وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم‌زمان با بحران پیش‌آمده در ساخت فیلم رومی و با وجود انتقادها از برخی تولیدات مشترک هنری عوامل ایرانی و ترکیه‌ای به‌ویژه در بخش آثار نمایشی، از امضای چند تفاهم‌نامه فرهنگی با دولت ترکیه خبر داد.
محمدمهدی اسماعیلی روز چهارشنبه، چهارم بهمن‌ماه ۱۴۰۲، پیش از سفر به کشور ترکیه اعلام کرد: «در این سفر مقدمات یک جهش بزرگ در ارتباط فرهنگی بین دو کشور فراهم می‌شود.»
به گفته اسماعیلی، این همکاری‌ها در حوزه‌های رسانه‌ای، هنری و سینمایی خواهد بود. وزیر ارشاد دولت سیزدهم مدعی شده است که رویدادهای فرهنگی مهمی با همکاری دو کشور در سال ۲۰۲۴ میلادی رقم خواهد خورد.
در سال‌های اخیر تولیدات تلویزیونی کشور ترکیه مخاطبان گسترده‌ای میان ایرانیان پیدا کرده و سریال ترکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌ها در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان است. همچنین فیلم‌برداری سریال و فیلم‌های سینمایی ایرانی در کشور ترکیه به دلیل شرایط سهل‌تر، یکی از فرصت‌های سینمای ایران است.
اما مشخص نیست تفاهم‌نامه‌های مورد ادعا برای تولید مشترک تلویزیونی است یا آنچه وزیر ارشاد دولت رئیسی اعلام کرده شامل همکاری جشنواره‌ای و سیاست‌گذاری‌های کلان است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
جمهوری اسلامی در سال‌های قبل به‌موجب تفاهم‌نامه‌ای خریدار مجموعه تولیدات سینمایی و تلویزیونی کشور کره جنوبی بود، اما پس از بلوکه‌شدن پول‌های ایران در بانک‌های کره، روند پخش آثار تلویزیونی این کشور از صداوسیما متوقف شد.
بااین‌حال، تفاوت حساسیت‌های حاکم بر صداوسیما با رویکرد محتوایی و داستانی تولیدات سینمایی- تلویزیونی ترکیه، گمانه‌زنی خرید محصولات تلویزیونی این کشور را کم‌رنگ کرده است. از زمان اقبال مخاطبان ایرانی به سریال‌های ترکیه‌ای، برخی فعالان رسانه‌ای و فرهنگی جمهوری اسلامی این پدیده را مصداق تهاجم فرهنگی دانسته و خواستار مقابله با آن بودند.
وابسته فرهنگی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استانبول اردیبهشت سال جاری در واکنش به تاثیرپذیری برخی خانواده‌های ایرانی از فرهنگ حاکم بر سریال‌های ترکیه‌ای، مدعی شد سریال‌های تولید این کشور با سبک زندگی شهروندان ایران مطابقت ندارد.
حسن دیدبان همچنین در سخنان خود ادعا کرد: «فقط بخش کوچکی از جامعه ترکیه با سبکی که در سریال‌های ترکیه‌ای نشان می‌دهد زندگی می‌کنند.»
اما تمایل به فعالیت مشترک برای تولید محصولات نمایشی به قرارداد ساخت فیلم سینمایی مست عشق با محوریت زندگی مولانا، شاعر ایرانی، منجر شد. هرچند با وجود پایان ساخت این اثر سینمایی، حواشی آن سبب شده است زمان اکران رسمی نامشخص باشد.
سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای این اثر که با کارگردانی حسن فتحی ساخته شده است و بازیگران سرشناس ایرانی نقش‌های اصلی آن را برعهده دارند، سال ۱۴۰۰ اعلام کردند این اثر برای پخش در ترکیه به‌صورت سریال تدوین خواهد شد.
این خبر واکنش کارگردان ایرانی را در پی داشت و فتحی این اقدام را گروگان‌گیری اثر نامید و گفت: «تمام مشکلات پیش‌آمده برای فیلم (مست عشق) برای سود مالی است.»
سخنان فتحی با واکنش سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای مواجه شد، آن‌ها تاکید کردند نحوه کارگردانی اثر موجب شده است به دلیل طولانی‌بودن روند فیلم‌برداری و جابه‌جایی مداوم لوکیشن‌ها، هزینه تولید بیش از برآورد اولیه باشد.
اما فیلم مست عشق تنها تولید مشترک دو کشور ایران و ترکیه طی سال‌های اخیر نیست. سریال بلیت یک‌طرفه که در آن بناست پیمان معادی، بازیگر شناخته‌شده ایرانی، با ارکان پتک کایا، از چهره‌های مطرح سینمای ترکیه، هم‌بازی شود از‌جمله محصولاتی است که می‌توان امید داشت کار ساخت آن به سرانجام برسد.
