جریان خرید و فروش غیرقانونی میلیون‌ها دلار در مرز میان افغانستان و پاکستان، باعث افت شدیدی در اقتصاد پاکستان شده و بحران اقتصادی افغانستان را نیز تشدید کرده است. به گزارش روزنامه انگلیسی‌زبان «دی دیپلمات»، روز پنجشنبه ششم بهمن (۲۶ ژانویه)، یک دلار آمریکا در بازار پاکستان به مبلغ ۲۵۵ کلدار فروخته شد و در بازار سیاه به حدود ۲۷۰ کلدار نیز رسید. 

این گزارش نشان می‌دهد که ذخایر ارزی پاکستان که تا اوت ۲۰۲۱، پیش از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، بالغ بر ۲۲ میلیارد دلار بود، اکنون به ۴.۱ میلیارد دلار رسیده است. روزنامه دی دیپلمات نوشته است: «این میزان ذخایر ارزی، کفاف هزینه سه هفته واردات به پاکستان را نیز نمی‌دهد.»

از زمان سلطه طالبان بر افغانستان و وضع تحریم‌های بانکی از طرف آمریکا علیه طالبان و سیستم بانکی افغانستان، بازار انتقال و خرید و فروش ارز در بازار غیررسمی به‌طرز سرسام‌آوری تشدید شده است. یک کارتل دلار به اسم اف-پاک (افغانستان - پاکستان)، بازار خرید و فروش غیرقانونی دلار را در مرز افغانستان و پاکستان تحت انحصار خود دارد و بر اساس گزارش‌ها، طی یک سال‌ونیم گذشته، به شدت تقویت شده است. 

گزارش دولت پاکستان نشان می‌دهد که هر ماه، بالغ بر ۷۰ میلیون دلار از پاکستان به افغانستان قاچاق می‌شود. اتحادیه صرافان پاکستان می‌گویند مردم برای خرید دلار نزد آن‌ها می‌آیند نه برای فروش. حسن عباس، یک صراف پاکستانی، به روزنامه دیپلمات گفت: «مردم وقتی می‌توانند دلار را به قیمت ۲۶۰ کلدار در بازار سیاه بفروشند، چرا در صرافی رسمی به قیمت ۲۴۰ کلدار بفروشند؟»

گزارش‌ها نشان می‌دهند که تجارت رسمی بین افغانستان و پاکستان در حال متوقف شدن است و جای همه آن‌ها را تجارت غیررسمی گرفته است. پول از طریق کانال‌های غیررسمی، بیشتر تحت کنترل کارتل اف-پاک مبادله می‌شود و قیمت بازار سیاه همواره بهتر از قیمت بازار اصلی است. 

ضیاءالحق سرحدی، هماهنگ‌کننده اتاق مشترک بازرگانی و صنایع پاکستان و افغانستان، به روزنامه دیپلمات گفت: «ما مدت‌ها است که از ذی‌نفعان (طالبان و دولت پاکستان) می‌خواهیم که به این موضوع رسیدگی کنند، اما کسی گوش نمی‌دهد.»

جریان غیررسمی انتقال پول بین افغانستان و پاکستان نه تنها افت شدید اقتصاد پاکستان را به وجود آورده، بلکه تاثیر مخربی بر وضعیت اقتصادی افغانستان نیز گذاشته است. زیرا از یک سو، به‌دلیل تجارت غیرقانونی، بسیاری از کانال‌های تجارت قانونی مسدود شده‌اند و افراد زیادی بی‌کار مانده‌اند، و از سوی دیگر، کمبود نقدینگی به بازار افغانستان شدیدا آسیب زده است. 

در پاکستان، روز پنجشنبه ششم بهمن، سقوط کلدار پاکستانی در برابر دلار رکورد زد، زیرا قیمت به‌طور ناگهانی ۹.۶ درصد پایین آمد. تحلیلگران پاکستانی این وضعیت را نتیجه سیاست حمایت از طالبان دولت پاکستان و نیز سیاست اقتصادی ناکارآمد اسحاق دار، وزیر دارایی این کشور، عنوان می‌کنند.  

برنامه اسحاق دار این بود که همانند سیاست پولی دوره قبلی خود، بخشی از ذخایر ارزی را به بازار ارز وارد کند تا بهای کلدار پاکستانی را تثبیت کند و به نوبه خود، مانع از صادرات شود. اما هرچه دلار بیشتر به بازار پاکستان وارد شد، به همان اندازه هم بیشتر از مرزهای این کشور به‌طور غیرقانونی خارج شد و در نهایت، این امر باعث سقوط ارز پاکستانی در برابر دلار شد.

دلار چگونه به افغانستان قاچاق می‌شود؟

بازرگانان افغان و پاکستانی از مشکلات متعدد در کار گمرک و انتقالات صحبت می‌کنند. این بازرگانان به روزنامه دیپلمات گفتند که طالبان ارزی را که بازرگانان می‌خواهند برای خرید کالا به پاکستان ببرند، ضبط می‌کنند. رژیم طالبان استفاده از پول پاکستان را در افغانستان ممنوع کرده و مبادلات را به حداکثر ۵۰۰ هزار کلدار محدود کرده‌اند.

از سوی دیگر، پاکستان برای هر نفری که از این کشور به افغانستان می‌رود سقف یک هزار دلار را برای انتقال تعیین کرده است. بازرگانانی که از افغانستان می‌آیند نیز باید پولشان را به یک بانک پاکستانی تحویل بدهند. اما شهید حسین، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی و صنایع مرز افغانستان و پاکستان، به روزنامه دیپلمات گفت: «بسیاری از اوقات، این پول هرگز در بانک‌های پاکستان سپرده نمی‌شود و به‌دلیل جعلی بودن فاکتورها و اسناد، با دخالت صرافی‌ها به افغانستان بازگردانده می‌شود.»

به گزارش دیپلمات، صرافان پول در هر دو طرف خط دیورند با دخالت در امور تجارت، کارتل ارزی را تقویت کرده‌اند و این مسیر اصلی قاچاق دلار است. اسکناس‌ها اغلب در کامیون‌های سبزیجات در میان کالاهای فاسدشدنی پنهان شده‌اند و اغلب به‌راحتی از کانال سبز و از دستگاه‌های الکترونیک بازرسی گمرک عبور می‌کنند.

به گفته رئیس اتاق بازرگانی و صنایع در مرز، کارتل دلار «همان ۸ تا ۱۰ نفری‌اند که در انحصار قاچاق دلار نقش دارند و مدت‌ها است که از سیستم حواله برای انحصار ارز در منطقه استفاده می‌کنند».

اکنون افغانستان از دلارهایی که به‌عنوان جنگ با تروریسم به این کشور ارسال می‌شود، بی‌بهره مانده و به‌دلیل آنچه پایان یافتن جنگ در افغانستان عنوان می‌شود، پاکستان هم از دریافت منابع مالی خارجی محروم شده است. در چنین وضعیتی، اقتصاد غیرقانونی اف - پاک (سیستم غیررسمی قاچاق و انحصار خرید و فروش دلار) در بهترین و سودمندترین شرایط ممکن قرار گرفته و از این هرج و مرج نفع می‌برد.