در حالی که پس از حمله‌های مرگبار داعش خراسان در ایران، روسیه، افغانستان و پاکستان، همه توجه‌ها به این گروه جلب شده‌است، گروه القاعده که متحد دیرین طالبان است، در سایه این غوغا خود را برای بازگشت به صحنه آماده می‌کند. گزارش اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد امنیت افغانستان نشان داد که القاعده دستکم هشت مرکز آموزشی، انبار اسلحه و پایگاه نظامی در افغانستان ایجاد کرده است. مجله «اینترپرتر» مربوط به سازمان مرکز پژوهشی «لوی» مستقر در استرالیا که روی مسائل دیپلماسی و امنیت کار می‌کند، در مقاله‌ای نوشت که «سازمان تروریستی القاعده، رقیب داعش، در موقعیت بهتری برای بازگشت خشونت‌آمیز قرار دارد.»
ایمن الظواهری، رهبر پیشین القاعده که جانشین اسامه بن لادن بود، در ژوئیه ۲۰۲۲، در اقامتگاهش در کابل، در حمله هوایی نیروهای آمریکایی کشته شد. پس از کشته شدن الظواهری طالبان آن را رد کردند، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا گفت نیازی به حضور نظامی افغانستان نیست، چون ایالات متحده می‌تواند هرگونه تهدیدی را از طریق «عملیات افق باز» مهار کند. عملیات افق باز تجسس، شناسایی و مهار هدف از طریق حمله هوایی است. با این حال، مجله اینترپر نوشت، در حالی که اطلاعات در مورد داعش و ظرفیت تهدید آن گسترده و واضح تلقی می‌شود، بینش در مورد عملیات القاعده ضعیف و متناقض است. بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی ایالات متحده، تا سپتامبر ۲۰۲۳، فعالیت القاعده در افغانستان پس از کشته شدن ایمن الظواهری به طور قابل توجهی کاهش یافت و این گروه عمدتا بدون جهت‌گیری باقی ماند. با این حال، ناظران شورای امنیت سازمان ملل در ژانویه امسال گزارش دادند که القاعده از چتر حمایتی که طالبان برایش فراهم کرده‌است لذت می‌برد و توانسته پایگاه‌های آموزش نظامی، مدارس جهادی و انبار اسلحه ایجاد کند. براساس این گزارش، پایگاه‌ها، مدارس و انبار اسلحه القاعده در پروان، پنجشیر، فراه، کابل و برخی استان‌های جنوب افغانستان قرار دارند. در دور نخست حاکمیت طالبان بر افغانستان نیز اسامه بن لان، در قندهار، هلمند، کابل و ننگرهار پایگاه‌های نظامی و آموزشی ایجاد کرده بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مجله اینترپرتر در مورد ادعای مقام‌های آمریکایی که می‌گویند با کشته شدن ایمن الظواهری، القاعده در افغانستان تضعیف شده است، نوشت که «شواهد اخیر با این موضوع مخالف است». این مجله نوشت که القاعده تاسیسات آموزشی نظامی در افغانستان ایجاد کرده است که به نظر می‌رسد شبیه حضور این گروه در افغانستان قبل از حملات ۱۱ سپتامبر است.
دریافت‌های مجله اینترپرتر نشان می‌دهد که «القاعده مهار نشده است و به احتمال زیاد می‌تواند به گسترش فعالیت خود ادامه دهد.» این مجله افزود: شاخه منطقه‌ای این گروه برای جنوب آسیا که به نام القاعده در شبه قاره هند یا AQIS شناخته می‌شود، به نوعی عملکرد مشابه داعش خراسان در افغانستان را ایفا کرده است.» شاخه القاعده در شبه‌قاره هند، با انتشار مجله «نوای غزوه هند»، مطالبی در مورد بیانیه‌ها، سخنرانی‌ها و اهداف اسامه بن لادن منتشر می‌کند. در یک‌سال گذشته چندین نفر در هند به اتهام همکاری با این شبکه بازداشت شده‌اند.
در همین حال، تحریک طالبان پاکستان که متحد القاعده و طالبان افغان است، از زمان فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان، حملات خود را در پاکستان به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است. تحریک طالبان پاکستان با گسترش عملیات در منطقه مرزی پاکستان و افغانستان به یک سازمان منطقه‌ای قدرتمند تبدیل شده است. گسترش نفوذ تحریک طالبان پاکستان در مناطق مرزی با افغانستان باعث شده‌است که بار دیگر محیط امنی برای گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامی فراهم شود. وزیرستان پاکستان و بخش‌هایی از ایالت بلوچستان، از سال‌ها پیش به عنوان پناهگاه امن گروه‌های تروریستی شناخته می‌شود که ارتش پاکستان کنترلی بر آن مناطق ندارد.
براساس اطلاعات مجله اینترپرتر، «القاعده با تمرکززدایی چشمگیر در دو دهه گذشته و توانمندسازی شاخه‌های منطقه‌ای خود، تا حد زیادی مشکل خود را حل کرده است.» این مجله افزود که تخمین زده می‌شود که حدود ۳۰ تا ۶۰ عضو ارشد و حدود ۲ هزار جنگجوی القاعده در داخل افغانستان فعالیت کنند.
در همین حال مجله اینترپرتر نوشت که در مورد مکان زندگی سیف‌العدل، رهبر فعلی القاعده این است که او در ایران پناه گرفته‌است، جایی که آمریکا هدف قرار دادن او را در حمله هوایی یا زمینی ندارد. در همین حال القاعده توانسته است در آفریقا و به ویژه در کشورهای کنیا و سومالی خودش را احیا کند و از طریق همکاری با گروه‌های شبه‌نظامی محلی، به صحنه بازگردد. این گروه همچنین در یمن نیروها و ظرفیت خود را حفظ کرده است.
در افغانستان زیر سلطه طالبان، هرچند وضعیت القاعده در ابهام است و این گروه سعی می‌کند برای وارد نشدن آسیب به رژیم طالبان، از فعالیت علنی خودداری کند، اما گزارش‌هایی وجود دارد که القاعده با دسترسی به معادن و منابع درآمدزا در افغانستان، به ثروت هنگفتی دست یافته‌است که از طریق آن از گروه‌های شبه‌نظامی متحد خود حمایت می‌کند. در گزارش اخیر ناظران شورای امنیت سازمان ملل آمده‌است که جماعت انصارالله تاجیکستان که در شمال افغانستان و در مرز با تاجیکستان مستقر است، از القاعده کمک مالی دریافت می‌کند.
