آغاز انقلاب پرفراز و نشیب بیت‌کوین

بیت‌کوین از درون ناامیدی زاده شد. این وجه که در بین اولین نسل ارزهای رمزگذاری‌شده در لابه‌لای کدهای کامپیوتری مخفی شده بود، روی جلد مجله تایمز آن زمان با عنوان «صدراعظم در آستانه صدور دومین کمک مالی برای بانک‌ها» ظاهر شد.

۳ ژانویه ۲۰۰۹ بود و جهان در بحبوحه بدترین بحران اقتصادی از زمان «رکود بزرگ» قرار داشت. بانک‌ها در حال فروپاشی بودند، تجارت‌ها بسته می‌شدند و مردم خانه‌ها خود را از دست می‌دادند.

این نتیجه حاصل بدترین حرص و زیاده‌خواهی نظام سرمایه‌داری بود که این نظام را به معرض فروپاشی کامل کشاند. اما ساتوشی ناکاموتو، نام مستعار خالق بیت کوین، معتقد بود راهی برای مشکل دارد.

راه حل او «نظام ارزی دیجیتال» بود که نظام‌های متمرکز مالی مانند بانک‌ها و دولت‌ها را کنار گذاشته به جای آن شبکه‌ای از پرداخت‌های شخص به شخص را که با حساب‌نامه آنلاینی به نام بلاک‌چین (blockchain) حمایت می‌شد، را معرفی کرد.

اما علی‌رغم تمام وعده‌ها، مشخص شد این راه حل، انقلابی پر فراز و نشیب است. تا دو سال بعد از تولد بیت کوین اتفاق واقعا خاصی نیفتاد و تقریبا تا پایان رکود اقتصادی کاملا راکد باقی ماند.

در اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی تنها گروه معدودی از کسانی که به دنبال رمزگذاری ردپای خود در فضای مجازی بودند و مشتی از افراد علاقه‌مند به رمزنگاری واقعا از قابلیت بیت کوین باخبر بودند ولی طبیعت نیمه گمنام آن باعث شد به زودی توسط دلالان مواد مخدر و مجرمان سایبری در وب تاریک مورد استفاده قرار بگیرد. [وب تاریک یا dark web بخشی از اینترنت است که از دسترس عموم خارج است و بیشتر توسط مجرمان و هکرها مورد استفاده قرار می‌گیرد. وب تاریک خود بخش خیلی کوچک‌تری از وب پنهان یا deep web است.]

بعد از افزایش قیمت بیت‌کوین برای مدت کوتاهی در سال ۲۰۱۲، توجهات بیشتری معطوف آن شد و تا انتهای ۲۰۱۷ به طور مستقل خبرساز شد، چرا که مجموعه‌ سرمایه‌های موجود در آن برای مدت کوتاهی از مرز ۳۰۰ میلیارد دلار گذشت، میزانی معادل با مجموع تولید ناخالص داخلی ۱۴۰ کشور.

بسیاری در آن زمان هشدار دادند که این افزایش بی سابقه قیمت حاصل یک حباب است، و همین‌طور هم بود چرا که قیمت آن نهایتا سقوط کرد. در سراسر سال ۲۰۱۸ ارزش بیت‌کوین مرتب و گهگاه شدید، کاهش یافت به حدی که مخالفان آن را خاتمه یافته اعلام کرده و کسانی که دیر به صف سرمایه‌گذاری در بیت کوین پیوسته بودند، میلیون‌ها دلار از دست دادند.

با شروع سال ۲۰۱۹، یک بیت‌کوین کمتر از ۴ هزار دلار می‌ارزید و هیجان برای این آزمون اقتصادی بزرگ پیش از آن که واقعا به طور عمده در بازار پذیرفته شود، فروکش کرد.

اما هنوز تا پایان راه زیادی مانده بود. با پایان دهه جاری میلادی، اخباری درباره دیگر رمزارزهای دیجیتال منتشر شد، از شرکت‌های چندملیتی عظیم مانند فیسبوک گرفته تا بعضی از بزرگ‌ترین قدرت‌های اقتصادی جهان، ارزهای دیجیتال خود را معرفی کردند.