باوجودآنکه سرمایه‌گذاران ایرانی سال‌ها پیش از استقرار جمهوری اسلامی، به ساخت فیلم در این کشور با استفاده از بازیگران ترکیه‌ای مایل بودند، در حال حاضر در اکثر موارد تنها سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای حاضر به سرمایه‌گذاری برای تولید محصولات مشترک‌اند.
کارشناسان سینمای ایران بر این باورند مسئله اصلی در افزایش تمایل سینماگران ایرانی برای بهره‌مندی از قصه‌هایی که امکان فیلم‌برداری در ترکیه را دارند، استفاده از بازیگران شناخته‌شده ترک و عوامل مختلفی از جمله استقبال از سریال‌های ترکیه‌ای در ایران است.
به باور عبدالحسین لاله، فیلمساز ایرانی، منافع اقتصادی ساخت اثر نمایشی در ترکیه مهم است، این فیلمساز همچنین به افزایش فعالیت مجموعه‌های اقتصادی ایرانی در کشور ترکیه اشاره کرده و می‌گوید: «شرکت‌هایی که در ترکیه فعالیت اقتصادی دارند، مایلند در کنار فعالیت اقتصادی، فیلم، تئاتر و کتاب نیز تولید کنند.»
کمال تبریزی، دیگر کارگردان ایرانی، ترکیه را مقصد آینده فیلمسازان ایرانی می‌داند و معتقد است اولین کشوری که به ذهن فیلمسازان ایرانی در زمینه ساخت فیلم می‌رسد ترکیه است.
تبریزی نزدیکی جغرافیایی، سهولت سفر به ترکیه و هزینه‌های کمتر را از عوامل موثری می‌داند که باعث افزایش اقبال به ساخت آثار سینمایی در کشور ترکیه شده است.
در این میان اگرچه جمهوری اسلامی بر افزایش فعالیت‌های مشترک فرهنگی با کشور ترکیه اصرار دارد، اما باید در نظر گرفت سریال‌های ترکیه‌ای در ایران با خط قرمزهای نظام فاصله زیادی دارند.
ضمن آنکه فعالیت برخی شبکه‌های فارسی‌زبان در این کشور و استقبال جامعه ایرانی از این شبکه‌ها موجب شده است این مجموعه‌ها محصولاتی با عوامل فنی و بازیگران ایرانی تولید کنند که مورد قبول جمهوری اسلامی نیست.
باید در نظر داشت مهاجرت عوامل سینمای ایران و ممنوع‌الکار شدن فعالان سینما و تلویزیون نیز در سال‌های اخیر باعث افزایش توجه فیلمسازان به امکان ساخت آثار در این کشور شده است.
البته ساخت بخشی از سریال پرطرف‌دار پایتخت در کشور ترکیه و بازی یکی از کارمندان شبکه جم در این سریال، با واکنش رسانه‌های نزدیک به حاکمیت مواجه شد. این مسئله یکی از عواملی بود که اختلاف صداوسیما با سازندگان این سریال را افزایش داد.
از سوی دیگر، یکی از دلایل استفاده از بازیگران زن ترکیه‌ای در آثار سینمایی و سریال‌های تولید داخل، محدودیت حجاب بوده که موردتوجه کارگردانان ایرانی قرار گرفته است.
بازی بنسو سورال و هانده ارچل در فیلم مست عشق، برن سات بازیگر سریال ترکیه‌ای پرطرف‌دار فاطما گل در فیلم فصل کرگدن، بازی نورگل پشیلچای در فیلم جن زیبا و عایشه‌گل جوشکن بازیگر و خواننده ترکیه‌ای در فیلم مطرب، تنها نمونه‌هایی از میزان تمایل فیلمسازان ایرانی به استفاده از بازیگران زن سینمای ترکیه است.
حالا باید دید باتوجه به تجربه مشابه امضای تفاهم‌نامه‌های فرهنگی میان جمهوری اسلامی ایران و کشور‌های دیگر برای خرید آثار نمایشی، آیا سینما و تلویزیون سهمی در تفاهم‌نامه‌های فرهنگی بین دولت رئیسی با کشور ترکیه خواهند داشت. طبق اظهارنظر مقام‌های عالی فرهنگی حکومت ایران، سال ۲۰۲۵ میلادی سال فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه است و تشکیل قطب‌های فرهنگی، منطقه‌ای و برنامه‌های ویژه به مناسبت اعلام سال مولانا در ترکیه، موردتوجه دو کشور قرار دارد.
