ابراهیم رئیسی روز سه‌شنبه ۳۱ مردادماه سال ۱۴۰۲ در مراسم گرامیداشت روز پزشک و داروساز ادعا کرد زمینه مهاجرت معکوس پزشکان در کشور فراهم است. رئیسی تصریح کرد در بازدید از یک شرکت پزشکی به او گفته‌اند پزشکانی که مهاجرت کرده‌اند اگر بدانند شغل مناسب در داخل کشور خواهند داشت حاضر به بازگشت‌اند.

این ادعا در حالی مطرح می‌شود که  مشاور رئیس سازمان نظام‌پزشکی کل کشور ۲۰ مردادماه اعلام کرد روند و شتاب مهاجرت نیروهای درمانی در سال‌های گذشته روبه‌افزایش بوده است. رضا لاری پور هشدار داد مهاجرت نیروهای انسانی فقط مخصوص پزشک، دندانپزشک و داروساز نیست و پزشکان در رشته‌هایی مانند مامایی، پیراپزشکی، فیزیوتراپی و بینایی‌سنجی و سایر مشاغل مرتبط با حوزه درمانی نیز به‌صورت گسترده مهاجرت کرده‌اند.

بر اساس آمارهای غیررسمی تنها در سال ۱۴۰۱، تعداد پزشکان و پرستارانی که اقدام به مهاجرت کرده‌اند از ۱۰ هزار نفر گذشته است. محمدرضا اسدی، نایب‌رئیس سازمان نظام‌پزشکی، اردیبهشت سال ۱۴۰۲ با تایید افزایش مهاجرت کادر درمان اشاره کرد تنها در یک‌ سال گذشته ۳ تا ۴ هزار پزشک متخصص مهاجرت کرده‌اند و در بخش‌هایی مانند توان‌بخشی در فاصله زمانی ۵ ساله میزان مهاجرت پزشکان این حوزه از ۸۰ نفر به ۵۰۰ نفر رسیده است که رشدی ۳۰۰ درصدی را نشان می‌دهد.

آنچه مسئله مهاجرت پزشکان را نگران‌کننده کرده است تغییر الگوی مهاجرت طی سال‌های اخیر بوده که از پزشکان عمومی به پزشکان متخصص تغییریافته است. درحالی‌که طی یک دهه گذشته میانگین سنی مهاجرت در جامعه پزشکی ۲۵ سال و مربوط به پزشکان عمومی بوده، این آمار در سال‌های اخیر به ۳۵ سال و پزشکان متخصص رسیده است.

برخی کارشناسان حوزه درمان نتیجه این مسئله را بحران تامین پزشک متخصص برای شهرهای کوچک می‌دانند که می‌تواند به برهم‌خوردن عدالت درمانی و کمبود پزشک متخصص در شهرهای کوچک منجر شود.

شهریورماه سال ۱۴۰۱، رسانه‌های ایران از خالی بودن سهمیه رشته‌های رزیدنتی خبر داده و علت آن را تمایل به مهاجرت دانشجویان اعلام کردند. یاسر صالحی نجف‌آبادی، دبیر شورای هماهنگی نظام‌پزشکی‌های استان اصفهان، با هشدار در مورد خالی بودن سهمیه رشته‌های تخصصی در دانشگاه‌های کشور دراین‌ مورد گفت: «با اینکه در رشته بیهوشی با کمبود شدید نیرو مواجه هستیم، طی چهار، پنج سال اخیر، حتی یک نفر برای این رشته داوطلب نشده است.»

بر اساس آمارهای سازمان نظام‌پزشکی، ۵۰ درصد از ورودی‌های پزشکی در دانشگاه تهران که اکثریت آن‌ها از میان ۱۰۰ نفر اول کنکور سراسری‌اند، مهاجرت می‌کنند.

بحران مهاجرت تنها به پزشکان متخصص ختم نمی‌شود. دبیرکل خانه پرستار کشور از مهاجرت سالانه بیش از ۳۰۰۰ پرستار خبر می‌دهد و معتقد است بیشتر افراد بعد از فارغ‌التحصیلی به دنبال مهاجرت‌اند.

محقق‌ نشدن وعده‌های دولت به پرستاران و فرصت‌های شغلی مناسب در کشورهای همسایه سبب شده است مراکز درمانی که پیش‌ از این، نیز با بحران تامین نیرو‌ی متخصص و پزشک مواجه بودند، دچار کمبود پرستار باشند. به گفته مدیران وزارت بهداشت، در حال حاضر، بیش از ۷۰ هزار پرستار برای رسیدن به استاندارد مدنظر مراکز درمانی نیاز است، اما به‌دلیل تحقق نیافتن شرایط استخدامی و ناکافی بودن حقوق مصوب پرستاران، این افراد معتقدند «رانندگی در تاکسی‌های اینترنتی» صرفه اقتصادی بیشتری برای آن‌ها دارد.

معاون پرستاری وزارت بهداشت اردیبهشت سال ۱۴۰۲ اعلام کرد در خیلی از مناطق کشور مانند شهر تهران وقتی فراخوان استخدام داده می‌شود حتی داوطلبی وجود ندارد.

جامعه پزشکی و پرستاری کشور که در کرونا خط مقدم مبارزه با شیوع این بیماری را تشکیل می‌داد، طی دو سال گذشته با تحقق‌نیافتن وعده‌های دولت روبرو شده و بر این باور است مدیران دولتی با پایان‌ یافتن بحران کرونا نه‌تنها به وعده‌های استخدام و افزایش دستمزد عمل نکردند، بلکه حداقل خواسته‌های این جامعه شغلی را نیز نادیده گرفتند.

طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ جامعه پزشکان و پرستاران بارها با برگزاری تجمع‌های اعتراضی خواستار پاسخگویی مسئولان در قبال وعده‌های ارائه‌شده در زمان بحران کرونا بودند که این تجمع‌ها به تحقق خواسته‌های آن‌ها منجر نشد.

خواسته‌هایی که اصلاح قراردادهای ۸۹ روزه، افزایش ضریب حقوق و اصلاح فشردگی ساعت شیفت کادر پرستاری بخشی از آن بود.

در این‌ بین، تداوم پرداخت‌های تبعیض‌آمیز و خلاف قانون به پرستاران کشور سبب شد در فروردین ۱۴۰۲ تجمع‌های اعتراضی در شهرهای مختلف مجددا شکل بگیرد که این مسئله نه‌تنها به توجه مقام‌های وزارت بهداشت به خواسته پرستاران منجر نشد، بلکه به گفته پرستاران برخی از آن‌ها به سبب درخواست اعتصاب و شکل‌ دادن به تجمع‌های صنفی اخراج شدند.

در شرایطی که دولت ناتوان از تامین حداقل نیازهای جامعه پزشکی و پرستاری کشور است، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی خردادماه تصریح کرد برخی کشورهای عربی منطقه بدل به مقصد مهاجرتی کادر درمان ایران شده‌اند.

اگر طی سال‌های گذشته خدمات پزشکی در ایران یکی از عوامل افزایش جذب درآمد از بیماران کشورهای همسایه بود، به نظر می‌رسد با تشدید میزان مهاجرت کادر درمان به‌زودی این رویه شکل معکوس به خود گرفته و طبق هشدار جامعه پزشکی شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور بیماران ایرانی برای دریافت خدمات مناسب پزشکی راهی کشورهای منطقه شده و زیر نظر پزشکان ایرانی مهاجرت‌کرده درمان شوند.