واحدهای نظامی‌استعماری هند، آفریقا و بالکان تا قرن بیستم نقش مهمی ‌در حفظ و گسترش به ترتیب امپراطوری‌های بریتانیا، فرانسه و عثمانی داشتند.

برای مثال، امپراطوری عثمانی از افراد موسوم به «یایاس» به عنوان نیروی کمکی در نبردهای امپریالیستی خود در سراسر جهان استفاده می‌کرد و بسیاری از آن‌ها حتی لازم نبود به دین اسلام بگرایند. آن‌ها معمولا در مقابل خدمت در ارتش، مزدشان را به صورت زمین‌های وسیع و وجوه قابل توجه از سلطان عثمانی دریافت می‌کردند.

حال رجب طیب اردوغان در صدد احیای این روند امپریالیستی در خاورمیانه است. انتظار می‌رود اقوام ترکمن‌الأصل ساکن سوریه - که در شمال این کشور دوشادوش سربازان ترک جنگیده‌اند، در میان نیروهای زمینی و دریایی ترکیه باشند که به زودی برای تقویت دولت طرابلس به لیبی اعزام می‌شوند. دولت طرابلس برخلاف دولت بنغازی، از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده است. 

این که این مبارزان اهل سوریه بوده و چیزی در مورد لیبی نمی‌دانند، مهم نیست. به همین گونه، مهم نیست که آن‌ها هیچ ارتباطی با آنچه اهالی لیبی‌ برایش می‌جنگند، ندارند. نیروی موسوم به بریگاد شام از اسلامگراهایی تشکیل شده که با اخوان المسلمین در ارتباطند. این مزدورها مبارزان راه آزادی نیستند و انگیزه‌های ایدئولوژیک و بلندپروازی‌های منطقه‌ای‌شان روشن است.

این افراد در کارزار ویران کننده تحت حمایت روسیه در سوریه حضور دارند و استقرار امروزشان در لیبی، کاملا در چارچوب اهداف روسیه در تراژدی شمال آفریقا می‌گنجد.

از پایان جنگ سرد تاکنون، روسیه همواره درصدد رسیدن به پای اتحادهای قدرتمند غرب بوده است. اما حال که ترکیه به شکلی فزاینده به اروپای غربی و آمریکا پشت کرده، مسکو بیش از هر زمان دیگر از نظر سیاسی تقویت می‌شود. 

چه ترکیه اذعان کند چه نکند، روسیه خود را برای استفاده از جاه طلبی‌های ترکیه در منطقه آماده می‌کند. کشف حوزه‌های عظیم گاز در شرق خاورمیانه در اطراف یونان، قبرس، مصر و اسرائیل، ترکیه را که منابع سوخت چندانی ندارد نگران کرده است و مسکو هم این را می‌داند. روسیه استاد اِعمال دیپلماسی مختل کننده است و هیچ ابایی از استفاده از بلندپروازی‌های اردوغان برای تضعیف منافع غرب در این حوزه جدید انرژی ندارد. 

هفته گذشته، کنگره آمریکا در تلاش برای تضعیف اقدامات مشترک روسیه و ترکیه، لایحه ای را از تصویب گذراند که راه را برای تقویت اقدامات امنیتی و همکاری در زمینه سوخت با کشورهای شرق مدیترانه گسترش می‌دهد. دونالد ترامپ نیز به سهم خود، قانونی را تایید کرد که هر نهادی را که به شرکت گاز دولتی روسیه (گاز پروم) برای احداث خط لوله‌ای که قادر است پس از تکمیل در خاک آلمان، گاز روسیه را به اروپا برساند، تحریم کند. اروپا و روسیه از این اقدام سخت ناخشنودند. 

در این میان، اسرائیل و قبرس قرار است در روز دوم ژانویه یک موافقتنامه برای احداث یک خط لوله گاز رسانی از شرق مدیترانه به اروپا به امضا برسانند. انتظار می‌رود این خط لوله ده درصد نیازهای اروپا را تامین کند، که بالقوه به معنی آن است که از صادرات گاز روسیه - که از طریق خاک ترکیه به جنوب اروپا می‌رود، به اروپا کاسته شده و از میزان اتکای اروپا به روسیه خواهد کاست. 

ولادیمیر پوتین می‌داند اگر برخوردهای دیپلماتیک بر سر اسرائيل و یونان، دست ترکیه را از این مسابقه گازرسانی کوتاه کند، ضربه ای خواهد بود بر پیکر مسکو. درحال حاضر با طرف گیری مسکو و ترکیه در یک سو و آمریکا، اسرائیل و قبرس در سوی دیگر، شکاف عمیق و بی‌سابقه‌ای در منطقه به وجود آمده است.