با انتشار هر خبر مثبتی درباره رمزارزها، قیمت بیت‌کوین افزایش یافت اما نوسان آن ادامه داشته است. برای برخی غیر قابل پیش‌بینی بودن بیت کوین دلیلی است که نخواهد گذاشت هیچ وقت به ارزی رایج تبدیل شود.

شک و سوبرداشت درباره ماهیت بیت‌کوین به عنوان یک «پول اینترنتی جادویی» که ارزش خاصی ندارد هنوز ادامه دارد و بر بحث‌های رایج درباره رمزارزها مستولی است.

بعضی از مدافعان رمزارزها به این واقعیت اشاره می‌کنند که در نقطه مقابل، این ارزهای سنتی است که می‌تواند از عدم، طی روندی مانند سیاست‌های مالی دولت، تولید شود. ارزهای رایج امروز دیگر مثل سابق از ذخیره طلا یا هیچ چیز ملموس دیگری برخوردار نیستند در حالی که در بیت کوین از طریق محاسبات ریاضیاتی بلاک چین همواره تعداد محدود آن مدیریت می‌شود.

نایجل گیرین، مدیرعامل گروه دویر (deVere Group) که در زمینه مشاوره مالی مشغول و در لندن مستقر است، ادعا می‌کند رمزارزها در حال بازسازی و تعریف مجدد نظام مالی بوده و منتقدان قابلیت‌های آنها را یا نمی‌فهمند یا نادیده می‌گیرند.

او به ایندیپندنت گفت: «به نظر من بیشتر افرادی که چنین حرف‌هایی می‌زنند، رمزارزها را خیلی نمی‌فهمند چرا که این بازار، بازاری جوان است، و یا شاید هم آن افراد منافعی ویژه در ارزهای رایج سابق دارند. به هر حال، اقتصاددانانان سنت‌گرا چه خوششان بیاید یا نه، باید با این واقعیت کنار بیایند که رمزارزها جایی نخواهند رفت.»

بیت‌کوین ممکن است جای خود را در تاریخ تثبیت کرده باشد ولی آینده آن هنوز مشخص نیست. تا کنون نیز هزاران نسخه متفاوت از آن معرفی شده است، در حال حاضر ۲ هزار و ۳۶۴ رمزارز مختلف در سایت کوین مارکت کپ (CoinMarketCap) که به بررسی این ارزها می‌پردازد، فهرست شده است و به عقیده برخی یکی از این ارزها به زودی جای بیت‌ کوین را به عنوان رایج‌ترین رمزارز خواهد گرفت. 

در این میان بعضی از موارد چشمگیرتر شامل اتریم، ریپل، و بیت‌کوین کش، چیزی کمی متفاوت از بیت کوین ارائه می‌کنند، چیزی مانند نقل و انتقالات سریع‌تر و یا گمنامی بیشتر.

با این حال این شبه رمزارزهای ساخته دست کشورها و شرکت‌ها است که احتمالا با بیشترین موفقیت در پذیرش عمومی در دهه‌های آینده مواجه خواهد شد. چنین رمزارزهایی دیگر تمرکززدایی نشده‌اند و احتمالا برای ردیابی کاربران مورد استفاده قرار خواهند گرفت به جای آن که حریم خصوصی ایشان را حفظ نمایند، ولی دو مشکل بزرگ دیگر را حل خواهند کرد: اعتماد و ثبات.

کریستل کوئک، یکی از بنیان‌گذاران شرکت رمزارز بولت (Bolt) به ایندیپندنت گفت: «بدون شک رمزارزها ابداع انقلابی فناوری اقتصادی در این دهه هستند. اما گرچه دهه ۲۰۱۰ با معرفی مفاهیمی نظیر رمزارز و بلاک چین به جهانیان مقطع معرفی و کشف آنها بود، دهه ۲۰۲۰ مقطع ابداع و به کار بستن آنها خواهد شد.»

