سازمان جهانی بهداشت روز چهارشنبه [۱۴ اوت، ۲۴ مرداد] در پی افزایش تعداد مبتلایان به آبله ام هم در آفریقا و هم در قاره‌های دیگر، وضعیت اضطراری بهداشتی جهانی اعلام کرد.

آبله ام (ام‌پاکس) از خانواده ویروس‌های آبله است اما علائم ملایم‌تری مانند تب، لرز و دردهای بدنی ایجاد می‌کند. در افرادی که به علائم جدی‌تر دچارند ممکن است ضایعات مشخصی روی صورت، دست‌ها، سینه و اندام تناسلی‌شان ایجاد شود.

دانشمندان این ویروس را، که پیش‌تر با نام آبله میمونی شناخته می‌شد، نخستین بار در سال ۱۹۵۸، زمانی که شیوع بیماری‌هایی «شبیه به آبله» در میمون‌ها مشاهده شد، شناسایی کردند. پس از آنکه دانشمندان اظهار کردند که منشا این ویروس ممکن است از جوندگان باشد، نام این بیماری به‌دلیل نادرستی‌اش، به آبله ام تغییر یافت.

این هفته، تدروس ادانوم گبریسوس، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، ظهور و گسترش نوع جدیدی از ویروس آبله ام را «بسیار نگران‌کننده» توصیف کرد.

او ضمن بیان نگرانی‌‌اش درمورد گسترش ویروس در سراسر مرزهای بین‌المللی گفت: «روشن است که برای متوقف کردن این همه‌گیری‌ها و نجات جان‌ها واکنش بین‌المللی هماهنگ ضروری است.»

اکنون دو مورد در خارج از آفریقا گزارش شده است - یکی در سوئد و دیگری در پاکستان.

تنها در سال جاری، بیش از ۱۷ هزار مورد آبله ام و ۵۲۴ مرگ‌و‌میر در آفریقا گزارش شده است، که بیش از ۹۶ درصد مرگ‌ها در جمهوری دموکراتیک کنگو رخ داده‌اند. این دومین بار در دو سال اخیر است که سازمان جهانی بهداشت درمورد این ویروس، که اولین بار در سال ۲۰۲۲ توجه جهانی را به خود جلب کرد، نگرانی عمیقی ابراز کرده است.

اعلام وضعیت اضطراری سازمان بهداشت جهانی با این هدف صورت گرفته است که سازمان‌های حامی مالی و کشورها اقدامی انجام دهند. اما پاسخ جهانی به اعلامیه‌های قبلی نابسامان و مغشوش بود.

دکتر ژان کاسیا، مدیرکل مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آفریقا (آفریکا سی‌دی‌سی) گفت که اعلام وضعیت اضطراری بهداشت عمومی سازمان او «به هدف بسیج موسسات، اراده جمعی و منابع ما برای اقدام سریع و قاطع» انجام شده است. او از شرکای بین‌المللی آفریقا درخواست کمک کرد و گفت که افزایش روزافزون تعداد مبتلایان در آفریقا اغلب نادیده گرفته شده است.

مایکل مارکس، استاد پزشکی در دانشکده بهداشت و پزشکی نواحی استوایی لندن، گفت: «روشن است که راهبردهای کنترل فعلی کارآمد نیستند و نیاز مبرم به منابع بیشتر وجود دارد.» او افزود: «اگر اعلام یک وضعیت اضطراری جهانی سازوکاری برای دست یافتن به این منابع باشد، در این صورت این اقدام توجیه‌پذیر است.»

در طول دهه‌ها، اغلب موارد انسانی آبله ام در آفریقای مرکزی و غربی دیده شده بودند که با حیوانات آلوده تماس نزدیک داشتند.

سازمان جهانی بهداشت اولین وضعیت اضطراری آبله ام را در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد، زمانی که این ویروس برای اولین بار ازطریق روابط جنسی شیوع پیدا کرد و سبب شد در بیش از ۷۰  کشور در سراسر جهان شیوع پیدا کند، [کشورهایی که] پیش‌تر مواردی [از ابتلا را] گزارش نکرده بودند.

این موارد پس از  کارزار پیگیری برای تحویل واکسن‌ به‌شکل چشمگیری کاهش یافت. با این حال، این ویروس همچنان در برخی از نقاط آفریقا که انتقال واکسن به آنها امکان‌پذیر نبود بومی باقی ماند.

تعداد موارد امسال به اندازه چشمگیری افزایش یافته و در حال حاضر از تعداد سال گذشته فراتر رفته است. هفته گذشته، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آفریقا (آفریکا سی‌دی‌سی) گزارش داد که آبله ام اکنون دست‌کم در ۱۳ کشور آفریقایی شناسایی شده است. این سازمان گفت که در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، موارد ابتلا ۱۶۰ درصد و مرگ‌و‌میر ۱۹ درصد افزایش یافته است.

اوایل امسال، دانشمندان گزارش دادند که نوع جدیدی از آبله ام در یک شهر معدنی کنگو آشکار شده است که احتمال مرگ نزدیک به ۱۰ درصد دارد و احتمالا راحت‌تر منتشر می‌شود.

