هنگامی که مجمع «تقویت صلح در جوامع اسلامی» در سال ۲۰۱۴ با برگزاری همایش گفت‌وگو فعالیت‌هایش را آغاز کرد، هدف از آن گرد هم‌ آوردن رهبران معنوی و اندیشمندان برای گرفتن چند عکس، راه‌اندازی کارزار تبلیغاتی یا دیداری نبود که به‌محض خروج شرکت‌کنندگان از تالار کنفرانس، اثری از آن باقی نماند. در واقع، برگزارکنندگان این مجمع به دنبال ادای مسئولیتی‌اند که به آن‌ها سپرده شده و این مسئولیت عبارت است از رهایی گفتمان دینی از افراط‌گرایی، تلاش پیوسته برای ایجاد روابط بین ادیان و فرهنگ‌های مختلف و ایجاد بسترهای متعدد به سوی گسترش آگاهی از اهمیت کثرت‌گرایی و احترام به دیگران.

از این‌ رو، در نخستین نشست این مجمع که به سرپرستی شیخ عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات متحده عربی، برگزار شد، شرکت‌کنندگان خواستار برگزاری همه ساله این همایش شدند تا فعالیت‌های موردنظر استمرار داشته باشد.

روزنامه اماراتی البیان هم ۱۱ مارس ۲۰۱۴ نوشت که شرکت‌کنندگان همایش «مجمع ترویج صلح در جوامع مسلمان» خواستار تاسیس شورای اسلامی شامل جمعی از علما، کارشناسان و فرهیختگان جهان اسلام برای ارتقای صلح در جوامع مسلمان شدند تا به تنش‌ها و ناسازگاری‌های متعددی که در جوامع اسلامی وجود دارد، پایان دهد.

در نشست مزبور پیشنهاد شد شورای اسلامی موردنظر به نام «شورای بزرگان اسلام» نامیده شود. در نتیجه، شورای پیشنهادی که یکی از ابتکارات مهم مجمع به شمار می‌رود، به ریاست دکتر احمد الطیب، شیخ الازهر، تاسیس شد. یکی از عمده‌ترین اقدام‌های این شورا ایجاد «پیمان اخوت انسانی» بود که فوریه ۲۰۱۹، در ابوظبی پایتخت امارات متحده عربی، امضا شد.

این انجمن که بعدا نام آن به «مجمع صلح ابوظبی» تغییر یافت، شبکه گسترده‌ای از فرهیختگان و هم‌اندیشان را ایجاد کرد تا در فعالیت‌های آن مشارکت داشته باشند. البته بسیاری از برنامه‌های این مجمع طرح‌های فکری است که تاثیرگذاری آن‌ها را نمی‌توان بر اساس یک دیدگاه فیزیکی سنجید؛ زیرا فعالیت‌های این مجمع بر مفاهیم فکری و معنوی استوار است که فضای آرامش را در جامعه حفظ می‌کند و جوامع بشری را به سمت خردورزی و بصیرت و دوری از نابردباری، نفرت و خشونت سوق می‌دهد.

مجمع صلح ابوظبی ابتکارهای بسیاری دارد که شاید برای عموم مردم قابل‌مشاهده نباشد؛ نه به این دلیل که ابتکارهای یادشده ناموفق‌اند یا در مسیری که باید قرار ندارند، بلکه به این دلیل که این تلاش‌ها به مسائل علمی و اجتماعی بستگی دارد که از کانون توجه عموم و رسانه‌ها دور است و هدف از آن‌ها ایجاد رابطه بین طرف‌های ناسازگار و سوق دادن آن‌ها به سمت گفت‌وگو و نشستن پای میز مذاکره است تا زمینه برای همگرایی بین توده‌های مختلف جامعه فراهم شود.

دفتر مرکزی مجمع صلح ابوظبی در شهر ابوظبی، پایتخت امارات متحده عربی، و دفاتر دیگر آن در لندن و رباط است. افزون بر آن، در فوریه گذشته، دفتر پیمان «حلف‌الفضول جدید» که هدف از ایجاد آن تلاش برای صلح‌سازی و حمایت از گفت‌وگو و هم‌زیستی بین گروه‌های مختلف جامعه است، در واشنگتن افتتاح شد و دکتر ویلیام فایندلی، چهره‌ای با سابقه طولانی در حوزه دیپلماسی دینی، به عنوان مدیر اجرایی این نهاد منصوب شد.

بر اساس گزارش خبرگزاری امارات، در ۷ اوت ۲۰۲۳، پیمان حلف‌الفضول جدید از تشکیل یک تیم میانجی‌گری و مصالحه خبر داد که ماموریت آن تعامل پویا با رویدادهایی است که دیپلماسی مذهبی می‌تواند در آن‌ها نقش مثبتی ایفا کند.

شیخ عبدالله بن بیه، رئیس مجمع صلح ابوظبی، در دیداری که با اعضای تیم میانجی‌گری و مصالحه پیمان حلف‌الفضول جدید داشت، گفت خوش‌بین است که تلاش‌های حلف‌الفضول جدید و همکاری سایر شرکا بتواند زمینه را به‌گونه‌ای فراهم کند تا فراخوان سازش و خردورزی به گوش همه مردم برسد و از افتادن توده‌های جامعه به دام جنگ و خشونت جلوگیری شود.

این ابتکار در شرایط دشواری راه‌اندازی می‌شود که جوامع مختلف بشری دستخوش کشمکش‌ها، درگیری‌ها و جنگ‌های مسلحانه‌اند و گروه‌های مختلف افراط‌ی چه «اسلام‌گرایان تندرو» و چه «راست افراطی» می‌کوشند از این تنش‌ها بهره‌جویی کنند. واقعیت دشوار امروز نیازمند چنین طرح‌ها و ابتکاراتی است که دور از هیاهوی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای کاهش تنش‌ها و جلوگیری از تضادها و ناسازگاری‌ها، اهداف مشخصی را دنبال کنند؛ به ویژه اینکه یکی از مهم‌ترین نکات مندرج در اعلامیه پیمان حلف‌الفضول تاکید بر لزوم پاسداری از دولت‌های ملی و تلاش برای حفظ حقوق و کرامت انسانی است.

ژوییه گذشته، نواکشوت، پایتخت موریتانی، میزبان «اولین نشست مشورتی علمای سودان و ساحل» با هدف دستیابی به راه‌حل‌های احتمالی برای پایان دادن به درگیری و خشونت در سودان بود. این بدان معنا است که مجمع صلح ابوظبی بدون اینکه منتظر اعلام رسمی پیمان حلف‌الفضول جدید بماند، با نشست نواکشوت، تلاش‌های این نهاد نوپا را با همکاری دانشمندان و رهبران مذهبی در راستای زدودن خشونت و دستیابی به صلح و آشتی، آغاز کرد و برای سوق دادن مردم سودان به سمت آشتی و همدیگرپذیری گام‌های مثبتی برداشت.

البته راهی را که پیمان حلف‌الفضول جدید انتخاب کرده، ناهموارترین راه است و گام برداشتن در این مسیر پرخم‌.پیچ مستلزم صبر، خردورزی و عقلانیت است. به همین دلیل، کلیه تلاش‌های این نهاد دور از فشارهای پوپولیستی، سیاسی و حزبی انجام می‌شود. بنابراین، شکی نیست که موفقیت پیمان حلف‌الفضول جدید می‌تواند به تقویت نقش «دیپلماسی دینی» به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد برای تامین امنیت، گسترش صلح و توسعه انسانی منجر شود.