این روزها برای لذت بردن از بوی اولین قطرات باران که خاک خشک را لمس می‌کنند، لازم نیست منتظر بارش‌های تابستانی باشید؛ عطرفروشانی در هند بوی خاک نمناک را در قوطی به شما می‌فروشند.

شهر تاریخی قنوج پایتخت عطر هند در ایالت اوتار پرادش است که هر کوچه‌اش را می‌توان با بویی متفاوت شناخت، اما در این میان، یک بو از بقیه قوی‌تر است: عطر خاک خیس.عطرسازان این شهر بویی را که از اولین قطرات باران روی خاک خشک برمی‌خیزد، در بطری‌های کوچک به دام انداخته‌اند.

بوی مطبوع باران و خاک باران‌خورده محبوب طیف گسترده‌ای از مردم است؛ از شاعران گرفته تا کشاورزانی که ناامیدانه در انتظار باران برای آبیاری محصولاتشان‌اند یا آن‌ها که منتظر شادی کردن برای رهایی از گرمای تابستان‌‌اند. به گزارش نشنال، عطرسازان قنوج از این احساسات الهام گرفته‌اند و این رایحه آرامش‌بخش را در عطری به نام «میتی عطار» (mitti attar) بر پایه روغن ساخته‌اند.

«میتی» در زبان اردو به معنی خاک است و «عطار» هم که در فارسی و عربی واژه‌ای آشنا است.

قنوج با ۲.۳ میلیون نفر جمعیت که در حدود ۱۲۰ کیلومتری پایتخت ایالت لاکنو قرار دارد، خانه صنعت عطر هند است. 

بیش از ۳۵۰ عطرسازی کوچک، متوسط و بزرگ از گل رز، یاسمن و چوب صندل گرفته تا عود، مشک و زعفران طی  فرایندی باستانی در دیگ‌های مسی بزرگ با استفاده از گِل، خشت و روغن تقطیرشده در آب روی آتش چوب، عطر می‌سازند.

گاورِو مهروترا، عطرساز نسل سوم، یکی از این عطرسازی‌ها را اداره می‌کند. او به نشنال می‌گوید که پدربزرگش حدود ۴۵ سال پیش عطرسازی پوجا را راه‌اندازی کرد و خانواده‌اش هنوز هم در واحدی پشت خانه‌شان در قنوج عطر تولید می‌کنند.

اگرچه تاریخچه عطرسازی به حدود ۶۰ هزار سال قبل بازمی‌گردد، روغن‌های معطر از اواخر قرن ۱۵ در زمان گورکانیان، مسلمانانی که حدود ۳۰۰ سال بر این شبه‌قاره حکومت کردند، رایج شدند.

با ورود عطرهای مصنوعی و تولیدات‌ نشان‌های تجاری جهانی محبوبیت و فروش عطر سنتی کم شد؛ با این حال مهروترا می‌گوید با افزایش آگاهی و علاقه روزافزون به محصولات طبیعی، اینک مشتریان بیشتری و به‌ویژه زنان و مشتریان خارجی عطر میتی را می‌خرند.

این عطرساز می‌گوید تقاضا برای این محصول از خارج هند از جمله کشورهایی مانند ایالات متحده، بریتانیا، اروپا و ژاپن بالا رفته است. مهروترا گفت: «این عطر پیش از این نیز ساخته می‌شد، اما در پنج تا ۱۰ سال گذشته محبوبیتش چندین برابر شده است. به‌خصوص زنان آن را به دلیل بوی لطیفش دوست دارند. خارجی‌ها هم آن را دوست دارند چون طبیعی و سنتی است.»

ساخت عطر میتی فرایندی پرزحمت و زمان‌بر است. عطرسازان از خاک رس استفاده می‌کنند که از سطح زمین برداشته و در کوره پخته می‌شود. این خاک را اغلب از سفالگران محلی می خرند.

آن‌ها کلوخ‌های خردشده را در یک دیگ مسی بزرگ و سنتی می‌ریزند و درش را با خاک رس می‌بندند. دیگ را روی کوره‌ای از آجر و خاک رس می‌گذارند که سوختش هیزم یا زغال‌سنگ است. یک لوله بامبو از دیگ به یک «باپکا» منتهی می‌شود؛ یک ظرف گیرنده با گردن بلند و شکم گرد که از مس ساخته شده است که در یک مخزن آب خنک‌کننده نگهداری می‌شود و به عنوان یک کندانسور یا دستگاه تغلیظ بخار عمل می‌کند. پارافین مایع هم نقش روغن پایه را دارد.

همان‌طور که دیگ به جوش می‌آید، بخار ظرف از طریق بامبو به گیرنده می‌رسد. آتش به مدت چند ساعت روشن نگه داشته می‌شود و پس از آن، اولین تقطیر به یک دیگ مسی خالی منتقل و دوباره تقطیر می‌شود. عطر میتی در تقطیر دوم استخراج می‌شود. این فرایند تقطیر با آب نامیده می‌شود. مهروترا می‌گوید هرچه این روند طولانی‌تر باشد، عطر قوی‌تر می‌شود.

پس از استخراج، عطر در کیسه‌هایی از چرم شتر ذخیره می‌شود که رطوبت را جذب و عطر را بیشتر متمرکز می‌کند.

قیمت عطرها با توجه به کیفیت و قدرت آن‌ها تعیین می‌شود؛ مثلا عطرهای با روغن پایه چوب صندل بسیار گرانقیمت‌تر از عطرهای با پایه پارافین مایع‌اند. مهروترا گفت: «قیمت یک بطری بسته به روغن پایه استفاده‌شده می‌تواند از ۴۰ روپیه (حدود ۵۰ سنت) تا هزار روپیه (حدود ۱۲ دلار) برای ۱۰ میلی‌لیتر متغیر باشد.»