیله را تعمیر می‌کند و بخشی از شهربازی را راه می‌اندازد و دوباره بدون هیچ توضیحی آن را می‌بندند.»
تهران در حال حاضر ۹ شهربازی روباز دارد که «اغلب آنها زیر نظر نهادهای عمومی غیر از شهرداری تهران است که حالا یا متروکه و یا نیمه تعطیل شدهاند».
«پامچال» یکی از همین شهربازیهاست که در شهرک «مشیریه» در شرق تهران واقع شده است که دو دختر ۱۵ ساله از وضعیت نامناسب تجهیزات آن راضی نیستند و به خبرنگار همشهری می‌گویند: «هیچ کدوم بازی‌ها برامون جذاب نیست. تازه با ترس‌ولرز سوار می‌شیم، چون خیلی صداهای بد و ناجور می‌دن.»
«رازی» نام شهربازی دیگری است که در بوستان «رازی» واقع شده که بعد از ۹ سال تعطیلی از نوروز ۱۴۰۱ فعالیت خود را از سر گرفته است.
روزنامه «همشهری» نوشت با اینکه شهربازی فعال است، اما کمتر کسی را «می‌توان دید که سوار وسایل بازی باشد» چرا که خانواده‌ها می‌گویند ماشین‌های بازی «فرسوده» است و قیمت بازی‌ها هم «گران» شده است.
«بعثت» یکی دیگر از شهربازیهای تهران است که دو هفته پیش اعلام شد به‌دلیل استفاده از «تجهیزات غیراستاندارد» پلمب شده است.
مشتری کم، ایمنی کمتر و پلمب بیشتر
وقتی‌که مشتری کم باشد، تجهیزات گران شده باشد و هزینه تعمیر و نگهداری سر به فلک کشیده باشد، نتیجه‌اش می‌شود افزایش شمار تجهیزات بازی غیراستاندارد در شهربازیها که می‌تواند بلای جان کسانی شود که برای ساعتی شادی به آنجا پناه آورده‌اند.
اداره کل استاندارد استان تهران هم سال ۱۴۰۱ همچون سال‌های گذشته با شروع فصل گرما و تعطیلی مدارس، طرح «ضربتی» نظارت بر شهربازیها و تجهیزات بازی در این استان را در دستور کار خود قرار داده است.
عباس نوری، مدیرکل استاندارد استان تهران گفت: «همه تجهیزات تفریحی اعم از شهربازیها، کابل‌راه‌ها و مراکز تفریحی آبی مشمول استاندارد اجباری شدهاند و بهره‌برداران این اماکن باید تصویر مجوز معتبر خود را در معرض دید عموم قرار بدهند.»
نوری فروردین‌ماه امسال هم اعلام کرده بود بازرسان استاندارد «در بازرسی از ۶۰ شهربازی استان تهران، ۹ شهربازی را به علت نداشتن مجوز استاندارد، پلمب کردند».
براساس اعلام این مقام مسئول در سال ۱۴۰۰ هم بیش از هزار و ۱۰۰ وسیله بازی و ۶۴ شهربازی غیر استاندارد پلمب شدهاند.
شهربازیها در ایران، مایه نگرانی خانواده‌ها
شهربازیهای غیراستاندارد و فرسوده در ایران به یکی از مهم‌ترین تهدید‌ها برای کودکان و خانواده‌های آنها تبدیل شده است. همان‌طور که روزنامه «همشهری» گزارش کرده است، بسیاری از خانواده‌ها حاضر نیستند از تجهیزات این اماکن استفاده کنند، چرا که از امنیت این تجهیزات اطمینان ندارند.
سال ۱۳۹۷ هم روزنامه «قدس» در گزارشی اعلام کرد: «بیش از ۸۰ درصد شهر بازی‌ها در ایران دارای پروانه فعالیت استانداردسازی‌شده هستند و حدود ۱۰ درصد نیز در انتظار دریافت مجوز هستند.»
براساس تعریف سازمان ملی استاندارد، استانداردسازی وسایل تفریحی شامل چهار حوزه (وسایل مکانیکی شهربازیها، وسایل بازی پارک‌ها، تله کابیین‌ها و تجهیزات بدنسازی عمومی) است.
بنابر اعلام مقام‌های مسئول، تجهیزات مربوط به این چهار حوزه از سال ۱۳۸۷ مشمول استاندارد «ایزایران» شدهاند و تا سال ۱۳۹۷ هم ۱۸ هزار و ۸۰۰ وسیله از مجموع هزار و ۵۸۵ شهربازی ایران در سامانه تحت پوشش سازمان ملی استاندارد ثبت شده است.
آنطور که روزنامه «قدس» گزارش کرده است سالانه حدود پنج درصد از وسایل بازی شهربازیهای ایران یعنی بین دو تا سه هزار وسیله پلمب می‌شود که پس از «رفع نقص و اخذ تأییدیه استاندارد مجدد مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد».
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
چرا شهربازیها به چنین روزی افتادند؟
شهربازیها در ایران هم از ناکارآمدی و بی‌کفایتی و برنامه‌ریزی غلط مدیران بخش‌های مختلف مصون نمانده‌اند. روزگاری شهربازیها به‌واسطه نگاه ایدئولوژیک به حاشیه رفتند، اما در سال‌های اخیر، آنها به‌واسطه بحران‌های گسترده ناشی از مشکلات اقتصادی و ناکارآمدی مدیران مضمحل شدهاند.
