چندین مقام ارشد طالبان از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر این گروه، در هفته‌های اخیر به استان‌های هم‌مرز با ایران رفتند و از سدهای بزرگ و درحال ساخت بازدید و بر تکمیل و بهره‌برداری از آن‌ها تاکید کردند.

طی ماه آبان، ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر طالبان، از سد «کمال‌خان» بازدید کرد، ملا عبدالطیف منصور، سرپرست وزارت انرژی و آب طالبان، از سد «بخش‌آباد» دیدن کرد و عبدالطیف نظری، معاون وزارت اقتصاد طالبان، نیز در سفری به جنوب افغانستان از هر دو سد بازدید کرد. در چندین نشست کابینه طالبان نیز بر پیشرفت کار این دو سد تاکید شده است.

جمهوری اسلامی ایران در دوران حاکمیت طالبان درباره تاکید آنان برای تسریع امور سدسازی سکوت کرده و تاکنون واکنشی نشان نداده است. واکنش تهران در ارتباط با درگیری‌های مرزی طالبان با نیروهای این کشور نیز آسان‌گیرانه و مبتنی‌بر پرهیز از درگیری بوده است.

سد کمال‌خان در استان نیمروز و سد بخش‌آباد در استان فراه قرار دارد. سد کمال‌خان در فروردین ۱۴۰۰ به بهره‌برداری رسید، اما کانال‌های آب آن ساخته نشده است، درحالی‌که کار ساخت سد بخش‌آباد به‌دلیل تهدیدهای شدید امنیتی در دولت پیشین افغانستان با وقفه مواجه شد و اکنون کار ساخت آن جریان دارد.

دفتر معاون نخست‌وزیر طالبان جمعه ۱۳ آبان، با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که عبدالغنی برادر در دیدار با مسئولان بر بهبود کار در ساخت سد کمال‌خان تاکید کرده است. در این بیانیه آمده است: «ملا عبدالغنی برادر آخند از بند کمال‌خان به‌عنوان یک پروژه ملی و حیاتی یاد کرده و از تلاش‌های مسئولان در راستای ابتکارات ایجادشده قدردانی کرد.»

ملا عبدالغنی برادر از چهره‌های مطرح پشتون‌های شاخه‌ درانی در جنوب افغانستان است. او با زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه ایالات متحده آمریکا برای صلح افغانستان در آن زمان، توافق‌نامه صلح طالبان را اسفندماه سال ۹۸ در دوحه، پایتخت قطر،  امضا کرد.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، در ۱۹ ژوئیه در توییتر نوشت که هدف از بررسی کار ساخت سدهای کمال‌خان و بخش‌آباد این است تا هرچه زودتر، کارهای باقی‌مانده تکمیل شود و این دو سد به بهره‌برداری برسند. در ادامه توییت مجاهد آمده است: «هیئت تحت سرپرستی وزیر انرژی و آب موظف گردیده تا جریان کار [ساخت] سدهای کمال‌خان و بخش‌آباد را از نزدیک بررسی کند.»

مسئولان اداره امور تنظیم آب در حکومت سابق افغانستان گفته بودند که سد کمال‌خان با هزینه‌ بیش از ۲۰۰ میلیون دلار آمریکا از طریق بودجه این حکومت تکمیل شده است. این سد در شهرستان چهاربرجک در ۹۵ کیلومتری جنوب شهر زرنج، مرکز استان نیمروز، قرار دارد.

از سویی دیگر، لطیف نظری، معاون وزارت اقتصاد طالبان، پس از سفر برای بازدید از سد بخش‌آباد در نشستی با نمایندگان ساکنان استان فراه در غرب افغانستان، تاکید کرد که این سد از پروژه‌های مهم است و تلاش برای راه‌اندازی پروژه‌های کلان اقتصادی جریان دارد.

او در یک توییت نوشت: «مدیریت، کنترل، اعمار (ایجاد) بندها/سدها و آب‌ها در توسعه اقتصادی، تولید برق و رشد زراعت/کشاورزی کشور مهم است. سد بخش‌آباد در ولایت/استان فراه، سد کما‌ل خان در نیمروز و کجکی در هلمند که چند روز پیش به بهره‌برداری رسید، امید‌های زیاد را میان مردم برانگیخته است. امارت اسلامی مصمم به ساختن زیربناهای کشور است.»

براساس گزارش خبرگزاری باختر تحت نظارت طالبان، حدود چهار ماه پیش، ملا عبدالطیف منصور، سرپرست وزارت انرژی و آب طالبان، در سفر به فراه و در دیدار با بزرگان قومی تعهد کرد که حکومت طالبان ۶۰۰هزار دلار برای کار ساخت سد بخش‌آباد در نظر می‌گیرد و کار ساخت بخش‌های دیگر این سد نیز در آینده نزدیک آغاز خواهد شد.

این مقدار وجه نقدی برای ساخت سد بخش‌آباد ناچیز شمرده شده است، اما طالبان مدعی‌اند که با هزینه کمتر و سرعت‌ بیشتر نسبت‌به حکومت سابق افغانستان، پروژه‌ها را تکمیل می‌کنند.

حکومت طالبان با کمبود منابع مالی برای تکمیل پروژه‌ها مواجه است و به همین دلیل، یک حساب بانکی تحت نام «حساب مردم بخش‌آباد» برای جمع‌آوری پول به‌منظور ساخت این سد ایجاد کرده است.

