غرب همواره  برنامه رو به رشد هسته‌ای ایران را محکوم کرده است. در آخرین مورد از این واکنش‌ها، آمریکا، فرانسه، آلمان و بریتانیا اواخر ماه دسامبر با صدور بیانیه‌ای مشترک بار دیگر اعلام کردند که حکومت ایران «هیچ توجیه غیرنظامی معتبری» برای تولید اورانیوم با غنای بالا ندارد.

به گفته آن‌ها، ایران میزان تولید اورانیوم غنی‌شده خود را در مراکز اتمی نطنز و فردو، بین ماه‌های ژانویه تا ژوئن ۲۰۲۳ تا ۶۰ درصد افزایش داده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز می‌گوید ایران به اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد را در اختیار دارد که در صورت غنی‌سازی بیشتر، می‌توان با آن سه بمب هسته‌ای ساخت. این سطح از غنای اورانیوم فاصله بسیار جزئی با سطح مورد نظر برای ساخت تسلیخات هسته‌ای، یعنی اورانیوم با غنای ۹۰ درصد، دارد.

موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، در ایالات متحده، در جستاری که سه‌شنبه ۹ ژانویه (۱۹ دی)، منتشر کرده، پیش‌بینی می‌کند که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در یک ماه اورانیوم غنی‌شده کافی برای تولید شش سلاح داشته باشد و در صورت ادامه تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی، در پنج ماه می‌تواند به اورانیوم مورد نیاز برای ۱۲ سلاح دست پیدا کند.

با این حال، با توجه به پیچیدگی روند تولید سلاح هسته‌ای، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی می‌گوید که ایران در برخی بخش‌های مرتبط هنوز کاملا آماده نیست. جمهوری اسلامی انواع سامانه‌های پرتاب، از جمله موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را در اختیار دارد. از این رو، بخش «پرتاب» آماده است.

اما آن‌طور که در این جستار آمده است بخش تبدیل اورانیوم غنی‌شده به سلاح هنوز جای کار دارد. این بخش شامل محاسبات نظری و شبیه‌‌سازی‌های مرتبط با آن، توسعه، آزمایش و ساخت سایر اجزای سلاح هسته‌ای، تبدیل اورانیوم با درجه تسلیحاتی به اجزای فلزی، ادغام تمام اجزاء در یک سلاح هسته‌ای، و آماده‌سازی برای نصب سلاح بر روی هواپیما یا موشک یا برای استفاده در یک آزمایش زیرزمینی در مقیاس کامل، است.

به‌علاوه، این بخش شامل اشراف بر سامانه قدرتمند انفجاری، قالب‌گیری و ماشین‌کاری مواد منفجره قوی و ساخت یک «آغازگر نوترونی» است که زنجیره‌ای از فعل و انفعالات را، درست در لحظه مناسب برای ایجاد انفجار هسته‌ای، در برمی‌گیرد.

این جستار دو راه مهمی را که ایران برای تکمیل نیازهای تسلیحاتی خود در ساخت سلاح هسته‌ای پیش رو دارد برمی‌شمرد: ۱) سازماندهی اقدامی سریع برای دستیابی به چند سلاح هسته‌ای خام، یا ۲)‌ تکمیل برنامه هسته‌ای پیشین خود موسوم به «آماد»، با توانایی تولید کلاهک‌های جنگی که برای پرتاب با موشک‌های بالستیک مناسب به نظر می‌رسند.

منظور از «آماد» پروژه «مخفیانه» هسته‌ای ایران بود که ادعا شده است هدف آن تولید سلاح هسته‌ای بود. این پروژه در سال ۲۰۰۳ متوقف شد. نتانیاهو در بهار ۲۰۱۸ ایران را متهم کرد که به‌طور «محرمانه» اطلاعات پروژه آماد را مخفی کرده، تا هرگاه تصمیم به تولید سلاح هسته‌ای گرفت، از آن استفاده کند.

بر اساس این جستار، راه دوم چالش‌های زیادی دارد و نیازمند تضمین محرمانه ماندن آن برای مدتی طولانی است. چرا که کشف زودهنگام این موضوع واکنش بین‌المللی شدیدی را در میان اسرائیل، آمریکا و متحدانش برمی‌انگیزد.