روزنامه «شهروند» سال ۱۳۹۶ گزارشی در این زمینه منتشر کرد و نوشت کاغذبازی‌های اداری و دست‌به‌دست‌شدن پرونده‌های سرمایه‌گذاری در صنعت بازی و سرگرمی منجر به فرار سرمایه‌گذاران از این صنعت شده است.
این روزنامه نوشت راه‌اندازی شهربازی در توان سرمایه‌گذار داخلی نیست و این «سرمایه‌گذار خارجی است که می‌تواند ماشین‌آلات پیشرفته را وارد کشور کند»، اما «قوانین دست‌وپاگیر» مانع از تحقق چنین امری شده است.
در کنار نبود سرمایه‌گذار خارجی، گران‌شدن سرسام‌آور هزینه تعمیر و نگهداری تجهیزات شهربازیها، تغییر ذائقه بازی کودکان و کاهش قدرت اقتصادی خانواده‌ها را باید از دیگر عوامل وخامت حال شهربازیها در ایران دانست.
روزنامه «تعادل» هم یکی از علت‌های بروز چنین وضعیتی را «عدم حمایت‌های لازم دولت» از صنعت بازی و «استفاده از مشاوره‌های نادرست برای ایجاد شهربازی برای سرمایه‌داران» اعلام کرده است.
این روزنامه به نقل از کارشناسان نوشت: «سرانه مطلوب فضاهای بازی در کشورهای توسعه یافته دو مترمربع به ازای هر نفر است که این فضا در ایران یک متر مربع به ازای هر نفر پیشنهاد شده است».
مشت نمونه‌ای از خروار
آمار آسیب‌ها و حوادث تجهیزات فرسوده و ناایمن شهربازیها در ایران چندان بالا نیست، اما وضعیت تعمیر و نگهداری این تجهیزات به‌گونه‌ای است که می‌تواند هر لحظه فاجعه‌ای را رقم بزند.
عباس ریاضت، کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، ازجمله کسانی است که سال ۱۳۹۶ شمه‌ای از وضعیت اسف‌بار نحوه تعمیر و نگهداری و بهره‌برداری از تجهیزات شهربازیها را تشریح کرده است.
ریاضت در آن سال به روزنامه «تعادل» گفت در ایران «عمده خرید وسایل بازی برای پارک‌ها و شهرهای بازی، توسط مسئولان خرید سازمان‌ها انجام می‌شود که شناختی از مواد شیمیایی مجاز و غیرمجاز در ساخت وسایل بازی ندارند و بیشتر به اعتبار نام شرکت‌ها، ارزانی محصول، نحوه همکاری آنها یا نوع پرداخت مبالغ خرید، اهمیت می‌دهند».
او افزود: «متاسفانه در کشور ما علاوه بر بی‌‌دقتی به هنگام خرید وسایل بازی برای پارک‌ها و شهر‌های‌بازی، برای نصب و نگهداری آنها نیز نیازی به تجارب متخصصان امر احساس نمی‌شود، به شکلی که هرگاه وسیله‌‌ای از کار بیفتد یا شکستگی و استهلاک آن مشهود باشد، توسط یک جوشکار دوره گرد یا جوشکار واحد خدمات شهرداری تعویض یا تعمیر می‌شود و در این مورد عملا از بازدید‌های دوره‌‌ای خبری نیست.»
مشکلات فنی و مکانیکی، شامل شکسته‌شدن یا گم‌شدن بخشی از دستگاه‌ها یا قطعات ایمنی که درست کار نمی‌کنند یا جدا شدن غیرمنتظره بخشی از قطعات یکی از دلایل حوادث شهربازیها در تمام جهان است.
رفتار‌های فردی که شامل رفتار مشتریان و همچنین اپراتورهای دستگاه است، پیروی نکردن از قوانین و مقررات مربوط به ایمنی استفاده از دستگاه‌ها و مسائل مربوط به طراحی مانند کمبود نور یا شکاف در پله‌ها از دیگر عوامل بروز حادثه در تجهیزات شهربازیهاست.
ریاضت با اعلام این دلایل، گفت: «وسایل بازی فلزی کهنه و غیر استاندارد، بست‌های شکسته، بلبرینگ‌های زنگ‌زده و معیوب، زنجیرهای غیرمطمئن و نامتوازن تاب‌ها و کف‌سازی‌های خطرناک مملو از سنگ و ماسه و شن، حاکی از بی‌توجهی به موازین استاندارد در شهرهای بازی و پارک‌ها است و وجود این وسایل غیر استاندارد، با ایجاد احتمال بروز حوادث ناگوار برای کودکان، باعث افزایش دلهره و نگرانی والدینی می‌شود که برای گذراندن ساعاتی خوش، به این مکان‌ها می‌روند.»
در این میان مالکان دولتی یا خصوصی برخی از این شهربازیها همچون پارک ارم، پارک شهر محله سنگلج و پارک «اوین» در شهر تهران و برخی دیگر از شهربازیها در ایران ترجیح دادند برای همیشه آنها را تعطیل کنند و دردسر خطرات احتمالی آنها را به جان نخرند.
