در ساحل ماسه‌ای شهر ساوت‌ولد در منطقه زیبای سافولک، کسانی که به تعطیلات ‌آمده‌اند و بازنشستگان دارای خانه دوم در گرمای تابستان لم داده‌اند و امواج به آرامی ساحل را می‌نوازند، اکثر اهالی خبر ندارند در افق پیش روی‌شان نفت روسیه معامله می‌شود.

این پهنه آرام دریا یکی از معدود مناطق بریتانیا است که انتقال کشتی به کشتی نفت در آن مجاز است.

تحقیقات گلوبال ویتنس (Global Witness) و ایندیپندنت نشان می‌دهد در ماه مه دست‌کم دو بار شناورهایی که خدمه بریتانیایی داشتند برای انتقال نفت روسیه بین نفت‌کش‌های پهن‌پیکر از بندرهای اطراف، به کمک شتافته‌اند.

این دو نفت‌کش پس از سوخت‌گیری دوباره با محموله ۱۶۵ هزار تن نفت کوره روسیه به ارزش بیش از ۱۶۵ میلیون پوند رهسپار خلیج فارس و سنگاپور شدند.

این انتقال‌ها فقط یکی از حلقه‌های زنجیره‌ای بین‌المللی‌اند که به پوتین کمک کرده‌اند در پی توقف خرید نفت به‌وسیله اروپایی‌ها، مقاصد فروش نفت را فورا به آسیا تغییر دهد.

تجارت رو به رشد با چین و هند در پر شدن خزانه‌های کرملین و رسیدن سرمایه این کشور به حدی بی‌سابقه، اثرگذار بوده و خزانه‌ای چند میلیارد دلاری برای جنگ خون‌بار و طولانی با اوکراین فراهم کرده است.

معلوم نیست دقیقا چند مورد انتقال نفت روسیه در آب‌های ساحلی بریتانیا انجام شده است. این عملیات غیرقانونی نیست و هیچ‌چیز مانع شرکت‌های بریتانیا برای شرکت در آن‌ها نیست، اما وقوع این عملیات نشان از نقصی بزرگ در تحریم‌های غرب دارد.

ماه گذشته سران گروه هفت در اعترافی ضمنی به این‌که تحریم‌های فعلی چنانکه انتظار می‌رفت اثرگذار نبوده است، پیشنهاد تعیین سقفی برای مبلغ قابل پرداخت بابت نفت روسیه دادند. آنان امیدوارند بدین ترتیب از سرازیر شدن پول نقد به جیب کرملین جلوگیری کنند، پولی که به علت افزایش قیمت نفت پس از آغاز حمله به اوکراین رو به افزایش است.

با این حال متخصصان هشدار می‌دهند این تلاش‌ها بدون سختگیری همه‌جانبه در مورد قایق‌ها و شرکت‌هایی که نفت روسیه را انتقال می‌دهند، همچنان کم اثر خواهد بود.

حمل‌ونقل با کشتی از غیر شفاف‌ترین و مسئولیت‌ناپذیرترین صنایع جهان است و برای تلاش‌های غرب در فشار آوردن به پوتین موانعی ایجاد می‌کند. بیشتر این نوع حمل‌ونقل بر اساس تعریف آن، خارج از محدوده نظارت دولت هر کشور رخ می‌دهد.

شناورهای بریتانیایی در عملیات انتقال نفتی که گلوبال ویتنس از آن آگاه شده است دست داشته‌اند، اما این عملیات خارج از قلمرو آبی بریتانیا صورت گرفته است. دو فروند از نفت‌کش‌هایی که در این عملیات دست داشته‌اند متعلق به شرکت‌های آلمانی بوده‌‌اند، یکی از آن‌ها پرچم لیبریا داشته است، دو نفت‌کش متعلق به شرکت‌های یونانی و مالتی بوده‌اند و شرکت «بهره‌بردار تجاری»، نفت‌کش سوم در موناکو به ثبت رسیده است.

مالکان واقعی این نفت‌کش‌ها پشت شرکت‌های صوری ناشناس پنهان شده‌اند و نمی‌توان با قطعیت آن‌ها را شناسایی کرد. این رازآمیز بودن باعث می‌شود این مالکان از لطمه وارد شدن به اعتبارشان بابت ارتباط داشتن با روسیه چندان هراسی نداشته باشند.

در واقع با اجتناب شرکت‌های دیگری که در مورد انتقال نفت از روسیه نگران اعتبارشان‌اند، حاشیه سود برای شرکت‌هایی که به ماندن در این صحنه تمایل دارند بیش از پیش هم می‌شود.

