دانشمندان پدیده شگفت‌انگیزی را در هیمالیا کشف کرده‌اند که ممکن است به کند شدن آثار تغییرات اقلیمی کمک کند. آن‌ها متوجه شده‌اند که گرم شدن برخی از یخچال‌های طبیعی باعث ایجاد بادهای سرد قدرتمندی می‌شود که به سمت دامنه‌ها حرکت می‌کنند. این امر می‌تواند به خنک شدن مناطق پایینی یخچال‌ها و اکوسیستم‌های پیرامون منجر شود.

به گزارش سی‌ان‌ان‌، یک گزارش جدید نشان می‌دهد که این پدیده جالب وغافلگیرکننده در بلندترین رشته کوه جهان ممکن است به کاهش آثار بحران جهانی اقلیمی کمک کند.

بر اساس این مطالعه که در ۴ دسامبر در مجله  نیچر ساینس منتشر شد، هنگامی که هوای گرم به برخی از توده‌های یخی در ارتفاع بالا برخورد می‌کند، به واکنش عجیبی می‌انجامد که بادهای سرد قوی را در دامنه‌ها ایجاد می‌کند.

فرانچسکا پلیچیوتی، استاد علوم اقلیمی در موسسه علم و فناوری اتریش و نویسنده اصلی این مقاله، می‌گوید گرم شدن آب و هوا، میان هوای پیرامون بالای یخچال‌های هیمالیا، و هوای خنک‌تری که با سطح توده‌های یخ تماس دارد، شکاف دمایی بیشتری ایجاد می‌کند. این به افزایش تبادل حرارتی ناپایدار در سطح یخچال و خنک شدن بیشتر توده هوای سطحی منجر می‌شود.

به همان نسبت که هوای سطح سرد و خشک، سردتر و متراکم‌تر می‌شود، به سمت پایین می‌رود و توده هوا از دامنه‌ها به دره‌ها سرازیر می‌شود و سبب ایجاد یک اثر خنک‌کننده در نواحی پایینی یخچال‌ها و اکوسیستم‌های مجاور می‌شود.

با در نظر گرفتن اینکه یخ و برف این رشته‌کوه، آب شیرین ۱۲ رودخانه‌ برای نزدیک به دو میلیارد نفر در۱۶ کشور را تامین می‌کند، مهم است که دریابیم آیا یخچال‌های طبیعی هیمالیا می‌توانند این اثر خنک‌کنندگی را حفظ کنند یا نه. دانشمندان نگران‌اند که این منطقه طی چند دهه آینده با افزایش دما روبرو خواهد شد و پیامدهای آن باید از هم‌اکنون بررسی شود.

آب شدن یخچال‌های طبیعی

گزارش ماه ژوئن که پیش از این سی‌ان‌ان‌ منتشر کرده بود نشان می‌داد که یخچال‌های طبیعی در هیمالیا در دهه ۲۰۱۰ میلادی نسبت به دهه پیش، ۶۵ درصد سریع‌تر آب شده‌اند که بیانگر آن است که افزایش دما در حال حاضر بر وضعیت اقلیمی این منطقه اثر داشته است.

فانی برون، پژوهشگر موسسه علوم زیست‌محیطی زمین در گرونوبل فرانسه، می‌گوید افزایش دما باعث نازک شدن و عقب‌نشینی یخچال‌های طبیعی می‌شود. به گفته او، جذب انرژی در سطح را پدیده‌ای به نام سپیدایی یا آلبِدو تعیین می‌کند. سطوح روشن یا سفید، مانند برف و یخ تمیز، در مقایسه با سطوح تاریک و کدر، مانند بخشی از زمینی که به‌دلیل عقب‌نشینی یخچال‌ها، خاک و اقیانوس‌ها در معرض نور خورشید قرار گرفته‌‌ است، نور بیشتری را بازتاب می‌دهند. به گفته او، این پدیده به‌عنوان یک حلقه بازخورد مثبت در نظر گرفته می‌شود. بازخورد مثبت به فرایندی گفته می‌شود که در آن، یک تغییر در جهت افزایش تغییر در همان جهت پیش می‌رود. اما واقعیت این است که این مسئله به طور کلی به اندازه کافی بررسی نشده است و از این رو تعیین کمیت آن دشوار است.

با این حال، دانشمندان شاهد آن بودند که میانگین دمای کلی در دامنه کوه اورست، به‌جای افزایش، به طرز عجیبی پایدار به نظر می‌رسد. تجزیه و تحلیل دقیق داده‌ها در ادامه به آن‌ها نشان داد که در واقع چه پدیده‌ای در حال رخ دادن است.

فرانکو سالرنو، یکی از نویسندگان این گزارش و پژوهشگر شورای ملی تحقیقات ایتالیا در همین زمینه، می‌گوید در حالی که کمینه دما در این منطقه پیوسته در حال افزایش بوده، بیشینه دمای سطحی در تابستان مدام کاهش یافته است.

با این حال، دانشمندان می‌گویند که حتی وجود این بادهای خنک‌کننده برای مقابله کامل با افزایش دما و آب‌ شدن یخچال‌های طبیعی در اثر تغییرات اقلیمی کافی نیست.

توماس شاو، از همکاران گروه تحقیقاتی پلیچیوتی، می‌گوید دلیل اینکه این یخچال‌ها همچنان به‌سرعت آب می‌شوند پیچیده است.