آمریکا با علم به این که مسکو سخت محتاج حفظ صادرات گازش به اروپاست، بر سر راه منافع روسیه ایستاده است. اما ترکیه هم مصمم است با دادن تسهیلات صدور گازش به جنوب اروپا، بر سر راه آمریکا بایستد. 

اگر قصد واشینگتن واقعا درک انگیزه‌های مسکو بود، فقط کافی بود به لیبی و کارزار نظامی ‌ژنرال خلیفه حفتر برای تصرف طرابلس نگاه کند - که هدف نهایی آن دست اندازی به منابع چشمگیر گاز در مدیترانه است. تردیدی وجود ندارد که روسیه لزوما از عملیات حفتر برای تصرف پایتخت لیبی حمایت نمی‌کند. مقامات روسیه با کاردار سفارت دولت طرابلس - که از جانب سازمان ملل به رسمیت شناخته می‌شود، در مسکو ملاقات کرده‌اند. اما در همین حال، مزدوران روسیه دوشادوش «ارتش ملی لیبی» - متعلق به حفتر، می‌جنگند. در حال حاضر، مقامات ترکیه با همتایان روس خود در مسکو مشغول مذاکره پیرامون منافع مشترک آتی خود در سوریه و لیبی هستند.

روسیه با حمایت ترکیه دست بالا را در این رقابت‌ها داشته و درصدد است بر هردو سوی درگیری‌ها در لیبی چیره شده و غرب را از این منطقه بیرون براند؛ و باید گفت تاکنون در این راه موفق بوده است. حال، دولت ترکیه به قصد خنثی کردن اهداف ژنرال حفتر و نیز تقویت نقش روسیه در درگیری‌های لیبی، به این کشور حمایت‌های «هوایی، زمینی و دریایی» داده و مزدورهای ترکمن و سوری خود را به این کشور اعزام می‌کند.

حمایت‌های نظامی، بخشی از توافق‌های امنیتی میان طرابلس و ترکیه است. آنکارا و طرابلس همچنین بر سر مرزهای جدیدی توافق کرده اند که هنوز وجود ندارد، و از آنجا که ترکیه کیلومترها از لیبی دور است، این مرزها (که هنوز محقق نشده) به حریم قبرس و جزایر یونان تجاوز می‌کند. 

آنکارا در عوض مذاکره با بازیکنان منطقه‌ای، در صدد خرابکاری سیاسی در همکاری میان آن‌ها در «فوروم گاز» تازه کشف شده در جنوب مدیترانه است که ترکیه از عضویت در آن محروم شده است. موضع تهاجمی ‌ترکیه را می‌توان در حرکت بی‌سابقه و گسترده نظامی ‌و دریایی قدرت‌های منطقه دید.

ترکیه در صدد ایجاد پایگاه نظامی، ‌یا در لیبی یا در تونس است. در سال ۲۰۱۷، آنکارا و تونس یک موافقتنامه همکاری‌های نظامی‌ امضا کردند که بر مبنای آن، ترکیه سربازان تونسی را آموزش داده و در صنایع دفاعی این کشور سرمایه گذاری می‌کند. روز پنجشنبه، اردوغان در سفری غیرمنتظره به تونس با مقامات این کشور پیرامون «ایجاد ثبات در لیبی» گفت‌وگو کرد.

بلندپروازی‌های اردوغان در شمال آفریقا طبیعتا با به قدرت رسیدن دولت جدید اسلامی ‌تونس همگنی دارد. این حرکت، در عین حال آزمایشی خواهد بود برای نحوه برخورد مقامات تونسی با جریانات منطقه.

موقعیت مدیترانه به گونه‌ای فزاینده آماج اشتباه محاسبه‌هایی است که در جریان آن، ترکیه به احتمال قوی نیروهای نظامی‌ خود را در لیبی مستقر خواهد کرد. این امر کل منطقه مدیترانه شرقی را به آتش خواهد کشید.

 در حالی که ترکیه لیبی و شرق مدیترانه را به آتش می‌کشد، دونالد ترامپ - طبق معمول، کیلومترها از مرکز وقایع دور است. به نظر می‌رسد آقای ترامپ منافع آمریکا را در مرکز حوزه‌های گاز مدیترانه می‌فهمد، اما هیچگونه درکی از موضوع از دست دادن لیبی (مثل از دست دادن سوریه) به روسیه ندارد و ترکیه هم ایالات متحده را برای حضور در مسابقه بهره‌گیری از منابع گاز منطقه یاری نمی‌کند.

ترامپ در صدد مماشات با ترکیه بر سر وقایع سوریه، و نیازی است که به توقف آن‌ها احساس می‌کند. دستیاران آقای ترامپ باید آستین‌ بالا زده و طرحی بریزند که از همکاری‌های اغلب پشت پرده آنکارا و مسکو جلوگیری کرده و ترکیه را پیش از آن که دیر شود به کمپ غرب بازگرداند.