انعام‌الله سمنگانی، مسئول مرکز اطلاعات و رسانه‌های حکومت طالبان، در حساب توییترش نوشت که نیازمندی شدید ساکنان فراه به مدیریت آب باعث شده تا کارهای باقی‌مانده بخش نخست سد کمال‌خان که شامل حفر تونل‌های آبگردان سد است، در اولویت قرار گیرد و پرداخت ۶۰۰هزار دلار به‌طور «فوق‌العاده» منظور شده است.

او گفت: «سد بخش‌آباد پروژه‌ مهمی است که با هدف مدیریت آب، کنترل سیلاب‌های موسمی، آبیاری زمین‌های زراعتی و تولید برق در شهرستان بالابلوک استان فراه تکمیل می‌شود.»

این سد در دو بخش تکمیل می‌شود. بخش نخست، شامل تونل‌های آبگردان سد و بخش دوم ایجاد ساختمان سد است. سمنگانی تاکید کرد که بخش نخست با همکاری «امارت اسلامی» و مردم استان فراه تکمیل خواهند شد.

حکومت طالبان اعلام کرد که با تکمیل‌شدن سد بخش‌آباد بیش‌از ۱۰۴هزار هکتار زمین زراعتی تحت آبیاری قرار می‌گیرد و این سد ظرفیت تولید ۲۷ مگاوات برق را نیز دارد.

خبرگزاری باختر تحت کنترل طالبان با انتشار مطلبی نوشت که با ساخت سد «بخش‌آباد»، ۱۳۶۹ میلیون مترمکعب آب ذخیره خواهد شد.

حکومت سابق افغانستان توانست سد سلما در شهرستان چشت استان هرات هم‌مرز با ایران را با حمایت دولت هند در سال ۹۵ به بهره‌برداری برساند. این سد با ظرفیت ذخیره ۶۴۰ میلیون مترمکعب آب، برفراز رودخانه هریرود ساخته شده است. تا قبل از ساخت این سد، بخش اعظم آب این رودخانه به ایران و ترکمنستان سرازیر می‌شد که جلو آن تا حدودی گرفته شد.

در دولت پیشین افغانستان، کار ساخت سد پاشدان که کوچک‌تر از سد سلما بود نیز در شهرستان کرخ هرات در آستانه‌ تکمیل‌شدن بود، اما با حاکم‌شدن طالبان بر افغانستان، کار ساخت آن متوقف شد.

با تکمیل‌شدن این سد هم از سرازیر شدن بخشی از آب رودخانه هریرود به ایران جلوگیری می‌شود.

استان‌های شرقی ایران به آب جاری از افغانستان نیاز دارند. زمانی‌که سد کمال‌خان در نیمروز به‌ بهره‌برداری رسید، چندین ویدیو منتشر شد که نشان می‌داد کشاورزان ایرانی از نبود آب و همچنین از ازبین‌رفتن زمین‌های تحت کشتشان شکایت داشتند.

برخی از مقام‌های غیرنظامی و نظامی در حکومت سابق افغانستان بارها ایران را به حمایت از طالبان متهم کرده بودند و حتی در استان‌های غربی، گمانه‌زنی مبنی‌بر این بود که جمهوری اسلامی ایران با حمایت از طالبان در تلاش است تا در کار ساخت سد اختلال ایجاد کند.

حسن روحانی، رئیس‌‌جمهوری وقت ایران در سال ۹۶، در همایش سراسری مقابله با گردوغبار در تهران گفته بود: «نمی‌توانیم در برابر آنچه محیط زیست ما را تخریب می‌کند، بی‌تفاوت باشیم؛ احداث سدهای متعدد در افغانستان و بند‌ها از کجکی، کمال‌خان، سلما و دیگر سدها و بندها در شمال و جنوب افغانستان در استان خراسان‌ و سیستان‌وبلوچستان ما تاثیرگذاراست.»

ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند را امضا کردند که براساس آن، سالانه ۸۱۷ میلیون مترمکعب آب حقابه ایران است. اما با کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی‌درپی مقام‌های افغان مدعی شدند که آب رودخانه هیرمند کاهش یافته و ایران سالانه چندین برابر بیشتر از توافق امضاشده، آب دریافت کرده است.

اشرف غنی، رئیس‌جمهوری فراری افغانستان، در هنگام افتتاح سد کمال‌خان تاکید کرده بود که بیشتر از تعهد معاهده ۱۳۵۱، به ایران آب از رودخانه هیرمند نمی‌دهد و برای دریافت بیشتر از توافق، به مذاکره نیاز است. غنی گفته بود: «مشکل در معاهده هیرمند نبود، بلکه مشکل در انجام این معاهده بوده است. آب را به کسی مفت نمی‌دهیم و پیداوار نیمروز را به ایران با افتخار می‌فروشیم. با ایران تعهد معاهده هیرمند را اجرا می‌کنیم و بیشتر از تعهد باید مذاکره صورت بگیرد، تیل بدهید و آب بگیرید.»

طالبان راه دشوار و طولانی برای تامین منابع مالی به‌منظور سدسازی در پیش دارند و با گذشت نزدیک به ۱۵ ماه از حاکمیت آن‌ها در افغانستان، هیچ کشوری آن‌ها را به رسمیت نشناخته است و بیشتر پروژه‌های انکشافی به‌دلیل نبود بودجه متوقف شده‌اند.