از آغاز جنگ اوکراین، سه کشور مهم در حمل‌ونقل دریایی اروپا یعنی یونان، قبرس و مالت حجم حمل‌ونقل نفت روسیه را دو برابر کرده‌اند.

در عین حال شرکت‌های بریتانیایی نیز نقش کوچک خود را در «محل سوخت‌گیری» ساوت‌ولد بازی کرده‌اند.

دو نفت‌کش بزرگ به نام‌های کونتی بنگوئلا و ماتیلدا، اوایل ماه مه از بندری در شمال سنت پترزبورگ حرکت کردند.

این نفت‌کش‌های حاوی هزاران تن نفت روسیه، از دریای بالتیک و نزدیک دانمارک رد شدند و به نزدیک سواحل سافولک رسیدند که آرام بودن دریا موجب می‌شود نقطه محبوب نفت‌کش‌ها برای لنگر انداختن باشد.

بر اساس داده‌های ردیابی، کمی پیش از غروب ۱۳ مه، بدنه این دو کشتی کنار یکدیگر قرار گرفت.

جزئیات این عملیات در بایگانی مدارک گشت حفاظت ساحلی آمده است. بهره‌بردار این کشتی‌ها، از چند هفته پیش شرکت بریتانیایی موسوم به اس‌تی‌اس مارین ترنسفرز (STS Marine Transfers) را کاملا در جریان این نقل‌وانتقال قرار داده بود. این شرکت شناوری فرستاد تا ۱۴ هزار تن نفت کوره را از کونتی بنگوئلا به ماتیلدا منتقل کند.

با فرا رسیدن شب، قایق دوبدنه‌ پرسرعت و بسیار کوچکتری موسوم به ایندیور (Endeavour) از بندرگاه در راستای ساحل لووستوفت به حرکت درآمد تا مایحتاج به این تانکرها برساند و خدمه آن‌ها را برای استراحتی بسیار ضروری به ساحل ببرد.

هفته بعد، کونتی بنگوئلا دوباره این عملیات را انجام داد و مخزن نفت‌کشی با پرچم مالت موسوم به نولده را که حامل نفت روسیه به ارزش ۸۰ میلیون پوند بود، دوباره پر کرد.

شرکت بریتانیایی موسوم به وود مارین که بهره‌بردار ایندیور است، اعلام کرد هرگز با کشتی یا خدمه روس معامله‌ای نمی‌کند، اما گفت تعهدی برای خود قائل نیست که ببیند نفت از کجا می‌آید. مالک این شرکت گفت شرکتش «صرفا تاکسیرانی دریایی انجام می‌دهد.»

اس‌تی‌اس مارین ترنسفرز اعلام کرد همه قوانین و مقررات بین‌المللی، ازجمله تحریم‌ها را رعایت می‌کند و قرارداد خود را با کشتی‌های باربری روس تمدید نکرده است.

لوییس گادرد، متخصص نفت گلوبال ویتنس که از ابتدای جنگ، حرکات نفت‌کش‌های مرتبط با روسیه را ردیابی کرده است، گفت شاید سوخت‌گیری در ساوت‌ولد این امکان را برای نفت‌کش‌ها فراهم کرده است که مسیر طولانی روسیه تا کانال مانش، دریای مدیترانه، کانال سوئز تا سنگاپور و مالزی را طی کنند.

گادرد گفت کشتی‌های اروپایی مخصوصا آن‌ها که با یونان، قبرس و مالت مرتبط‌اند «تلاش‌های اتحادیه اروپا برای تحریم ماشین جنگ پوتین را به سخره گرفته‌اند».

آنچه مسلم است این است که «روی آوردن» موفق پوتین «به سمت آسیا» بسیار سودآور بوده است. چین ماه گذشته هشت میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت روسیه را مشتاقانه خرید (که ۴۰ درصد بیش از خرید پارسالش است) و به‌سرعت به بزرگترین خریدار نفت روسیه بدل می‌شود. هند نیز صادرات خود را به‌شدت افزایش داده است. این افزایش شدید بدون کمک دریایی اروپا ممکن نبود.

بی‌میلی اروپا به اعمال تحریم کامل نفت روسیه موجب شده است در هر دو جهان شرق و غرب در بدترین موقعیت قرار گیرد. افزایش شدید هزینه سوخت که فقط به پر شدن جیب پوتین منجر شده، به مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها آسیب وارد کرده است.

