آیا ایران و غرب همچنان به سمت توافقی غیررسمی حرکت می‌کنند که تنش‌ها در بن‌بست هسته‌ای را کاهش خواهد داد، یا رشته امور از دست خارج شده است؟ این سوالی است که یونا جرمی باب در مقاله‌ای در اورشلیم پست به آن می‌پردازد.

به نوشته باب، اورشلیم از طریق منابع آگاه غربی مطلع شده است که به‌رغم شواهد متضاد، تلاش برای تفاهم همچنان ادامه دارد.

در اواسط ماه ژوئن، گزارش‌ها حاکی از آن بود که غرب و جمهوری اسلامی به تفاهمی غیررسمی رسیده‌اند یا به‌زودی می‌رسند.

بر اساس گزارش‌ها، این «توافق کوچک» جمهوری اسلامی را به غنی‌سازی در سطح  ۶۰ درصد محدود می‌کند‌ــ که بسیار بیشتر از سقف ۳.۶۷ درصد تعیین‌شده در برجام است‌ــ و تمام سانتریفیوژهای پیشرفته باقی می‌مانند.

همچنین، جمهوری اسلامی متعهد می‌شود که نیروهای نیابتی‌اش از حمله به نیروهای آمریکایی در منطقه، به‌ویژه در عراق و سوریه، دست برمی‌دارند.

علاوه بر این، بحث‌هایی هم مطرح بود که جمهوری اسلامی فروش تسلیحات به روسیه برای استفاده علیه اوکراین را متوقف کند.

اطلاعاتی که اورشلیم پست به دست آورده حاکی از آن است که تلاش برای توافق در بخش مرتبط با برنامه هسته‌ای و نیروهای نیابتی در منطقه همچنان ادامه دارد، حتی اگر بخش مرتبط با ایران و روسیه محقق نشود.

باب معتقد است اگر این موضوع حقیقت داشته باشد، مسائل زیادی را روشن می‌کند.

با توجه به حملات اخیر ایران به کشتی‌های تجاری و مناقشه تهران و اتحادیه اروپا بر سر پایان تحریم‌های برنامه موشکی ایران در اکتبر سال جاری، گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن بود که توافق غیررسمی، مانند دوره‌های قبلی مذاکرات، به بن‌بست رسیده است.

اما در عین حال، آمریکا برخی تحریم‌ها را تا حدودی لغو کرده بود، به‌ویژه در مورد بدهی عراق به ایران. هم ایران و هم اتحادیه اروپا در واقع توافق غیررسمی بین دو طرف را نقض نکرده‌اند.

توافق هسته‌ای غیررسمی نقض نشده است

پیش‌تر در ماه جاری، جمهوری اسلامی سعی کرد به دو کشتی تجاری حمله کند. اما هر دو کشتی پرچم جزایر مارشال و باهاماس را داشتند، که هرچند متحدان نزدیک آمریکا به شمار می‌روند، کشتی‌های آمریکایی نبودند.

باب در ادامه می‌نویسد بنابراین، ایجاد مزاحمت جمهوری اسلامی برای این کشتی‌ها نقض توافق در مورد توقف حمله به آمریکایی‌ها محسوب نمی‌شود.

احتمال دارد اتحادیه اروپا هم در صورت دستیابی به توافق در مورد توقف فروش تسلیحات به روسیه، اجازه دهد تحریم‌های موشکی جمهوری اسلامی در اکتبر سال جاری به پایان برسد.

به عقیده نویسنده اورشلیم پست، این شیوه کلاسیک اروپا است، کم‌چالش‌ترین مسیر را برمی‌گزیند: اگر از این واقعیت که ایران به سمت آستانه غنی‌سازی هسته‌ای پیش رفته است چشم‌پوشی کنیم، می‌توانیم اجازه دهیم از مزایای توافق هسته‌ای مانند لغو تحریم‌های موشکی برخوردار شود، فقط به این امید که به توافق بازگردد.

باب در ادامه می‌افزاید با توجه به این‌که توافق غیررسمی نهایی شامل مسئله روسیه‌ـ‌ اوکراین نمی‌شود، بعید نیست که اتحادیه اروپا برخلاف معمول رفتار کند و کمی به جمهوری اسلامی سخت بگیرد.

باب معتقد است برای اروپا مسئله روسیه‌ـ‌ اوکراین بسیار مهم‌تر از مسئله هسته‌ای است. در مورد مسئله هسته‌ای، اتحادیه اروپا بیشتر خواهان آرامش است، مادامی‌که جمهوری اسلامی به‌صورت رسمی از آستانه غنی‌سازی هسته‌ای عبور نکند، اروپا هیچ مشکلی ندارد به انکار این مسئله ادامه دهد.

در مقابل، اوکراین حیاط خلوت اتحادیه اروپا است و کمک نظامی ایران به روسیه مانند تهدید نظامی مستقیم علیه اتحادیه اروپا است.

به همین علت است که اتحادیه اروپا در صورتی که با ایران در مسئله روسیه‌ـ‌ اوکراین به توافق نرسد، توافق هسته‌ای را نقض و تحریم‌های موشکی علیه ایران را تمدید خواهد کرد.

چرا آمریکا به رفع نسبی تحریم‌ها ادامه خواهد داد؟

بدون درک نکات ظریف بحث‌هایی که در بالا مطرح شد، این خبری غافلگیرکننده به نظر می‌ٰرسد که آمریکا به عراق اجازه داده است بدهی‌اش به ایران را از طریق بانک‌های غیرعراقی بپردازد.

باب می‌پرسد چرا آمریکا همچنان تحریم‌ها را تسهیل می‌کند، در حالی که هم ایران و هم اتحادیه اروپا این به‌اصطلاح توافق را نقض می‌کنند؟

او در پاسخ می‌نویسد این توافق تمام مناقشه بین جمهوری اسلامی و غرب را حل نمی‌کند و رفتارهای ستیزه‌جویانه دو طرف نشان می‌دهد در هر زمینه‌ای که توافق نکرده‌اند از موضعشان عقب‌نشینی کنند، به فشار به یکدیگر ادامه خواهند داد.

به عقیده نویسنده اورشلیم پست، به نظر می‌رسد رفع نسبی تحریم‌ها در قبال توقف افزایش سطح غنی‌سازی و توقف حملات به نیروهای آمریکایی همچنان به قوت خود باقی است، و این یعنی آمریکا باید به این روند ادامه دهد و برخی تحریم‌ها را تسهیل کند.

در این صورت، دلیل دیگری که آمریکا به تسهیل نسبی تحریم‌ها ادامه می‌دهد این است که امیدوار است در این تابستان گرم و سوزان، جلو قطع برق صادراتی ایران به عراق را بگیرد.

علاوه بر این، دسترسی ایران به مبالغی که به حساب‌های بانکی غیرعراقی واریز می‌شود همچنان نیازمند اجازه آمریکا است و فقط برای خرید اقلام بشردوستانه هزینه می‌شود.

باب در ادامه می‌نویسد اگر حمله جدیدی به نیروهای آمریکایی در منطقه صورت نگیرد و اگر در نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سپتامبر، اکتبر، و نوامبر گزارش شود که ایران افزایش سطح غنی‌سازی را متوقف کرده است، برای آمریکا موفقیت محسوب می‌شود.

او در پایان می‌‌افزاید در این بین، اتحادیه اروپا امیدوار است پیش از تاریخ انقضای تحریم‌های موشکی ایران در اکتبر، که می‌تواند به تشدید تنش میان جمهوری اسلامی و اروپا منجر شود، بازگشت نسبی به برجام و حل مناقشات محقق شود.