اما راه نخست که به سرعت بخشیدن در دستیابی به سلاح هسته‌ای نظر دارد، از نظر این جستار راهی مطمئن‌تر برای ایران محسوب می‌شود تا خود را به‌عنوان یک قدرت هسته‌ای در منطقه تثبیت کند؛ راهی که به جامعه بین‌المللی نیز فرصت کمی برای واکنش می‌دهد.

این راه در واقع همان مسیری است که برنامه‌ هسته‌ای «موفقیت‌آمیز» پاکستان در اوایل دهه ۱۹۸۰طی کرد و برنامه هسته‌ای نافرجام عراق نیز در سال ۱۹۹۰ آن را دنبال می‌کرد. برنامه‌ای که ایالات متحده و متحدانش بدون اطلاع از آن، با حمله به عراق در جریان جنگ کویت، پایان گرفت.

در حالی که بیشتر کارهای تسلیحاتی برای یک سلاح هسته‌ای خام مانند بسته انفجاری قوی، آغازگر نوترونی، و اجزای مواد منفجره قوی انجام شده، بر اساس گمانه‌زنی موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، احتمالا چند کار مهم باقی مانده است.

یکی از گام‌های مهم می‌تواند یک «آزمایش سرد» باشد. یک آزمایش نهایی از دستگاه کامل هسته‌ای به همراه اورانیومی با درجه تسلیحاتی در مرکز آن که به نوعی عملکرد مجموعه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. گفته می‌شود ایران خود را برای انجام چنین آزمایشی آماده می‌کرد.

ایران همچنین می‌تواند با جلو انداختن تولیدات آتی اورانیوم با درجه تسلیحاتی، مقدمات تبدیل اورانیوم با درجه تسلیحاتی موجود به اجزای سلاح هسته‌ای را فورا فراهم کند.

با توجه به اوضاع منطقه از جمله درگیری‌ها در خاورمیانه که توجه نهادهای اطلاعاتی غرب، از جمله اسرائیل را تا حد زیادی به خود معطوف کرده، این جستار می‌افزاید مراحل ابتدایی اقدام‌های ایران برای ساخت «تسلیحات هسته‌ای» ممکن است بی‌سروصدا پیش برود.

بر اساس گمانه‌زنی موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، با توجه به اینکه ایران به زمان‌بندی بسیار کوتاهی برای تولید اورانیوم با درجه تسلیحاتی دست یافته، می‌تواند تا ماه چهارم از جدول زمانی شش ماهه صبر کند تا اورانیوم غنی‌شده خود را از رصد پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور نگاه دارد. در غیر این‌صورت احتمالا بازرسان آژانش به وجود آن پی خواهند برد.

ایران همچنین ممکن است با ممانعت از دسترسی بازرسان به سایت‌های حفاظت‌شده که برای ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده و سانتریفیوژهایی که برای رساندن اورانیوم غنی‌شده به درجه تسلیحاتی استفاده می‌شوند، کشف ماجرای دور زدن آژانس را چند هفته به تاخیر بیاندازد و به دروغ مدعی شود که حادثه‌‌ای از جمله آتش‌سوزی رخ داده است. در آن صورت، سازمان‌های اطلاعاتی غربی ممکن است کمتر از دو ماه فرصت داشته باشند تا ایران را پاسخگو کنند.

از این‌رو، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی نتیجه می‌گیرد که ایالات متحده و متحدانش چاره‌ای جز تمرکز بر «راهبرد بازدارندگی» (شامل اقدام‌های سریع و شدید جامعه بین‌المللی مانند حمله نظامی) برای منصرف کردن ایران از تصمیم‌گیری برای ساخت تسلیحات هسته‌ای ندارند.

در همین ارتباط، این موسسه می‌افزاید با تقویت همکاری نظامی ایالات متحده و اسرائیل با هدف از بین بردن قابلیت‌های هسته‌ای ایران، باید اطمینان حاصل شود که در صورت حرکت ایران به سمت ساخت تسلیحات هسته‌ای، اسرائیل می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کند.

علاوه بر این، ایالات متحده باید الویت را به همکار نظامی با متحدانش در منطقه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و بازدارندگی ایران از انتقام‌جویی بدهد.

همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید به فشار بر ایران، با هدف دستیابی به شواهدی مبنی بر صلح‌آمیز نبودن برنامه هسته‌ای‌ این کشور ادامه دهد و تهران را در سطح بین‌المللی منزوی کند.