شاو می‌گوید که این یک پدیده محلی است و شاید هنوز برای غلبه بر تاثیر بزرگ‌تر یعنی اثر جهانی گرمایش اقلیمی و در نهایت برای حفظ کامل یخچال‌ها کافی نباشد.

پلیچیوتی می‌گوید فقدان داده‌های کافی در مناطق مرتفع در سراسر جهان سبب شد که تیم تحقیقاتی از داده‌های ثبت‌شده رصد زمینی در یک ایستگاه تحقیقاتی در هیمالیا استفاده کند.

به گفته او، فرایندی که در این مقاله به آن اشاره شده به‌طور بالقوه دارای اهمیت جهانی است و ممکن است در هر یخچالی در سرتاسر جهان که این شرایط را داشته باشد، رخ دهد.

پلیچیوتی می‌افزاید که این بررسی جدید، انگیزه قانع‌کننده‌ای برای جمع‌آوری داده‌های بیشتر در درازمدت را فراهم می‌کند. به گفته او، برای اثبات یافته‌های جدید و آثار گسترده‌تر آن‌ها، این داده‌ها به‌شدت ضروری است.

ایستگاه تحقیقاتی آب‌و‌هوایی در آزمایشگاه و رصدخانه بین‌المللی پیرامید در ارتفاع ۵۰۵۰ متری یخچال‌های طبیعی در امتداد دامنه‌های جنوبی کوه اورست، تقریبا ۳۰ سال است که اطلاعات دقیقی از داده‌های هواشناسی این منطقه را ثبت کرده است. دانشمندان با استفاده از همین داده‌ها توانستند خاستگاه بادهای سردی را شناسایی کنند که در اثر جریان هوا در سراشیبی ایجاد می‌شوند و معمولا در مناطق کوهستانی از جمله هیمالیا رخ می‌دهد.

به گفته پلیچیوتی، بادهای پایین‌رو (کاتاباتیک)، ویژگی مشترک یخچال‌های طبیعی هیمالیا و دره‌های آن به شمار می‌رود و احتمالا همیشه وجود داشته‌اند. با این حال، آنچه مشاهده شده است افزایشی قابل‌توجه در شدت و مدت بادهای پایین‌رو است و این پدیده، به‌دلیل این واقعیت است که دمای هوا در جهان در حال افزایش است.

نکته دیگری که این تیم تحقیقاتی موفق به کشف آن شد، غلظت بالاتر ازن در سطح زمین در ارتباط با دمای پایین‌تر بود.

به گفته پلیچیوتی، این شواهد نشان می‌دهند که بادهای پایین‌رو به شکل پمپی عمل می‌کنند که می‌تواند هوای سرد را از ارتفاعات بالاتر و لایه‌های جوی به پایین دره منتقل کند.

برون در این رابطه می‌گوید که بر اساس دانش موجود، یخچال‌های هیمالیا به لحاظ میزان از دست رفتن مقدار یخ‌ها، در مقایسه با یخچال‌های معمولی وضعیت بهتری دارند.

از دست رفتن یخچال‌های طبیعی در آسیا و اروپا

فانی برون، پژوهشگر موسسه علوم زیست‌محیطی زمین در گرونوبل فرانسه، می‌گوید یخچال‌های طبیعی در هیمالیای مرکزی، به طور متوسط طی دو دهه گذشته حدود ۹ متر نازک شده‌اند.

به گفته او، این بسیار کمتر از میزان نازک شدن یخچال‌های طبیعی در اروپا است. یخچال‌های طبیعی در اروپا در همین بازه زمانی حدود ۲۰ متر نازک شده‌اند، اما با این حال، این میزان در مقایسه با سایر مناطق در آسیا، به‌عنوان مثال در منطقه قره‌قروم، بیشتر است.

درک اینکه این یخچال‌ها تا چه زمانی می‌توانند به صورت محلی با تاثیرات گرمایش جهانی مقابله کنند، می‌تواند بسیار مهم باشد. برخی از دانشمندان بر این باورند که بادهای پایین‌رو یا اصطلاحا کاتاباتیک، واکنش یخچال‌های طبیعی به افزایش دمای جهانی است و این پدیده می‌تواند به حفظ یخ‌های دائمی و پوشش گیاهی پیرامون آن‌ها کمک کند.

با این حال، برای بررسی این موضوع هنوز به تحلیل‌های بیشتری نیاز است و هدف این تیم پژوهشی، شناسایی ویژگی‌های یخ‌رودی است که به این اثر خنک‌کنندگی کمک می‌کند.

پلیچیوتی می‌گوید برای این کار، ایستگاه‌های زمینی دائمی بیشتری وجود ندارد تا بتوان این فرضیه را در جاهای دیگر آزمود.

به گفته او، حتی اگر یخچال‌ها نتوانند برای همیشه باقی بمانند اما ممکن است بتوانند محیط پیرامون خود را برای مدتی حفظ کنند. از این رو، دانشمندان خواستار رویکردهای تحقیقاتی چند‌رشته‌ای بیشتر به منظور همگرایی تلاش‌ها برای بررسی آثار گرمایش جهانی شده‌اند.

گزارش جداگانه‌ای در سال ۲۰۱۹ نشان داد که حتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت، که در آن میانگین گرمایش جهانی تنها به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر از دمای دوران پیشا‌صنعتی برسد، منطقه هیمالیا دست‌کم یک‌سوم از یخچال‌های طبیعی خود را از دست خواهد داد.