گروه داعش می‌کوشد تا از توجه جامعه جهانی به جنگ اسرائيل و حماس و درگیری اسرائيل و حزب‌الله استفاده کند و فعالیت‌هایش را بار دیگر در سوریه و عراق از سر گیرد. در همین حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که ممکن است حملات این گروه در سال جاری، در قیاس با سال ۲۰۲۳، دو برابر شود. این امر نشان می‌دهد که توانایی این گروه در حال افزایش است. از سوی دیگر، درگیری نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها و عشایر عرب و شرایط دشوار اقتصادی که سوریه از آن رنج می‌برد، به بازگشت داعش و ازسرگیری فعالیت‌های این گروه کمک کرده است.

داعش در اوج قدرتش در سال ۲۰۱۴، یک‌سوم از خاک سوریه و عراق را اشغال کرد، شهر رقه سوریه را پایتخت به‌اصطلاح «خلافت» خود نامید و دومین شهر بزرگ عراق یعنی موصل را تصرف کرد. این گروه در طول مبارزات نظامی‌‌اش مقادیر زیادی از تجهیزات نظامی آمریکایی را که ارتش عراق رها کرده بود، توقیف کرد و بیش از یک میلیارد دلار از بانک‌های عراقی به سرقت برد و آن را صرف عملیات‌های نظامی کرد. علاوه برآن، گروه داعش منابع مالی‌اش را از طریق قاچاق، اخاذی و جمع‌آوری مالیات تامین می‌کرد.

سپس مبارزه ائتلاف بزرگ بین‌المللی به رهبری ایالات متحده و با مشارکت شرکای محلی به کاهش قلمرو داعش منجر شد و شهرهای رقه و موصل در سال ۲۰۱۷ از تصرف این گروه خارج شد. هرچند در سال ۲۰۱۹ شهر باغوز سوریه، آخرین سنگر داعش، سقوط کرد، اما این گروه کاملا از بین نرفت. به‌رغم کشته و اسیر شدن هزاران جنگجوی داعش، تعدادی از اعضای این گروه متواری شدند یا به مناطق دوردست پناه بردند. فرماندهی مرکزی ایالات متحده بر این باور است که حدود دو هزار و ۵۰۰ جنگجوی داعش هنوز در سوریه و عراق به سر می‌برند. پس از فروپاشی داعش، جنگجویان وابسته به این گروه در شبکه اینترنت شروع به سربازگیری کردند. همچنان گفته می‌شود گروه داعش مسئولیت جذب «گرگ‌های تنها» را، که در نقاط مختلف جهان حملات تروریستی انجام داده‌اند، برعهده دارد.

براساس آمار فرماندهی مرکزی ایالات متحده، در پنج ماهه اول سال ۲۰۲۴، داعش یکصد و ۵۳ حمله در سوریه و عراق انجام داده است. با این حال ممکن است تعداد حملات داعش از این رقم بیشتر باشد، زیرا این گروه در موارد بسیاری از پذیرش مسئولیت برخی حملات خودداری می‌کند. فرماندهی مرکزی ایالات متحده برای مدتی طولانی در همکاری با نیروهای دموکراتیک سوریه، نیروهای دولتی عراق و شبه‌نظامیان کرد عراق به مبارزه علیه داعش ادامه داد. ائتلاف مبارزه علیه داعش، از آغاز سال جاری تا کنون یکصد و ۳۷ عملیات نظامی علیه داعش در عراق انجام داده که در نتیجه، ۳۰ شبه‌نظامی کشته و ۷۴ تن دیگر دستگیر شده‌اند. همچنین فرماندهی مرکزی ایالات متحده با مشارکت نیروهای دموکراتیک سوریه ۵۹ عملیات علیه داعش در خاک روسیه انجام داد که در جریان آن ۱۴ شبه‌نظامی کشته و ۹۲ تن دیگر دستگیر شدند.

به باور نظامیان آمریکایی، علاوه بر افزایش شمار حملات داعش، توانایی‌های این گروه نیز به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. تلاش‌های پیوسته جنگجویان زندانی داعش برای فرار از زندان‌ها بیانگر انگیزه افراد داعش برای ادامه جنگ است. در اوایل سال ۲۰۲۲، شمار زیادی از جنگجویان داعش توانستند از زندان حسکه در شمال شرق سوریه فرار کنند. به گفته فرماندهی مرکزی آمریکا، بیش از ۹ هزار جنگجوی داعش در زندان‌های نیروهای دموکراتیک سوریه در بازداشت به سر می‌برند. علاوه برآن، داعش از اردوگاه‌هایی که زنان و کودکان جنگجویان داعش در آن‌ها نگه‌داری می‌شوند برای سربازگیری استفاده می‌کند.

البته حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائيل عامل دیگری بود که به افزایش شمار حملات داعش در منطقه منجر شد.

داعش به ایجاد شاخه‌های دیگری در خارج از سوریه و عراق موفق شد که عمده‌ترین آن شاخه داعش خراسان است. این گروه حملات متعددی را در افغانستان و ایران انجام داد و در ماه مارس گذشته مسئولیت حمله به تالار کروکوس در حومه مسکو را برعهده گرفت. همچنین در ژانویه سال جاری و در چهارمین سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس، داعش مسئولیت انفجارهای کرمان را برعهده گرفت. علاوه برآن، جمهوری اسلامی ایران گروه وابسته به داعش را مسئول حمله به حرم شاهچراغ در شیراز اعلام کرد. یک سال بعد از این حمله، مقام‌های جمهوری اسلامی اعلام کردند که ۱۴ عضو داعش را در شهرهای مختلف ایران دستگیر کرده‌اند.

از سوی دیگر، در جریان برگزاری مراسم عزاداری محرم امسال، سه شهروند عمانی که وفاداری‌شان به ابوحفص‌الهاشمی، رهبر جدید داعش، را اعلام کرده بودند، در حمله‌ به مسجد شیعیان در منطقه وادی‌الکبیر عمان تیراندازی کردند که درپی آن علاوه بر سه مهاجم، چهار شهروند پاکستانی نیز جانشان را از دست دادند. این حمله برای عمان که پیشینه طولانی در تساهل و دوری از فرقه‌گرایی دارد نگران‌کننده بود.

به‌رغم حضور نیروهای آمریکایی در سوریه و عراق، ظهور مجدد داعش در دو کشور یادشده هنوز در سطح جهانی برجسته نشده است. با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، در حال حاضر سیاست خارجی آمریکا عمدتا بر جنگ غزه و اوکراین متمرکز است.

بنابراین، باید جامعه جهانی در مقابله با تلاش‌های داعش برای ازسرگیری «جهاد» با جدیت برخورد کند و، پیش از آنکه دیر شود، ایالات متحده با تمام نیروهای فعال در سوریه و عراق برای از بین بردن این گروه تروریستی هماهنگ شود.