وزارت امور خارجه آمریکا همزمان با چهلمین سالگرد گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا در تهران، برای دریافت اطلاعاتی در مورد رابرت لوینسون، کارمند سابق «اف‌بی‌آی» ناپدید شده در ایران، ۲۰ میلیون دلار پاداش تعیین کرد. این جایزه چهار برابر پاداشی است که چهار سال قبل از سوی اف‌بی‌آی برای کمک به آزادی او اعلام شده بود.

لوینسون آخرین بار در ۱۶ اسفند ۱۳۸۵ در جزیره کیش بود و از آن به بعد اطلاعات موثقی از سرنوشت او در دست نیست.

جمهوری اسلامی در ۱۲ سال گذشته همواره ارتباط با این پرونده را رد کرده و نه تنها می‌گوید اطلاعاتی در مورد لوینسون ندارد،‌ بلکه در ورود او به جزیره کیش نیز ابراز تردید می‌کند. نام لویسنون بر خلاف دیگر زندانیان آمریکایی در ایران در پیشنهادهای صریح تهران برای مبادله زندانیان مطرح نمی شود و مقامات تهران یکصدا می‌گویند، از سرنوشت لوینسون بی‌خبر هستند.

تعیین پاداش ۵ میلیون دلاری از سوی اف‌بی‌آی برای دریافت اطلاعات در مورد رابرت لوینسون سوم نوامبر ۲۰۱۵

لوینسون کیست؟

رابرت لوینسون متولد ۱۰ مارس ۱۹۴۸ در نیویورک، متاهل و دارای هفت فرزند است. او ۹ سال قبل از انقلاب اسلامی از دانشگاه نیویورک فارغ ‌التحصیل شد و مدتی بعد به استخدام اف‌بی‌آی درآمد.

لوینسون در مدت ۲۸ سالی که در اف‌بی‌آی کار می‌کرد در زمینه جرایم سازمان یافته در روسیه تحقیق می‌کرد و در سال ۱۹۹۸ بازنشسته شد. از آن پس به عنوان یک کارآگاه خصوصی مشغول به کار بود تا اینکه در سال ۲۰۰۶، یعنی یک سال قبل از اینکه ناپدید شود، با یک قرارداد ۸۵ هزار دلاری از سوی «گروه تامین مالی غیرقانونی» در «دفتر موضوعات فراملی» در سازمان مرکزی اطلاعات (سیا) آمریکا،‌ مامور ارایه گزارش‌هایی در این زمینه شد.

تیم سمپسون، رئیس این گروه بود که بعدا به همراه دو نفر دیگر به دلیل خودداری از ارایه اطلاعات در مورد لوینسون از سمت خود برکنار شد.

همکاری لوینسون با سی‌آی‌ای موضوعی بود که تا مدت‌ها پس از ناپدید شدن او محرمانه مانده بود و سرانجام آسوشیتدپرس آن را افشا کرد و مدعی شد او از سوی سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا مامور بوده تا در مورد پولشویی در ایران در سطوح بالا تحقیق کند. 

وزارت امور خارجه آمریکا می‌گوید، لوینسون در ۱۶ اسفند ۱۳۸۵ وارد هتلی در جزیره کیش شده تا در زمینه قاچاق سیگار اطلاعاتی به دست آورد. او یک روز بعد با داوود صلاح‌الدین با نام سابق دیوید بلفیلد (آفریقایی-آمریکایی) ملاقات می‌کند که در ۱۹ سالگی دین خود را به اسلام تغییر داد و در ۲۹ سالگی علی اکبر طباطبایی (وابسته مطبوعاتی سفارت ایران در واشینگتن و از مخالفان سرسخت آیت‌الله خمینی) را در آمریکا ترور کرد و به ایران گریخت. او در کارنامه خود آموزش زبان انگلیسی به اعضای سپاه، مدیریت هیات تحریریه کیهان بین‌المللی و حتی بازی در فیلم «سفر قندهار» به کارگردانی محسن مخملباف را دارد. داوود صلاح‌الدین در همان سالی که لوینسون در جزیره کیش ناپدید می‌شود،‌ به مدت دو سال سمت مجری‌گری و سردبیری «پرس تی‌وی» را بر عهده گرفته بود.

