ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان، از کشف کارگاه صنعتی تاریخی با شواهد فلزگری در ارتفاع دو هزار و ۵۰۰ متری شهر ماسوله خبر داد.

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی باستان‌شناسان در جریان کاوش‌ در حریم «منظر شهر تاریخی ماسوله» به منظور ثبت در پرونده ثبت جهانی، به این شواهد جدیدی دست یافته‌اند که از فعالیت‌های صنعتی در این منطقه در دوران میانی قبل از اسلام خبر می‌دهد.

او افزود: «طی این کاوش‌های باستان‌شناسی به سرپرستی بهزاد علی‌طالش در محوطه سیاپسیه ماسوله مشخص شد که در آن دوره تاریخی، صنعت فلزگری و ذوب آهن و کوره‌های مرتبط با آن وجود داشته است.»

جهانی با تاکید بر اهمیت این اثر باستانی نویافته گفت که کاوش‌های جدید می‌تواند فصلی جدید در شناخت تعاملات اجتماعی منطقه‌ای و بین منطقه‌ای باشد؛ زیرا آهن فلزی راهبردی در دوران باستان بود که تولید یا در اختیار داشتن آن می‌توانست برای هر منطقه یا حکومتی قدرت و رفاه اجتماعی تولید کند و به‌عنوان عاملی تعیین‌کننده در تعاملات اجتماعی و سیاسی آن دوران محسوب می‌شده است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان هدف اصلی از این پژوهش‌ها را کشف شواهد فعالیت‌های فلزگری و ذوب آهن و تولید فولاد در دوران اسلامی دانست و افزود: «این موضوع می‌تواند به شناخت ماسوله به مثابه یک منطقه صنعتی و فلزگری مهم در جهان منجر شود و برای تکمیل و پذیرش پرونده ثبت جهانی ماسوله بسیار حائز اهمیت است.»

او گفت: «بنا بر مدارک و اسناد تاریخی در زمان فتحعلی شاه قاجار، ماسوله زیر نظر قورخانه (زرادخانه) حکومتی اداره می‌شد و وظیفه تامین گلوله‌های توپ آن‌ها را بر عهده داشت.»

به گزارش خبرگزاری مهر و به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، کاوش‌های باستان‌شناسی منظر فرهنگی ماسوله در راستای تکمیل مطالعات پرونده ثبت جهانی این اثر در حال اجرا است.

حدود یک ماه قبل نیز در جریان همین کاوش‌ها شواهدی ارزشمند از صنعتگری ذوب آهن اسفنجی (ماده‌ای است که از احیای سنگ‌آهن بدون ذوب کردن به دست می‌آید) در دوره پارتی در شهر تاریخی ماسوله کشف شده بود.

ماسوله در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن در کنار رودخانه‌های جاری بر پهنه صخره‌سنگ‌ها، شالی‌ها و باغ‌های چای، با معماری پلکانی گلین منحصربه‌فرد در دل کوهستان همراه با پنجره‌های چوبی و گلدان‌های شمعدانی رنگینش، سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و ثبت جهانی آن از سال ۱۳۹۰ در دستور کار قرار گرفت.

شهرک تاریخی ماسوله سال ۲۰۰۷ در فهرست میراث تاریخی در انتظار یونسکو برای ثبت جهانی جای گرفت. در گذر سال‌ها، این شهر رفت‌وآمد مدیران، کارشناسان بین‌المللی، ملی و استانی بسیاری را به خود دید اما همچنان از ثبت جهانی آن خبری نبود تا اینکه در آبان‌ ۱۴۰۰، ارزیاب این نهاد بین‌المللی برای بررسی شهر ماسوله به ایران سفر کرد.

قرار بود پرونده ماسوله شهریور ۱۴۰۲ در چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو تعیین وضعیت شود اما اعضای کمیسیون یونسکو به دلیل ایرادهای بسیار، به ثبت جهانی ماسوله رای ندادند و این پرونده برگشت خورد.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، به‌رغم شواهد باستانی ارزشمند همچنان بر ساختار اسلامی ماسوله برای ثبت جهانی پافشاری می‌کند. در جریان بررسی این پرونده در اجلاس سال ۲۰۲۳ یونسکو در عربستان سعودی، نمایندگان کشورهای عمان، ‌امارات، روسیه، عربستان سعودی و نیجریه در دفاع از این پرونده اظهارنظر کردند و درخواست تجدیدنظر ایکوموس را داشتند.

در مقابل نمایندگان کشورهایی از جمله یونان،‌ هند، ایتالیا، آرژانتین و تایلند نیز همچون ژاپن تاکید داشتند لازم است روی این پرونده تامل بیشتری شود و پرونده به حالت «دیفر» (رفع نقایص و تکمیل پرونده برای اجلاس‌های بعدی یونسکو) تبدیل شود تا مدارک و مستندات آن تکمیل شود. در نهایت نیز یونسکو به ایران فرصت داد تا ایرادهای پرونده را رفع کند.