چندی پیش روزنامه همشهری مدعی شده بود که «ناآرامی‌ها و اغتشاشات» یکی از عوامل اصلی ریزش ساختمان‌های منطقه ۱۹ است. اکنون رئیس پلیس تهران نیز این ادعا را تکرار کرده است و می‌گوید که «اغتشاشات»، عامل ریزش این ساختمان و نا‌ایمن ساخته شدن آن است.

عباسعلی محمدیان، فرمانده انتظامی تهران بزرگ، در گفت‌وگو با مشرق در پاسخ به این سوال که چگونه افرادی به صورت غیرقانونی چند ماه مشغول ساخت این بناها بودند، گفت: «وقتی که ناامنی در شهر ایجاد شد و دشمن و ضدانقلاب اغتشاشاتی را در کشور ایجاد کردند، نیروهایی که باید برای مقابله با ساخت‌وسازهای غیرمجاز عمل می‌کردند، صرف مقابله با اغتشاشات شدند.»

محمدیان در ادامه مدعی شد: «تمام این ساختمان‌های غیرمجاز در طول زمانی ساخته شد که شهر تهران درگیر اغتشاشات بود و بعد از آن، فرآیند احداث این بناها متوقف شد. امیدواریم مردم خوب ما هوشیارانه مراقب این تحرکات دشمن و سوءاستفاده‌های برخی افرادی باشند که فوندانسیون ساختمان‌های چندطبقه را روی نیم متر خاک بنا کرده بودند.»

او در مورد اینکه آیا نهادهای مرتبط در ساخت این ساختمان‌ها و تخریب آن قصوری کرده‌اند گفت که کارشناسان باید این مسئله را بررسی کنند و مراحل بررسی کارشناسی تشخیص علت وقوع این حادثه در دست انجام است. با این حال، او پیش از کارشناسی، موضوع اعتراضات مردم در خیزش سراسری را عامل ریزش این ساختمان معرفی کرده است. از سوی دیگر، کارشناسان بسیاری قصور شهرداری و روش تخریب ساختمان را اصلی‌ترین دلیل این حادثه می‌دانند.

نهادهای مختلف در جمهوری اسلامی تلاش می‌کنند تا ناکارآمدی خود در حوزه‌های مختلف اقتصادی، مدیریتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به اعتراضات مردمی سال‌ گذشته ربط بدهند. پیش از این، روزنامه همشهری نیز مدعی شده بود که «سودجویان از اغتشاشات و ناآرامی‌ها استفاده کردند» و نوشت این افراد در سایه نبود نظارت‌های کافی، زمین‌های بزرگ را تصرف و اقدام به شهرک‌سازی‌ کردند، اما قبل از اینکه کار به اتمام برسد و مردم در آن‌ها ساکن شوند، شهرداری حکم تخریب این شهرک ۱۲۰ واحدی را گرفت. همشهری معتقد است، «همه‌چیز طبق برنامه پیش رفت» تا اینکه «به‌دلیل ناپایداری»، ساختمان‌ها ناگهان فرو ریختند و تعدادی از عوامل فراجا و شهرداری تهران زیر آوار جان باختند.

دو نفر از نیروهای پلیس پایتخت، دو نفر از کارکنان عملیاتی سامانه ۱۳۷ شهرداری تهران و یک نفر از شهروندان، روز یکشنبه ۱۵ مرداد‌ماه، در جریان تخریب ساختمان‌های ناایمن در محله خلازیر منطقه ۱۹ تهران، جان خود را از دست دادند. رئیس پلیس تهران درباره این اتفاق و کشته شدن دو پلیس می‌گوید: «این دو عزیز به همراه سایر نیروهای پلیس پایتخت برای اجرای حکم تخریب ساختمان‌های غیراستاندارد به منطقه ۱۹ اعزام شده بودند و مشغول تخلیه افرادی بودند که در محل حضور داشتند، اما با یک ضربه کوچک که به یکی از این ساختمان‌های فاقد استحکام وارد شد، به یک‌باره پنج ساختمان اطراف آن نیز فرو ریختند و همکارانی که مشغول پاکسازی محل بودند، زیر آوار گرفتار شدند و جان خود را تقدیم کردند.»

پیش از این ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، نیز اعلام کرده بود که هنگام این ساخت‌و‌ساز غیرقانونی به شهرداری تهران تذکر داده بود. امانی اعلام کرد که دو بار در صحن شورا در خصوص ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز در منطقه ۱۹ تذکر داده و هر دو تذکر را هم به صورت کتبی ارائه کرده است.

او در مورد ساخت‌و‌سازهای خلازیر و تذکرهایش گفت: «یک بار وقتی بود که در محله خلازیر محله‌گردی کرده بودم و در اینجا خلاصه گفتم و بحث زمین‌های اوقافی را بیان کردم که این زمین‌ها به شکل قولنامه‌ای به افراد واگذار می‌شود و خدمات شهری غیر از شهرداری به آن‌ها داده می‌شود و گفتم که باید شهرداری و اوقاف تکلیف این مسئله را در چند منطقه از جمله منطقه ۱۹ روشن کنند. تذکر دوم من این بود که گفتم این کار از توان منطقه ۱۹ خارج است و با این که آقای فرهادی از شهرداران باسابقه، شهرساز و با تجربه شهرداری تهران است، اما این حجم، حجمی نیست که از توان منطقه ۱۹ به تنهایی بربیاید و یک عزم فرامنطقه‌ای و حتی فرا شهرداری نیاز دارد.»