داوود صلاح‌الدین در حال تشریح چگونگی ترور علی‌اکبر طباطبایی

صلاح‌الدین در گفتگو با کریستین ساینس مانیتور مدعی شد که او و رابرت لوینسون در شانزدهم اسفند۱۳۸۵ از سوی پلیس ایران بازداشت شدند. به گفته صلاح‌الدین ماموران او را از لوینسون جدا کردند و زمانی که او محل را ترک می‌کرده،‌ لوینسون را در محاصره چهار پلیس دیده است. صلاح‌الدین در گفتگو با مجله تایم ادعا می‌کند، از طریق ایرا سیلورمن،‌ نویسنده نیویورکر با لوینسون آشنا شده بود و تنها به دلیل کنجکاوی به ملاقات او در هتل مریم جزیره کیش رفته بود.  صلاح‌الدین همچنین مدعی شد از همکاری لوینسون با سی‌آی‌ای بی‌اطلاع بوده و لوینسون در گفتگوی شش ساعته‌ای که با او داشت و به صرف شام منتهی شد، به او گفته بود برای شرکت تنباکو آمریکایی بریتانیایی کار می‌کند و می‌خواهد با مقامات ایرانی در مورد قاچاق سیگار در خلیج فارس گفتگو کند. 

تلاش واشینگتن برای دریافت اطلاعات

ناپدید شدن رابرت لوینسون در ایران همزمان با دور دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در ایران و ریاست جمهوری جورج بوش در آمریکا اتفاق افتاد. بوش بارها از مقامات ایران خواست برای روشن شدن زوایای پنهان ناپدید شدن این مامور سابق اف‌بی‌آی همکاری کنند.

کریستین لوینسون،‌ همسر رابرت نیز در آذرماه ۱۳۸۶ به همراه پسرش به ایران سفر کرد. اما ملاقات آنها با مقامات تهران دستاوردی نداشت.

کریستین لوینسون و پسرش دنیل در سفارت سوئیس (حافظ منافع آمریکا) در تهران /۲۲ دسامبر ۲۰۰۷

یک سال بعد سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا،‌ به خانواده لوینسون دو میلیون دلار کمک کرد تا بتوانند یک دادخواهی را برای او به جریان بیاندازند.

در اسفندماه ۱۳۸۹، هیلاری کلینتون،‌ وزیر امور خارجه وقت آمریکا اعلام کرد، اطلاعاتی به دست آمده که نشان می‌دهد لوینسون هنوز زنده است و جایی در جنوب غرب آسیا نگهداری می‌شود. یک سال بعد خانواده لوینسون ویدئویی دریافت می‌کنند که در آن رابرت از دولت آمریکا می‌خواهد به آزادی‌اش کمک کند. این فیلم و چند عکس که لوینسون را در لباسی نارنجی رنگ نشان می‌دهد، تنها تصاویری است که در این ۱۲ سال از او منتشر شده است. 

این در حالی است که مقامات تهران در طول این مدت همواره اعلام کرده‌اند، هیچ اطلاعاتی در این زمینه ندارند.

محمود احمدی‌نژاد، ‌رئیس‌جمهور سابق ایران در جریان آخرین سفر خود به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل زمانی که با پرسش سی‌ان‌ان در مورد لوینسون مواجه شد، گفت:«آنها به من گفته‌اند که لوینسون در ایران است، البته سئوالی که به ذهن من می‌آید این است که یک مامور اطلاعاتی آمریکایی در ایران چه می‌کند؟»

حسن روحانی،‌ رئیس‌جمهور کنونی ایران نیز در نخستین سفر خود به نیویورک با پرسشی مشابه از سوی کریستین امان‌پور، گزارشگر ارشد سی‌ان‌ان روبرو شد و پاسخ داد:«ما نمی‌دانیم او کیست و کجاست.»

