در پی افزایش بی‌سابقه دمای هوا در مردادماه، خاموشی و ‌قطع برق در سراسر ایران باعث اعتراض شهروندان و صاحبان مشاغل شده است.

کاهش ساعت کاری و تعطیلی ادارات بیش از ۱۵ استان نشان می‌دهد که ظاهرا نیروگاه‌ها توان تامین برق موردنیاز مردم ایران را ندارند.

وزارت نیرو مدعی است که گرمای هوا میزان مصرف برق در شبکه را به‌شکلی غیرمنتظره افزایش داده است و سطح مصرف طی نیمه اول خرداد بارها رکوردهای پیشین را شکسته است.

روز چهارشنبه ۱۷ مردادماه سخن‌گوی صنعت برق اعلام کرد: «در شانزدهمین روز مرداد نصاب جدید و بی‌سابقه ٧٩ هزار و ٧٠٧ مگاواتی در میزان اوج بار شبکه سراسری برق کشور به وقوع پیوست.»

مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر، تصریح کرد که میزان تقاضای مصرف برق در کشور در قیاس با مدت مشابه سال قبل  ٦ هزار و ٢٤٤ مگاوات افزایش داشته و رشد ۵.۸ درصدی تقاضای مصرف قابل‌پیش‌بینی نبوده است.

این در شرایطی است که به باور کارشناسان اوج مصرف برق تا پایان تابستان بارها رکوردهای قبلی‌اش در ایران را پشت سر خواهد گذاشت.

مسئله ناترازی برق در ایران موضوع تازه‌ای نیست و در سال‌های اخیر موارد مشابهی از پیشی‌گرفتن میزان مصرف از توان تولید نیروگاه‌های کشور ثبت شده است.

فرسودگی نیروگاه‌‌ها اگرچه همواره متهم اصلی این ناترازی معرفی شده، اما عواملی مانند مصرف بالای مزارع غیررسمی استخراج رمزارز در نقاط مختلف ایران و سهم بالای هدررفت برق در شبکه توزیع و استاندارد نبودن وسایل سرمایشی در ایران را باید به فهرست عاملان اصلی رشد مصرف برق در ماه‌های گرم سال افزود.

کارشناسان صنعت برق اصلی‌ترین دلیل ناترازی شبکه را کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش می‌دانند که باعث شده دولت‌ها از برنامه تعیین‌شده برای افزایش سطح تولید نیروگاه‌ها عقب بمانند.

مطابق آمارها میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت برق از ۶.۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۰ به ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسیده است که این اعداد به‌خوبی وخامت اوضاع صنعت برق در ایران را نشان می‌دهند.

بر مبنای گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، ۱۵ درصد ظرفیت برق از نیروگاهی با عمر بالای ۳۰ سال و ۳ درصد از نیروگاه‌هایی با عمر بالای ۴۰ سال تامین می‌شود.

این موضوع با در نظر گرفتن آمارهای دیگری مانند فرسودگی حدود ۲۰ درصد از ظرفیت پست‌های شبکه با عمر بالای ۳۰ سال و ۱۵.۳ درصد با عمر بالای ۳۵ سال و فرسودگی ۲۹ درصد از عمر خطوط انتقال برق با عمر بالای ۲۰ سال و ۲۱.۴ درصد عمر بالای ۳۵ سال عملا شبکه تولید و توزیع سراسری برق در سراسر ایران را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.

در گزارش مرکز پژوهش‌ها آمده است: «اگر محل‌هایی چون نیروگاه‌های برق‌آبی، فراتر از حد سقف ظرفیت عملی توان تولید داشته باشند، شبکه برای انتقال دچار مشکل شده و با حبس تولید مواجه می‌شود.»

وزارت نیرو در دولت سیزدهم، انگشت اتهام را به‌سوی دولت‌های قبل گرفت و تاکید کرد، دو دولت حسن روحانی از برنامه افزایش سهم تولید عقب‌ مانده و این موضوع بار ناترازی برق را به دوش دولت سیزدهم انداخته است.

مسئولان دولت سیزدهم بر این موضوع تاکید دارند که افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور از سال ۸۹ تا ۹۹ در یک بازه ۱۰ ساله نزولی بوده و از ۸.۸ درصد به ۲.۲ درصد کاهش‌ یافته است.

متوسط رشد سالانه در ۱۰ سال گذشته در حوزه نیروگاهی نیز تنها ۳ درصد بوده که با احتساب افزایش سالانه حدود ۵ درصدی مصرف عملا تولید برق از مصرف آن در کشور بیشتر عقب‌ مانده است.

وزیر نیروی دولت رئیسی تصریح کرده است: «تولید برق در دولت قبل فقط ۲۳ درصد رشد داشت و دولت سیزدهم کشور را با ۱۵ هزار مگاوات ناترازی برق تحویل گرفت.»

اما سایت حسن روحانی در واکنش به این ادعا یادآور شد که سهم دولت یازدهم از توسعه شبکه تولید برق هفت هزار و ۹۲۶ مگاوات و دولت دوازدهم ۱۲ هزار و ۹۱ مگاوات بوده است که به طور متوسط به معنای افزایش سالانه دو هزار و ۵۰۰ مگاوات برق است.

هرچند در موضوع نحوه مصرف انگشت اتهام مسئولان جمهوری اسلامی مردم را نشانه می‌گیرد و مسائلی چون استفاده از وسایل برقی با مصرف بالا و پرهیز نکردن از مصرف غیرضروری در ساعات اوج را دربر می‌گیرد، به باور بسیاری موضوعی که در سال‌های اخیر مخفی مانده سهم مزارع استخراج رمزارز از مصرف برق با حمایت دستگاه‌های خاص است.

بارها منتقدان تاکید کرده‌اند بسیاری از مزارع استخراج رمزارز در ایران متعلق به مجموعه‌های خاص و پیمانکاران چینی در ایران است.

از ابتدای سال ۱۴۰۰ دولت مدعی بود با مزارع رسمی و غیررسمی استخراج برخورد کرده است. رضا اردکانیان در جلسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۰ مدعی شد تنها طی چند هفته سه هزار و ۶۴۶ مرکز غیرمجاز که در آنها ۱۹۶ هزار و ۲۳۳ دستگاه ماینر وجود داشت جمع‌آوری شده‌اند که برق مصرفی این مراکز غیرمجاز ۵۷۰ مگاوات بوده است.

با این‌ حال، همچنان مسئله فعالیت ماینرها در ایران مطرح است. اگرچه در مقاطع مختلف اخباری مبنی بر کشف و جمع‌آوری مزارع غیرقانونی استخراج رمزارز منتشر شده، بار واردآمده به شبکه در برخی مناطق اثبات این واقعیت است  که در سایه برخورد با ماینرهای شخصی، مزارعی که با کنترل نهادهای حاکمیتی اداره می‌شوند به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

سیاست عدم نوسازی نیروگاه‌ها و شبکه انتقال برق، سرمایه‌گذاری اندک در بهینه‌سازی مصرف لوازم برقی در ایران و استخراج رمزارز طی سه سال گذشته خسارتی گسترده به بخش تولیدی کشور وارد کرده است. طی دو ماه گذشته در کنار قطع برق صنایع خانه‌های ایرانیان نیز در ساعات اوج گرما به خاموشی فرورفته است.

طبق نظر تحلیلگران، اگر دولت چهاردهم نتواند با تامین سرمایه‌گذاری در صنعت برق به جنگ این ناترازی برود، ایران با خاموشی‌های سهمیه‌بندی‌شده، همانند سال‌های جنگ ایران و عراق، مواجه خواهد شد.