سوال اصلی پیش روی ما این است که آیا چین دارد نفت بیش‌تری از روسیه وارد می‌کند. داده‌های@genemaIIF در اینجا آمده است. نشانه‌های روی آوردن به نفت روسیه در حال افزایش است. واردات مارس ۵ درصد از مارس سال‌های قبل بیش‌تر بود، آوریل ۱۰ درصد بیش‌تر از آوریل‌های قبل و مه ۴۰ درصد بیش‌تر از مه‌های قبل بود.

رابین بروکز (@RobinBrooksIIF)۲۹ ژوئن ۲۰۲۲

گروه هفت در واکنش به این وضعیت حرافی را به‌طور چشم‌گیری افزایش داده‌، اما در انجام اقدام‌های عینی کند بوده است.

در بیانیه روز سه‌شنبه ۲۶ ژوئیه (۴ مرداد) این گروه متشکل از قدرت‌های جهانی آمده است در نظر دارند برای تمامی خدماتی که حمل‌ونقل نفت خام روسیه را میسر می‌کند «ممنوعیت جامعی» وضع کنند، مگر آن‌که خرید این نفت پایین‌تر از قیمت مشخصی انجام شود.

تعیین سقف برای قیمت نفت نمی‌تواند از انتقال نفت روسیه به‌وسیله تسهیل‌کنندگان و دلالان اروپایی جلوگیری کند، اما از لحاظ نظری می‌تواند مبلغی را که کرملین به جیب می‌زند محدود کند.

در مورد این تحریم هم مانند تمام اقدام‌های تحریمی، ممکن است سود هنگفتی نصیب قانون‌شکنان شود. برخی از کارشناسان برای به حداقل رساندن چنین خطری به دنبال تدابیر حفاظتی بیشتری‌اند.

رابین بروکز، اقتصاددان ارشد موسسه تامین اعتبار بین‌المللی می‌گوید تعیین سقف برای قیمت می‌تواند «خیلی کارساز» باشد فقط به شرطی که بیمه کردن آن دسته از  شناورها که برای روسیه نفت دارای قیمت بالاتر از سقف را حمل می‌کنند. ممنوع شود

به‌تدریج آشکارتر می‌شود که اجماع و اقدام هماهنگ بین‌المللی خیلی ضروری است و تاخیر بیش‌تر می‌تواند پیامدهای شدیدی به بار آورد.

خزانه جنگی پوتین بر فروش نفت گران استوار باشد به معنای آن است که می‌تواند خطر کند و از دیگر منبع اصلی درآمد خود یعنی گاز چشم بپوشد و این یک نگرانی جدی برای اروپا است.

کرملین عرضه نفت به آلمان، ایتالیا، فرانسه و چند کشور دیگر اتحادیه اروپا را در هفته‌های اخیر به‌شدت کاهش داده که احتمال خاموشی‌های سراسری و جیره‌بندی در صورت تمام شدن ذخایر در زمستان امسال را افزایش داده است.

نگرانی‌های فوری بیش‌تری در ساوت‌ورلد وجود دارد. ویل ویندل، شهردار این شهر می‌گوید انتقال کشتی به کشتی نفت باعث به خطر افتادن محیط زیست می‌شود در حالی که تقریبا هیچ سودی برای اقتصاد محلی ندارد. او خواستار آن است که فورا و قبل از آن‌که نشتی عظیمی رخ دهد این کار ممنوع شود. در گذشته در مواردی نزدیک بود چنین نشت‌هایی رخ دهد.

حتی اگر هم نشتی بزرگی رخ ندهد، انتقال نفت در دریا فرایند پاکی نیست. برای پراکنده‌سازی نفت‌هایی که نشت‌شان گریزناپذیر است، روی آب مواد شیمیایی می‌پاشند. دود نفت‌کش‌ها گازوئیل‌سوز هم هست که گاهی شمارشان در این منطقه به ۲۵ یا ۳۰ فروند می‌رسد.

این نوار ساحلی جزو مناطق دارای زیبایی طبیعی چشمگیر به شمار می‌آید، اما با این حال یکی از انگشت‌شمار مناطق کشور بریتانیا‌ست که در آن انتقال نفت مجاز است.

ویندل با نگاهی به افق می‌گوید: «آن جا فعالیت صنعتی بزرگی در حال انجام است. انتقال نفت در مقیاس صنعتی در حال انجام است، اما مقرراتی وجود ندارد. کسی برای بازرسی به سراغ این کشتی‌ها نمی‌رود.»

دولت بریتانیا از اظهارنظر دراین‌باره امتناع کرده است.