امانی همچنین به ماجرای دروغ قمه خوردن شهردار این منطقه اشاره کرد. سال گذشته محمدجواد هاشمی، شهردار ناحیه ۳ منطقه ۱۹، تصویری از خود منتشر کرده و مدعی شده بود مورد ضرب‌و‌شتم مافیای ساخت‌و‌ساز قرار گرفته است. روایت شهرداری از این حادثه این بود که هاشمی مشغول بازدید از ساختمانی بود که گفته می‌شد ساخت‌وساز بیش از جواز داشته است، جواز برای ساخت چهار طبقه بود، اما سازندگانش چهار طبقه دیگر هم روی آن ساخته بودند. هم‌زمان تصاویر خودروی آقای شهردار منتشر شد که در آن نشان‌های شلیک اسلحه بود. به نقل از هاشمی، مطرح شد که مالکان ساختمان ابتدا تلاش می‌کردند او را به درون چاله آسانسور پرتاب کنند.

محمدخانی، سخنگوی شهردار تهران، اولین مقام مسئولی بود که از این حادثه خبر داد. او در حساب توییتر خود خواستار دعای شهروندان برای این شهردار ناحیه شده بود و در این اطلاع‌رسانی‌ها تاکید می‌شد که این شهردار مدافع حرم است. پس از آن، علیرضا زاکانی از مسئولیت‌پذیری، شجاعت و جدیت این شهردار در برخورد با تخلفات تقدیر می‌کند و از پیگیری برخورد با عاملان این اتفاق از طریق دادستانی تهران خبر می‌دهد.

کمی بعد یک فعال اصولگرا در صفحه توییتر خود روایت دیگری از این حادثه می‌دهد و می‌گوید: «شهردار ناحیه پوکه‌های قلابی به پلیس ارائه کرده و خودروی او در محل دیگری مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود. صارمی بعد از مدتی البته این توییت را پاک کرد. این توییت بعد از مدتی پاک می‌شود، اما تردیدهایی درمورد اصل خبر ایجاد می‌شود. خیلی زود نامه‌ای از رئیس پزشکی قانونی غرب تهران به دادسرای ناحیه ۳۳ منتشر شد که احتمال خودزنی شهردار مضروب ناحیه ۳ منطقه ۱۹ را جدی اعلام می‌کند. پس از آن شهرداری در مورد این موضوع سکوت کرد و خبری از اقدام خاصی در مورد این شهردار (فسادستیز) منتشر نشد.»

با همه این‌ها و با وجود نمایش شهردار ناحیه و ساختن سابقه مبارزه با فساد برای خود، باز هم شهرداری و پلیس بر روی تئوری خود در مورد نقش اعتراضات مردمی در ریزش این ساختمان تاکید می‌کنند.

با وجود اینکه شهرداری و پلیس در همکاری با یکدیگر مردم را مقصر این حادثه معرفی کردند، سیدعلی مجتهدزاده، حقوقدان، در یادداشتی اعلام کرد که وقتی در ۳۵ عملیات تخریب، ۶۰ نفر مجروج شده‌اند، یعنی به‌طور واضح و روشن کار عملیات تخریب دچار اشکال و اشتباه فنی است. این حقوقدان در یادداشتی با عنوان «مسئولیت‌های قضایی بر زمین مانده در ماجرای خلازیر» در روزنامه اعتماد، به مصاحبه زاکانی، شهردار تهران و بی تقصیر دانستن شهرداری در ماجرای خلازیر اشاره کرد. در این مصاحبه زاکانی مدعی بود که در ۳۵ عملیات تخریب قبلی هیچ مصدوم و فوتی وجود نداشته است و این را یکی از نشانه‌های بی تقصیر بودن شهرداری دانسته بود.

مجتهدزاده در پاسخ به این صحبت‌های زاکانی نوشت: « کسی هم البته از ایشان نپرسیده که مگر قرار است هر عملیات تخریبی توسط شهرداری با تلفات جانی همراه شود که به چنین چیزی افتخار می‌کند؟ تازه آقای زاکانی استدلالی بدتر و توجیه‌ نشدنی‌تر از این هم داشته و گفته است شهرداری در مجموع این عملیات‌های تخریب یاد شده در مجموع ۶۰ نفر زخمی داشته و این را نشانه عزم شهرداری در مبارزه با ساخت‌وسازهای غیرقانونی دانسته است. معلوم نیست چنین مبنای غلطی چطور معیار عزم شهرداری برای مبارزه با فساد است؟»

این حقوقدان در ادامه با اشاره به تلفات بالای عملیات‌های تخریب گذشته به گواه گفته‌های شهردار تهران و گستردگی ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز نوشت: «در دنیای امروز تخریب بلندترین برج‌ها و مجتمع‌های مسکونی بدون اینکه خون از دماغ کسی بیاید، به یک امر عادی تبدیل شده است. آیا دستگاه قضایی نباید به این امر ورود می‌کرد که چطور در ۳۵ عملیات تخریب، ۶۰ نفر مجروح شده‌اند؟ آیا این تعداد مجروح نشانه اجرای ناصحیح یک عملیات حساس و خطر جانی و مالی آن در آینده نبوده؟ مضافا اینکه در این آمار شبهه جدی درخصوص صلاحیت فنی مجموعه‌های انجام‌دهنده این تخریب‌ها نیز وجود دارد که در مواردی می‌تواند عناوین مجرمانه هم داشته باشد.»