گفته می‌شود که پرونده لوینسون یکی از سرفصل‌هایی بود که باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در مکالمه تلفنی ۱۵ دقیقه‌ای خود با روحانی در به آن اشاره کرد. جان کری، ‌وزیر امور خاجه سابق آمریکا که در مذاکرات هسته‌ای با ایران، موضوع آزادی زندانیان آمریکایی را نیز دنبال می‌کرد، ‌در نهایت نتوانست پیشرفتی در پرونده لوینسون ایجاد کند.

محمد ‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پنج سال قبل در مورد لوینسون به سی‌ان‌ان گفت:«هیچ مدرکی ندیده‌ام که ثابت کند لویسنون اصلا در ایران بوده است. در واقع آنچه ما مشاهده کرده‌ایم این است که او آخرین بار خارج از ایران دیده شده است. اگر هم او در ایران بوده، درخواست ما از آمریکایی‌ها این است که توضیح دهند یک عامل سی‌آی‌ای در خاک ایران چه می‌کرده است؟» اشاره‌ای تلویحی به این گمانه‌زنی که لوینسون احتمالا با یک هویت دیگر یا به طور غیرقانونی وارد ایران شده است. 

همکاری با سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا

همکاری لوینسون با سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا موضوعی بود که تا شش سال پس از ناپدید شدن او علنی نشد. در سال ۱۳۹۲، آسوشیتدپرس و واشینگتن پست در گزارش‌هایی از رابطه او با سی‌آی‌ای پرده برداشته و اعلام کردند که او در زمان ناپدید شدن در ایران برای سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا کار می‌کرده و دستور کار او احتمالا تحقیق در مورد فساد بین مقامات حکومتی ایران بوده است. آسوشیتدپرس همچنین اعلام کرد که از سه سال قبل در جریان این ارتباط قرار داشته اما به خواست دولت انتشار گزارش را به تاخیر انداخته است. در همان زمان نیویورک تایمز نیز ادعا کرد از همان زمانی که لویسنون ناپدید شد،‌ متوجه همکاری او با سی‌آی‌ای بود اما برای جلوگیری از به خطر انداختن امنیت او، این اطلاعات را علنی نکرد.

البته جی کارنی، سخنگوی وقت کاخ سفید مدی شد، لوینسون در زمان ناپدید شدن در ایران، کارمند دولت آمریکا نبوده است. یک سال بعد خانواده لوینسون در گفتگو با سی‌ان‌ان فاش کردند که در جریان همکاری او با سی‌آی‌ای قرار داشتند.

سرنوشت مبهم لوینسون

از ۱۲ سال قبل تا امروز که وزارت امور خارجه آمریکا پاداشی ۲۰ میلیون دلاری برای دریافت اطلاعات از سرنوشت لوینسون تعیین کرده،‌ دلایل سفر او به ایران و نحوه ناپدید شدن‌اش همچنان مبهم است.

اف‌بی‌آی می‌گوید، در صورتی که رابرت لوینسون هنوز زنده باشد، جایی در ایران نگهداری می‌شود. برخی مقامات آمریکایی نیز به احتمال نگهداری او بیرون از ایران اشاره می‌کنند. در مقابل برخی مقامات در تهران اصل ورود لوینسون به ایران را زیر سئوال برده‌اند و داوود صلاح‌الدین با سابقه ۴۰ ساله در همکاری با جمهوری اسلامی،  به عنوان آخرین فردی که با لوینسون در ارتباط بوده، می‌گوید او را در هتل مریم کیش ملاقات کرده است. 

رابرت لوینسون هم اکنون از سوی سنای آمریکا لقب طولانی‌ترین گروگان آمریکایی را گرفته و خانواده او در دادگاهی در واشینگتن دادخواستی علیه ایران تشکیل داده‌اند. به رغم اظهار بی‌اطلاعی مقامات تهران از سرنوشت لوینسون، آنها در این دادخواست به آسیب‌هایی اشاره‌ کرده‌اند که در نتیجه رفتار گروگانگیری از سوی جمهوری اسلامی ایجاد شده است.

رویکردی که از چهار دهه قبل آغاز شد و همچنان قربانی می‌گیرد و ریشه بسیاری از مشکلات پیدا و پنهان در روابط جاری بین آمریکا و ایران را می‌توان در آن جستجو کرد.