دو سال می‌شود که طالبان در افغانستان تنها به دختران تا پایان دبستان اجازه تحصیل می‌دهند و هیچ دورنمای روشنی برای رفع ممنوعیت تحصیل دختران در مدارس و دانشگاه‌ها به چشم نمی‌خورد. ممنوعیت تحصیل دختران در افغانستان با انتقاد شدید جامعه جهانی و نهادهای مدافع حقوق‌بشر و حتی نهادهای اسلامی مواجه شده است، اما طالبان تاکید دارند که به هیچ کشور و نهادی اجازه مداخله در امور داخلی افغانستان را نمی‌دهند. با این حال در دوران حکومت طالبان، تحصیل مخفیانه شماری از دختران در افغانستان ادامه دارد که به نوعی اعتراض به تفکر طالبانی مبنی بر ضدیت با تحصیل زنان به شمار می‌رود.  

زهره نام مستعار یکی از فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی دانشگاه هرات در غرب افغانستان است. او یکی از اتاق‌های خانه‌‌شان را به کلاس درس تبدیل کرده تا به دختران محروم از رفتن به مدرسه مخفیانه و رایگان درس بدهد‌. او در مصاحبه با ایندیپندنت فارسی گفت که به بیش از ۱۰ دختر درس می‌دهد و از اینکه در فضای محرومیت و اختناق طالبانی، کاری برای این دختران می‌کند، خوشحال است.  

زهره به دختران دانش‌آموز تذکر داده که از صحبت کردن در مورد کلاس درسشان نزد اقوام و دوستان خودداری کنند تا طالبان این کلاس را تعطیل نکنند.

او گفت: «از اینکه می‌توانم کار کوچکی برای دختران بکنم، حس خوبی دارم. حدود دو ماه می‌شود که به دختران مضامین مختلف را آموزش می‌دهم. وقت گذاشتن برای این دختران که سرشار از انگیزه و اشتیاق‌اند، به من حس بسیار خوبی می‌دهد.» 

او مانند میلیون‌ها دختر محروم از تحصیل رسمی در افغانستان، امیدوار است که روزی دوباره درهای مدارس و دانشگاه‌ها به روی دختران باز شود، اما برای تحقق این رویای او هیچ چشم‌انداز روشنی متصور نیست. 

در دوران حکومت طالبان، مدرسه‌ها و کلاس‌های مخفی برای تحصیل دختران در گوشه‌وکنار افغانستان آغاز به فعالیت کرده و زمینه تداوم تحصیل دختران را فراهم کرده‌اند. برخی رسانه‌های دیداری و شنیداری افغانستان هم برنامه‌های آموزشی برای دانش‌آموزان تولید می‌کنند. در استان بادغیس افغانستان، یک ایستگاه رادیویی محلی به‌نام «صدای بادغیس» بخشی از کتاب‌های درسی مدارس را آموزش می‌دهد و گمان می‌رود بیشتر شنوندگان برنامه «آموزش در خانه» این ایستگاه رادیویی دختران محروم از آموزش‌های رسمی باشند. دختران می‌توانند تلفنی با این برنامه آموزشی تماس بگیرند و مشکلاتشان درباره درس‌ها را از آموزگاران بپرسند.  

برخی فعالان آموزش و پرورش هم از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی برنامه‌هایی را برای دختران افغان راه‌اندازی کرده‌اند. این کار آن‌ها هرچند فرصت و امکانی خوب برای تحصیل دختران به شمار می‌رود، به‌ دلیل قیمت بالای خدمات اینترنتی و دسترسی کم به گوشی‌های هوشمند، خانواده‌های با درآمد پایین و روستانشین‌ها را از این گونه آموزش‌ها بی‌بهره می‌گذارد. 

حکومت طالبان با ممنوع کردن تحصیل دختران در مدارس و دانشگاه‌ها، میلیون‌ها دختر را در افغانستان خانه‌نشین کرد. این اقدام به افزایش بیماری‌های روانی در میان این قشر از جامعه افغانستان منجر شده است. یکی از روانشناسان استان هرات که نخواست نامش فاش شود، به ایندیپندنت فارسی گفت که روزانه ۴۰۰ بیمار به تنها مرکز خدمات درمان و مشاوره بیماران روانی بیمارستان مرکزی استان هرات مراجعه می‌کنند که از این میان، ۷۵ درصد زنان‌اند.  

این دکتر روانشناس می‌گوید که با محرومیت بیشتر دختران و زنان از کار و تحصیل از سوی طالبان، شمار مراجعه‌کنندگان برای دریافت خدمات روانی به میزان چشمگیری افزایش یافته است، اما خدمات برای درمان و مشاوره این بیماران کافی نیست.  

غزال ۲۴ سال دارد و از دانشکده اقتصاد دانشگاه هرات فارغ‌التحصیل شده است. او به ایندیپندنت فارسی گفت که به‌ دلیل خانه‌نشینی و محرومیت از کار و تحصیل یک دوره دشوار افسردگی را پشت سر گذاشته و اینک با مراجعه به روانشناس بهبود یافته است. او برای فرار از چهاردیواری خانه‌ به یکی از مراکز آموزش زبان انگلیسی می‌رود اما از ترس اینکه طالبان آنجا را تعطیل کنند، نام و موقعیت این مرکز را ذکر نمی‌کند. او می‌گوید که حدود دو ماه است که برای آمادگی آزمون تافل به این مرکز زبان می‌رود.  

غزال گفت: «بیشتر دختران و دوستان من به بیماری‌های روانی دچار شده‌اند و خانه‌نشینی و نرفتن به مدرسه و دانشگاه برای این دختران خیلی سخت است. طالبان به وضعیت زنان و دختران هیچ توجهی ندارند. خود شما می‌بینید که سختگیری بر ما را روزبه‌روز بیشتر می‌کنند.» 

طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی نیز در افغانستان حکومت می‌کردند و در آن زمان هم تحصیل و کار را برای زنان را ممنوع اعلام کرده بودند. در آن زمان هم آموزش مخفی به زنان و دختران در بخش‌هایی از افغانستان شکل گرفته بود.  

با سرنگونی رژیم طالبان در حمله ائتلاف جهانی به رهبری آمریکا در سال ۲۰۰۱، فصلی جدید برای رشد دختران و زنان افغانستان باز شد. دو دهه حضور غرب در افغانستان باعث شد میلیون‌ها دختر به مدرسه و دانشگاه بروند. اما تاریخ در افغانستان تکرار شد و بخش زیادی از زنان بار دیگر از کار و تحصیل محروم شدند.