مجله بریتانیایی اکونومیست در مطلبی که روز جمعه، ۲۸ بهمن (۱۷ فوریه) منتشر کرد نوشت، کانال قوش تپه در شمال افغانستان که به‌دست طالبان در حال تکمیل شدن است، امکان دارد به درگیری‌های منطقه‌ای منجر شود.
کانال قوش تپه، حدود ۵۰ سال قبل در حاکمیت محمد داوود خان (۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷) طراحی شد، اما در این مدت به دلیل جنگ و بی ثباتی در افغانستان عملی نشد. در ۲۰ سال حاکمیت دولت جمهوری، طالبان که مانع بزرگی در برابر پروژه‌های اقتصادی بودند اکنون تلاش دارند این پروژه را عملی کنند.
کانال قوش تپه، آب رودخانه آمو را به بخش‌هایی از استان‌های بلخ، جوزجان و فاریاب انتقال می‌دهد که در مسیر ۲۸۵ کیلومتری این کانال، حدود ۷۰۰هزار هکتار زمین که اکنون قابل استفاده نیستند آبیاری خواهند شد.
این کانال ۱۵۰ متر عرض دارد و در ۸ متر عمق حفر می‌شود. نقطه شروع کانال قوش تپه، از شهرستان کلدار در استان بلخ آغاز شده است و با عبور از دشت‌های حیرتان، دولت‌آباد و آقچه به شهرستان اندخوی در فاریاب می‌رسد.
کار روی نهایی ساختن بخش اول این کانال که ۱۰۰ کیلومتر است جریان دارد و براساس ادعای طالبان، این بخش به زودی تکمیل خواهد شد. بخش اول این کانال ۹۱ میلیون دلار هزینه برداشته است که طالبان می‌گویند از درآمد داخلی تامین می‌شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در پروژه ساخت این کانال حدود ۵ هزار نفر کار می‌کنند و در آن از ۳۳۰۰ قطعه ماشین آلات ساختمانی استفاده می‌شود.
با این حال، انتقال آب آمو دریا به ریگ‌زارها و دشت‌های شمال افغانستان ممکن است واکنش کشورهای همسایه افغانستان، از جمله ازبکستان که مزارع پنبه خود را از رود آمو آبیاری می‌کند، در پی داشته باشد. در گذشته از رود آمو به نام‌های جیحون و رود وخش نیز یاد می‌شد؛ رودی که پرآب‌ترین و طولانی‌ترین رود در آسیای میانه محسوب می‌شود.
این رود از کوه‌های پامیر در بدخشان سرچشمه می‌گیرد و حدود ۱۱۰۰ کیلومتر آن در میان مرزهای شمالی افغانستان با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان واقع شده است. بخشی از این رود که در قسمت حیرتان و میان ازبکستان و استان بلخ افغانستان واقع شده قابل کشتیرانی است و از آن به عنوان بندر تجاری برای صادر و وارد کردن اموال از طریق کشتی استفاده می‌شود.
اکونومیست در مورد این پروژه نوشت: «نگرانیِ دیگر این است که [اگر] این پروژه تکمیل شود، می‌تواند منجر به افزایش درگیری‌های منطقه‌ای شود. این پروژه آب را از آمودریا در نزدیکی مرز با ازبکستان که برای آبیاری مزارع پنبه که بزرگترین منبع اشتغال در آن کشور است، به داخل افغانستان هدایت می‌کند.»
افغانستان نیازمند برق ازبکستان است و از سال‌ها قبل به این‌سو برق مورد نیاز در شمال و پایتخت این کشور از ازبکستان تامین می‌شود. در هفته‌های اخیر، ازبکستان برق صادراتی خود را به افغانستان قطع کرد که با درخواست‌های مکرر طالبان و پس از گذشت حدود یک‌ماه، برق صادراتی ازبکستان دوباره وصل شد. تکمیل شدن پروژه کانال قوش تپه، ممکن است روابط میان طالبان و ازبکستان را بیش از همیشه دچار تنش کند.
براساس مطلب اکونومیست، گرمایش زمین و خشکسالی در آسیای میانه، دسترسی به آب را به یک نگرانی جدی تبدیل کرده است و حفر شدن کانالی در شمال افغانستان که ۶۵۰ متر مکعب آب را در ثانیه از رود آمو به کشتزارهای داخل افغانستان انتقال می‌دهد ممکن است منجر به درگیری‌های منطقه‌ای شود.
فعال شدن سدهای آب در جنوب افغانستان و در مسیر رود هیرمند، واکنش تند مقام‌های جمهوری اسلامی ایران را در پی داشته است، اما تا کنون کشورهای آسیای میانه به ویژه ازبکستان در مورد حفر شدن کانال قوش تپه واکنشی نشان نداده‌اند. ممکن است دلیل این سکوت بی‌اعتمادی به توانایی طالبان در تکمیل این پروژه باشد.