فرای رمزارزهای الهام گرفته از بیت کوین، صنعت کاملا جدیدی نیز بر اساس فناوری بلاک چین آن به راه افتاده است. این فناوری که محلی غیرقابل هک و تغییر ناپذیری را برای ذخیره و نقل و انتقال پول‌ها و اسناد مجازی فراهم می‌آورد قابلیت آن را دارد که در همه چیز از نظام خدمات پزشکی گرفته تا صنعت مواد غذایی مورد استفاده قرار بگیرد.

فلیکس شیپکویچ، وکیل اهل نیویورک با تخصص بر قوانین بلاک چین می‌گوید فناوری از طریق مهیا کردن استانداردهای جدیدی برای پاسخگویی و اعتماد، «قدرت آن را دارد که تغییر مثبتی در جهان ایجاد کند.»

بیت‌کوین نه تنها موجب تولد بلاک چین شد بلکه آن دسته از قوانین موجودی که مانعی بر سر راه پذیرش این موج جدید از فناوری است را نیز به چالش کشیده است.

آقای شیپکویچ به ایندیپندنت گفت: «رمزارزها باعث شده‌اند قانون‌گذاران ارز دیجیتال و محصولات و خدمات فناوری‌های اقتصادی که هم ترقی‌خواهانه و هم بدیع هستند را به رسمیت بشناسند. ما در مجموع بیشتر شاهد مقبولیت در نظر قانون‌گذاران بوده‌ایم تا رد کردن کامل ایده رمزارز.»

او ادامه داد: «ما شاهد بروز این اتفاق در چین بودیم که تجارت رمزگذاری شده به صراحت ممنوع شده بود ولی اکنون این کشور به عنوان دولتی بزرگ و در راستای طرح فناوری اقتصادی، استفاده خود از فناوری بلاک چین را اعلام کرده است.»

دهه ۲۰۱۰ شاید تحت سیطره بیت کوین بوده باشد اما ده سال آینده تعیین خواهد کرد کدام رمزارز به عنوان رقیب نهایی ارزهای سنتی برخواهد خواست.

احمقانه خواهد بود که بیت کوین را کنار گذاشت، به گزارش وبسایتی که این آمار را دنبال می‌کند، مرگ بیت کوین تا کنون بیش از ۳۵۰ بار در رسانه‌ها اعلام شده است، اما نقوص آن ممکن است باعث شود به جای وجهی رایج برای پرداخت، به صندوق ذخیره ارزش سرمایه تبدیل شود.

همان‌طور که مای‌اسپیس (MySpace) و بیبو (Bebo) در روزهای آغازین رسانه‌های اجتماعی توسط فیسبوک نابود شدند، رمزارزی دیگر ممکن است ظاهر شده و تاج بیت‌کوین را به عنوان محبوب‌ترین رمزارز از او برباید، شاید حتی رمزارز لیبرا از خود فیسبوک.

اگر چنین اتفاقی رخ دهد، پیش‌بینی‌هایی که اظهار داشتند قیمت بیت‌کوین ظرف چند سال آینده به ۵۰۰ هزار یا حتی یک میلیون دلار برسد آشکارا احمقانه و جاه‌طلبانه به نظر خواهند رسید. اما دوباره، بیت کوین هم تا کنون چندین بار اشتباه مظنونان خود را ثابت کرده است.

در آغاز دهه جاری میلادی، بیت‌کوین تنها ۳ سنت می‌ارزید، با پایان دهه ۲۰۱۰ قیمت آن احتمالا بیش از ۷ هزار دلار خواهد بود.

یک رکود اقتصادی بزرگ دیگر ممکن است بتواند باعث تغییر سرمایه کافی به بیت‌کوین شود تا قیمت آن دوباره افزایش یافته و رویای ساتوشی ناکاموتو بالاخره محقق شود.

یا شاید هم به روند ثابت‌قدم اما پر از آشوب خود ادامه دهد تا از طریق قانون‌گذاری‌های مطبوع و پذیرش گسترده‌تر در تجارت به ارزی رایج تبدیل شود، اقداماتی که همواره در دهه گذشته در حال وقوع بوده است.

بیت‌کوین شاید از درون ناامیدی زاده شده باشد اما با امیدی بسیار به دهه بعدی قدم خواهد گذاشت.