اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس در اقدامی که اعتراض شدید کارشناسان را به‌ دنبال داشت، محوطه جهانی ساسانی در بیشاپور کازرون را بتن‌ریزی کرد.

به گفته عباس مقدم، باستان‌شناس و فعال میراث فرهنگی، بتن‌ریزی محوطه باستانی ساسانی بیشاپور در حالی با تصمیم میراث فرهنگی فارس انجام شد که برای ایجاد راه دسترسی در محوطه‌های باستانی معمولا از سازه‌های سبک با پوشش چوبی و بدون اتصال قوی به زمین استفاده می‌شود.

گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که در حال حاضر حدود یک کیلومتر از محوطه ساسانی بیشاپور بتن‌ریزی شده است. بر اساس گزارش خبرگزاری ایلنا، مجوز بتن‌ریزی در شهر جهانی بیشاپور را افشین ابراهیمی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان فارس و مدیر پایگاه جهانی بیشاپور، صادر کرده است.

این مقام دولتی پیش‌تر به‌‌عنوان ناظر مرمت محوطه باستانی هخامنشیان در شوش، مجوز بتن‌ریزی در این میراث باستانی را نیز صادر کرده بود. بازار وکیل شیراز هم با چراغ سبز او ایزوگام شد.

عباس مقدم، بتن‌ریزی در شهر جهانی بیشاپور را «عجیب و ناباورانه» توصیف کرد و با انتقاد از اینکه ضوابط محوطه‌های باستانی و ثبت جهانی در عرصه و حریم این اثر باستانی رعایت نشده است، گفت: «هر اقدامی اصولی دارد و نمی‌توان در محوطه‌ای چون بیشاپور برای ایجاد مسیر دسترسی و سهولت بازدید برای بازدیدکنندگان و هزار دلیل دیگر از بتن استفاده کرد.»

این باستان‌شناس بتن‌ریزی در محوطه ثبت جهانی را «بی‌معنا» خواند و از مدیران میراث فرهنگی فارس خواست از محوطه‌های مهم جهانی در نقاط مختلف ایران و دیگر کشورها الگوبرداری کنند. او محوطه باستانی سیئلک را مثال زد که در آن برای ایجاد مسیر دسترسی بازدیدکنندگان از الوارهای چوبی که برگشت‌پذیرند، استفاده شده است. به‌طوری‌ که هر زمانی به مرمت و کاوش در این منطقه نیاز بود، الوارها به‌‌راحتی جمع‌آوری می‌شوند اما بتن «عارضه پایدار» در محوطه جهانی ایجاد می‌کند.

تصاویر جدیدی که از شهر جهانی بیشاپور کازرون منتشر شده، نشان می‌دهد که تالار چلیپا، تالار موزاییک و راهروهای این شهر باستانی بتن‌ریزی شده‌اند و این مسیر تا ورودی معبد آناهیتا نیز ادامه یافته است.

طبق اعلام عباس عبدی، پیمانکاری که شهر جهانی بیشاپور را بتن‌ریزی کرد، همان کسی است که پیش‌تر سقف بازار وکیل شیراز را ایزوگام کرده بود.

اوایل مرداد امسال نیز پس از اینکه تصاویر استفاده از ایزوگام به‌ جای اندود کاهگل در مرمت سرای گمرک بازار وکیل شیراز منتشر شد، معاون میراث فرهنگی فارس و معرف پیمانکار مربوطه ادعا کردند که این اقدام «قابل دفاع» و «واقع‌بینانه» است.

افشین ابراهیمی در دفاع از ایزوگام سرای گمرک بازار وکیل شیراز مدعی شد که روزنه‌های موجود زیر طاق‌ها و نقاط مختلف راسته بازار، ماندگاری رطوبت را به حداقل می‌رساند و احتمال عوارض و آسیب‌های ناشی از مکث رطوبت را کاهش می‌دهد.

با وجود ادعاهای این مقام دولتی، «جلوگیری از تنفس بنا، ممانعت از تبادل دمای داخل و خارج اثر تاریخی و مغایر بودن ایزوگام با ساختار و اصالت بناهای تاریخی» از جمله مهم‌ترین نقدهایی بودند که کارشناسان به استفاده از ایزوگام برای مرمت سرای گمرک بازار وکیل شیراز وارد می‌کردند.

اداره کل میراث فرهنگی فارس بدون اعتنا به هشدار کارشناسان، عملیات بتن‌ریزی محوطه باستانی بیشاپور را اجرایی کرد؛ آن‌ هم در شرایطی که حدود ۹۷ درصد این شهر جهانی هنوز کاوش نشده است.

این نهاد دولتی اوایل اسفندماه سال گذشته نیز در اقدامی تعجب‌برانگیز به یک سرمایه‌گذار خصوصی مجوز داد تا در ۳۰ هکتار از عرصه و حریم میراث جهانی بیشاپور گل نرگس بکارد.

مقام‌های دولتی در میراث فرهنگی با استدلال «افزایش جاذبه‌های گردشگری شهرستان کازرون با توسعه نرگس‌زارها» از این طرح دفاع کردند، اما این اقدام نیز اعتراض فعالان میراث فرهنگی را به‌ دنبال داشت؛ زیرا آن‌ها تاکید داشتند که هرگونه دخالت انسانی در حریم آثار تاریخی و باستانی ضمن اینکه به هویت تاریخی آن آثار خدشه وارد می‌کند، خطر تخریب و نابودی آن‌ها را در پی دارد و طبق قانون ممنوع است.

شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون، اثری به‌جامانده از دوران ساسانیان است که باستان‌شناسان و پژوهشگران آن را «نگین» و «شاهکار» معماری ایران در دوران باستان می‌دانند. این محوطه تاریخی تیر ۱۳۹۷ با عنوان «منظر باستان‌شناسی ساسانی پارس» در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

ثبت آثار تاریخی در فهرست جهانی یونسکو علاوه بر اینکه به معرفی این آثار در سراسر جهان کمک می‌کند، ضرورت محافظت اصولی از آن‌ها را یادآور می‌شود. با این‌ حال، در جمهوری اسلامی ایران، حتی آثار ثبت‌شده در فهرست میراث ملی و فهرست جهانی یونسکو نیز از خطر تخریب و دخالت‌های انسانی در امان نیستند.