برخلاف شیوع‌های قبلی آبله ام که در آن‌ها ضایعات بیشتر روی سینه، دست‌ها و پاها دیده می‌شد، نوع جدید این بیماری علائم ملایم‌تری دارد و ضایعاتی روی اندام‌های تناسلی ایجاد می‌کند. این امر تشخیص آن را سخت‌تر می‌کند و سبب می‌شود که افراد بدون اینکه از آلودگی‌شان خبر داشته باشند احتمالا دیگران را مبتلا کنند.

در جریان شیوع جهانی آبله ام در سال ۲۰۲۲، اکثریت قریب به اتفاق موارد ابتلا مردان همجنس‌گرا و دوجنس‌گرا بودند و ویروس بیشتر ازطریق تماس نزدیک، از جمله روابط جنسی، منتشر می‌شد.

با آنکه الگوهای مشابهی در آفریقا دیده شده‌اند، اکنون بیش از ۷۰ درصد مبتلایان آبله ام و ۸۵ درصد مرگ‌ها در کنگو در میان کودکان زیر ۱۵ سال‌ رخ می‌دهد.

آقای تدروس پیش از جلسه اضطراری‌اش  گفت که مقام‌های [سازمان جهانی بهداشت] در کشورهای مختلف با چند شیوع آبله ام با «روش‌های انتقال متفاوت و سطوح مختلفی از مخاطره» سروکار دارند.

او گفت: «متوقف کردن این شیوع‌ها نیازمند واکنش متناسب و جامع است.»

سازمان جهانی بهداشت گفت که آبله ام اخیرا برای نخستین بار در چهار کشور شرق آفریقا شناسایی شده است: بروندی، کنیا، رواندا و اوگاندا. تمام این شیوع‌ها با همه‌گیری در کنگو مرتبط بوده‌اند.

واشینگن‌پست از گرگ گونزالوس، اپیدمیولوژیست دانشکده بهداشت عمومی ییل که به سازمان جهانی بهداشت درمورد آبله ام مشاوره داده است، نقل می‌کند: «این شیوعی است که از یک سال پیش در حال وخیم‌تر شدن و گسترش است.»

او با اشاره به اعلام وضعیت اضطراری افزود: «نمی‌دانم چرا این‌قدر طول کشید تا آن‌ها اقدامی بکنند.»

«حالا که این کار انجام شده، ما باید سریعا حرکت کنیم تا اطمینان حاصل کنیم که کنگو تمامی ابزارهای لازم برای مقابله با شیوع این بیماری را دریافت می‌کند.»

تشخیص ابتلای یک نفر در سوئد به سویه کلاد ۱ آبله ام نخستین مورد این نوع در خارج از آفریقا است.

دو نوع متمایز از ویروس آبله ام وجود دارد: کلاد ۱ و کلاد ۲.

کلاد ۲ عامل همه‌گیری جهانی بود که در سال ۲۰۲۲ آغاز شد. کلاد ۱ شدیدتر است و در [گروه] بیماری‌های عفونی با پیامدهای شدید طبقه‌بندی می‌شود.

براساس اعلام اداره بهداشت عمومی سوئد، فرد مبتلا پس از اقامت در منطقه‌ای از آفریقا، که  کلاد ۱ آبله ام در آنجا شیوع گسترده‌ای داشت به این ویروس مبتلا شده است.

کلاد ۱ در قیاس با کلاد ۲ب - نوعی که پیش‌تر در سوئد مشاهده شده بود - احتمالا بیماری‌های شدیدتر و مرگ‌ومیر بیشتری ایجاد می‌کند. هرچند خطر برای عموم مردم بسیار پایین است، اداره بهداشت عمومی گفت که مقام‌ها اوضاع را به‌دقت زیر نظر دارند.

این اداره افزود سوئد تدابیری برای کنترل این عفونت دارد و در این زمان نیازی به اقدامات تکمیلی نیست.

ام‌پی‌اکس‌وی (MPXV) - ویروسی مرتبط با آبله- بیماری پوستی ایجاد می‌کند که می‌تواند از خفیف و موضعی تا شدید و گسترده متغیر باشد.

رویترز روز جمعه گزارش داد که چین، در پی اعلام سازمان جهانی بهداشت مبنی بر اینکه این ویروس دوباره در وضعیت اضطراری بهداشتی جهانی قرار دارد، طی شش ماه آینده افراد و کالاهایی را  که به این کشور وارد می‌شوند برای [بررسی احتمال انتقال] آبله ام زیر نظر خواهد داشت.

افرادی که از کشورهایی می‌آیند که [در آنجا] آبله ام شیوع داشته و با موارد ابتلا تماس داشته‌اند یا [خودشان] علائمی دارند، موظف‌اند به گمرک گزارش دهند. وسایل نقلیه و کالاهای مناطق آلوده نیز باید ضدعفونی شوند.

چین آبله ام را یک بیماری عفونی دسته بی (B) طبقه‌بندی کرده است که اقدامات اضطراری در طول شیوع را امکان‌پذیر می‌کند.

سازمان جهانی بهداشت ۱.۴۵ میلیون دلار از صندوق اضطراری را برای کمک به «فعالیت‌های نظارت، آمادگی و پاسخ‌گویی» برای جلوگیری از گسترش ویروس اختصاص داد، اما برای افزایش کارآمدی این سامانه نزدیک به ۱۵ میلیون دلار نیاز است.