ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دوشنبه، ۲۸ فروردین (۱۷ آوریل)، در یک نشست خبری گفت که سیاست تهران در قبال افغانستان نه دوگانه است، نه متناقص.

او تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران از تامین صلح و ثبات در افغانستان حمایت می‌کند، اما مخالف حضور مجدد کشورهای غربی در این کشور است.

او گفت: «ما در ارتباط با افغانستان دارای سیاست اصولی و روشنی هستیم‌. سیاست ایران در قبال افغانستان از مولفه‌های روشنی تبعیت می‌کند. مخالفت با حضور مجدد بازیگران خارجی به بهانه‌های مختلف و استفاده از ابزارهایی نظیر تروریسم و مخالفت با مداخله خارجی، از مبانی دیگر رفتاری ایران در ارتباط با افغانستان است.»

سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با اشاره به مرز مشترک و طولانی دو کشور، گفت که ایران نمی‌تواند در قبال مسائل افغانستان بی‌تفاوت باشد.

او گفت: «خروج غیرمسئولانه و هماهنگ‌نشده آمریکا از افغانستان هم نقش مخرب دیگری در شکل‌گیری یک روند کاملا نابسامان در کشور مهم و پیچیده‌ای مثل افغانستان داشت.»

چهارمین نشست وزیران خارجه کشورهای همسایه افغانستان به اضافه روسیه، اواخر هفته گذشته در شهر سمرقند ازبکستان برگزار شد.

ناصر کنعنانی گفت که در این نشست بر حمایت از یک الگوی همکاری مشترک منطقه‌ای در مورد افغانستان تاکید شده است.

او گفت: «بخش زیادی از مشکلات، نتیجه اشغالگری آمریکا و خروج غیرمسئولانه این کشور  [از افغانستان] است. مبارزه با تروریسم، افراطی‌گری و تشکیل دولت فراگیر، از جمله دیگر موضوعات مهم نشست بود.»

او افزود که مبارزه با شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) نیز از موضوعات مهم در نشست سمرقند بوده است، و در حالیکه واشنگتن داعش را تهدید جدی تروریستی می‌داند و بر مبارزه با این گروه تاکید دارد، ادعا کرد: «متاسفانه ما شاهد نقش‌آفرینی برخی طرف‌ها، از جمله دولت آمریکا، در حفظ داعش به عنوان یک عنصر ابزاری در جهت اعمال مدیریت و مهندسی امنیتی و سیاسی هستیم.»

جمهوری اسلامی ایران روابط نزدیکی با طالبان برقرار کرده است و روز به روز سطح این روابط گسترش پیدا می‌کند. تهران در شرایطی ‌که حکومت طالبان مشروعیت بین‌المللی ندارد، ماه گذشته سفارت و کنسولگری‌های افغانستان را به طالبان سپرد. این اقدام تهران، با موجی از انتقادها در میان افغان‌های مخالف طالبان مواجه شد.

با این حال، سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت که تعامل و همکاری با طالبان، به معنای شناسایی وضعیت موجود نیست.

او افزود: «ضرورت تشکیل دولت با مشارکت همه اقوام، ضرورت مبارزه با تروریسم، ضرورت مبارزه با مواد مخدر و مخالفت جدی با منع زنان از تحصیل و مخالفت با منع زنان از نقش داشتن و اشتغال داشتن در اجتماع، از دیگر موارد مدنظر ایران است.»

ناصر کنعانی تاکید کرد که وزارت متبوعش همواره حقابه ایران از هیرمند را پیگیری می‌کند.

از زمان روی کار آمدن طالبان در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ تاکنون، مقام‌های ایران چندین بار خواستار تامین حقابه ایران از هیرمند شده‌اند. پیگیری این امر همواره در صدر برنامه‌های مقام‌ها و دیپلمات‌های ایرانی در دیدار با مقام‌های طالبان بوده است، اما طالبان کمتر در این باره سخن می‌گویند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، نیز هنگام دیدار با امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، در حاشیه نشست سمرقند، بار دیگر خواستار تامین حقابه این کشور شد و اقدامات افغانستان را در این زمینه ناکافی دانست.

دولت‌های وقت ایران و افغانستان در ۱۳۵۱ خورشیدی معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند را امضا کردند که براساس آن، حقابه ایران سالانه ۸۱۷ میلیون متر مکعب است. اما طالبان می‌گویند که با کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی‌درپی، آب رودخانه هیرمند کاهش یافته است.