شماری از متخصصان در نشست آنلاین «انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان» که با عنوان «رئالیسم ولایی: از لشکر فاطمیون تا طالبان» برگزار شد، تاکید کردند نزدیکی ایران و طالبان براساس منافع مشترک دو طرف شکل گرفته است که مهم‌ترین آن‌ها، ایجاد حیاط خلوتی بدیل درصورت فروپاشی یکی از طرف‌ها و همچنین دورزدن تحریم‌ها، پول‌شویی و قاچاق مواد مخدر است. 

آرش عزیزی، نویسنده و تاریخ‌‌دان از دانشگاه نیویورک، در این نشست گفت که جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال راه‌های دورزدن تحریم‌ها، پول‌شویی و همچنین ادامه تجارت قاچاق مواد مخدر است که این اهداف جمهوری اسلامی به نوعی با تقویت روابطش با گروه طالبان برآورده می‌شود.

سخنرانان این نشست آنلاین که به‌صورت «اسپیس» در توییتر برگزار شد، بر این باورند که جمهوری اسلامی ایران دیرزمانی است در قاچاق مواد مخدر با طالبان همکاری داشته و حتی برای این کار، مسیر ترانزیتی ایمنی ایجاد کرده است. 

حسین احسانی، پژوهشگر «انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان» گفت که جمهوری اسلامی ایران نخستین ارتباط خود را با طالبان در سال ۲۰۱۵ با شاخه منصوری یا گروه اسحاق‌زی برقرار کرد که این شاخه بیشتر در هلمند مستقر بودند. به گفته‌ این پژوهشگر، ایران با برقراری ارتباط با طالبان در جنوب افغانستان دو هدف را دنبال می‌کرد، یکی هدف قراردادن نیروهای آمریکا توسط این گروه و دیگر استفاده از بازار بزرگ مواد مخدر هلمند. 

با این حال، شاه‌محمود میاخیل، سرپرست وزارت دفاع ملی حکومت پیشین افغانستان، در این نشست گفت که این حمایت‌ها و روابط، بیشتر اهداف تاکتیکی موقتی است و سریع تغییر می‌کند. به گفته‌ او، همان‌طور که پاکستان در ابتدا مجاهدین را در افغانستان حمایت کردند و بعد از آنان روی گرداندند و به حمایت از طالبان پرداختند و امروز از حمایت این گروه بیزار شده‌اند، این حمایت ایران از گروه طالبان نیز دائمی نیست. سرپرست وزارت دفاع حکومت پیشین افغانستان افزود: «در حال حاضر روابط ایران و طالبان بر اساس این اصل که دشمنِ دشمنِ من دوست من است، استوار است.» 

رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان که در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ در این جایگاه قرار داشت و پس از آن نیز مسایل امنیتی افغانستان را دنبال کرده است، نیز تصریح کرد که یکی از دلایل مهم نزدیکی ایران با طالبان جست‌وجوی حیاط خلوتی بدیل است. به گفته‌ او، اکنون هر دو طرف، هم جمهوری اسلامی و هم گروه طالبان، در یک حالت تزلزل قرار دارند و این ارتباط می‌تواند درصورت فروپاشی یکی از طرف‌ها، تضمینی باشد برای کمک به طرف مقابل.

نبیل دیگر دلایل نزدیکی ایران با گروه طالبان را تقویت «مثلث نفرت علیه آمریکا» که شامل القاعده، طالبان و جمهوری اسلامی ایران می‌شود، و همچنین داشتن دشمن مشترک (داعش) عنوان کرد. سرپرست پیشین امنیت ملی افغانستان دورزدن تحریم‌ها و مسائل مرتبط با حقابه هیرمند را دلیل دیگر این نزدیکی می‌داند. 

نگار پرتو، استاد خاورمیانه و امنیت در دانشگاه مصی نیوزلند، نیز در این نشست به مسائل حقوق‌بشری و حقوق زنان در حکومت جمهوری اسلامی و حاکمیت گروه طالبان اشاره کرد و گفت که مفهوم قدرت و سلطه در سیاست جمهوری اسلامی ایران و طالبان حول محور مسائل کاملا رئالیستی صورت می‌گیرد. او تاکید کرد: «هم جمهوری اسلامی و هم طالبان تمام مسائل را براساس دخالت امور خارجی می‌دانند، درصورتی‌که به مسائل داخلی بسیار مهمی مثل فقر مردم، مسائل حقوق‌بشری و حقوق زنان توجهی ندارند.»

این نشست پس از آن برگزار شد که ایران اخیرا سفارت افغانستان در تهران را به گروه طالبان واگذار کردو چند دیپلمات این گروه را در این سفارت پذیرفت.