نشست فرمت مسکو با دستور کار تشکیل حکومت فراگیر، تامین حقوق زنان، و مبارزه با تهدید تروریسم در افغانستان زیر سلطه طالبان روز جمعه ۷ مهر (۲۹ سپتامبر) پایان یافت. 

امضاکنندگان بیانیه پایانی این نشست بر تامین حقوق کار و آموزش دختران و زنان و برابری جنسیتی تاکید کردند و از طالبان خواستند برای تحقق این موارد همکاری کنند.

خبرگزاری اسپوتنیک روسیه گزارش داد که در نشست فرمت مسکو در شهر کازان، نمایندگان ویژه و مقام‌های ارشد کشورهای هند، ایران، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، ترکمنستان، و ازبکستان، و نیز نمایندگانی از عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، و ترکیه به‌عنوان مهمانان افتخاری، حضور داشتند. در این نشست، هیئت طالبان به رهبری امیرخان متقی، وزیر خارجه این گروه، نیز شرکت کرده بود.

شرکت‌کنندگان فرمت مسکو از طالبان خواسته‌اند که در راه مبارزه با گروه‌های تروریستی، از جمله شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش)، گام‌های جدی بردارند.  

در بیانیه نشست فرمت مسکو تاکید شده است که از تبدیل شدن افغانستان به کانون تروریسم باید جلوگیری شود و طالبان نیز، در مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر، باید همکاری‌هایش را با کشورهای منطقه افزایش دهند. 

در بیانیه نشست فرمت مسکو آمده است: «ما از تلاش‌های شایان توجه مقام‌های فعلی افغانستان برای مبارزه با داعش قدردانی کردیم و از آن‌ها خواستیم که اقدام مشابهی علیه همه گروه‌های تروریستی کنند. ما از مقام‌های کنونی افغانستان خواستیم که برای انهدام، از بین بردن، و جلوگیری از استقرار انواع گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان و جلوگیری از ظهور کانون تروریسم و بی‌ثباتی در کشورهای همسایه منطقه، دست به اقدام‌های موثر در کشور بزنند.»

شرکت‌کنندگان نشست فرمت مسکو گفتند که طالبان هیچ پیشرفتی در راه تشکیل حکومت فراگیر نداشته‌اند.

در بیانیه آمده است: «با تاسف خاطرنشان می‌شود که در تشکیل دولت واقعا فراگیر در افغانستان که منعکس‌کننده منافع همه گروه‌های قومی-سیاسی در این کشور باشد، هیچ پیشرفتی صورت نگرفته است. به‌رغم انتصاب نمایندگان فردی از ملیت‌های گوناگون افغان در اداره کابل، طرف‌های نشست فرمت تاکید کردند که تکثر سیاسی در آن کشور دیده نمی‌شود.» 

شرکت‌کنندگان نشست فرمت مسکو از طالبان خواسته‌اند که به حقوق اساسی شهروندان آن کشور احترام بگذارند: «شرکت‌کنندگان خواستار احترام به حقوق اساسی و آزادی‌های مردم در افغانستان، از جمله حقوق برابر برای کار و تحصیل و رعایت عدالت بدون در نظر گرفتن جنسیت و قومیت و مذهب شدند. ما بر نگرانی‌ها در مورد منع کار زنان و تحصیل دختران تمرکز کردیم.» 

در بیاینه نشست فرمت مسکو به بحران بشردوستانه در افغانستان نیز اشاره شده است. در این بیانیه، دو دهه حضور آمریکا و متحدانش زمینه‌ساز بحران کنونی در افغانستان دانسته شده است.

در این بیانیه از واشنگتن خواسته شده است که مسئولیتش در قبال بازسازی افغانستان پس از جنگ را بپذیرد و دارایی‌های مسدودشده آن کشور را فوری آزاد کند.

ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری روسیه برای افغانستان، گفته است که همه کشورهای شرکت‌کننده در پنجمین نشست فرمت مسکو درباره افغانستان در شهر کازان، پایتخت جمهوری خودمختار تاتارستان، این بیانیه را تایید کرده‌اند. 

به گزارش خبرگزاری تاس، تاجکیستان با برخی از مفاد بیانیه نشست فرمت مسکو مخالفت کرده است.

او گفت: «ما کار خود را به پایان رسانده‌ایم و تقریبا همه، جز تاجیکستان، بیانیه کازان را امضا کرده‌اند، زیرا متحدان تاجیک ما به برخی از مفاد این اعلامیه اعتراض دارند.»  

اما او مشخص نکرد که تاجیکستان با کدام مفاد اعلامیه نشست فرمت مسکو مخالفت کرده است.  

حکومت تاجیکستان از مخالفان انحصار سلطه‌جویانه قدرت طالبان است. تاجیکستان به‌رغم تقاضاهای مکرر طالبان سفارت افغانستان در شهر دوشنبه را به طالبان واگذار نکرده است. حکومت تاجیکستان متهم به میزبانی از سران جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود بود، اما دولت تاجیکستان اقامت سران این جبهه را تایید نکرد.    

روسیه و کشورهای آسیای میانه از گسترش فعالیت‌های تروریسم و گروه‌های قاچاقچی مواد مخدر در افغانستان نگران‌اند و بارها این موضوع را در نشست‌های متعدد ابراز کرده‌اند. طالبان همواره بر مبارزه با تروریسم و مواد مخدر تاکید کرده‌اند.

نخستین دور نشست فرمت مسکو در سال ۲۰۱۷ و با حضور برخی از شخصیت‌ها و رهبران حزب‌های سیاسی افغانستان و نیز نمایندگانی از طالبان برگزار شد، ولی نمایندگان حکومت وقت افغانستان در آن شرکت نداشتند. دور دوم نشست مسکو در مه ۲۰۱۹ برگزار شد و این بار، نمایندگان نظام جمهوری افغانستان نیز در آن حضور داشتند و با طالبان گفت‌وگو کردند.   

سومین نشست فرمت مسکو چند ماه پس از سرنگونی حکومت پیشین افغانستان و با حضور عبدالسلام حنفی، معاون نخست‌وزیر طالبان، و امیرخان متقی، وزیر خارجه این گروه، برگزار شد. چهارمین نشست فرمت مسکو در نوامبر ۲۰۲۲، بدون حضور نماینده طالبان و با حضور نمایندگان ۱۰ کشور منطقه، از جمله ایران و پاکستان، برگزار شد. روسیه گفته بود که نمایندگان طالبان را به‌دلیل تشکیل ندادن حکومت «فراگیر سیاسی-قومی» به این نشست دعوت نکرده است. 

گمان می‌رود که مسکو برگزاری نشست‌های فرمت مسکو را ادامه دهد تا نشان دهد که تحولات در افغانستان را زیر نظر دارد و نقش آن کشور را به‌عنوان بازیگر فعال در سطح منطقه به نمایش بگذارد.