خبرگزاری رویترز به‌نقل از یکی از درجه‌داران ارتش روسیه گزارش داد که فرماندهی ارتش آن کشور به افسران اطلاع داده است که «حکومت ۲۴ساله استبدادی بشار اسد به پایان رسیده است». 

این خبر درپی پیشروی سریع و غافلگیرکننده نیروهای شورشی به‌سمت دمشق، پایتخت سوریه، منتشر شد.

دو منبع از میان شورشیان سوری، با تاکید بر اینکه «دمشق اکنون از اسد رهایی یافته است»، اعلام کردند که اولین بیانیه جنگجویان مخالف دولت از تلویزیون دولتی پخش خواهد شد.

به گزارش رویترز، بشار اسد، رهبر سوریه که پیش از این تمامی اشکال مخالفت با حکومت خود را سرکوب کرده بود، به گفته دو مقام ارشد ارتشی، بامداد یکشنبه، ساعتی پیش از انتشار خبر سقوط حکومتش، دمشق را به مقصدی نامعلوم ترک کرد. هم‌زمان شورشیان نیز اعلام کردند که بدون روبه‌رو شدن با هیچ‌گونه مقاومت نظامی وارد پایتخت شده‌اند.

پس از ورود و پیشروی شورشیان در دمشق، محمد جلالی، نخست‌وزیر سوریه، با انتشار ویدیویی آمادگی خود را برای همکاری با هر دولتی که منتخب مردم باشد، اعلام کرد. او گفت که سوریه را ترک نخواهد کرد، اما آماده است تا قدرت را به مخالفان تحویل دهد. 

او همچنین برای هر نوع همکاری به‌منظور اداره امور کشور اعلام آمادگی کرد و درضمن، از مردم خواست که از اموال عمومی محافظت کنند.

جلالی در سخنان بعدی خود خواستار برگزاری انتخابات آزاد در سوریه شد تا مردم بتوانند کسی را که می‌خواهند، انتخاب کنند. او افزود که با فرمانده شورشیان، ابومحمد جولانی، برای گفت‌وگو در مورد مدیریت دوره انتقالی در تماس بوده است.

احمد الشرع (ابومحمد جولانی)، رهبر شورشیان سوریه، نیز روز یکشنبه گفت که به جنگجویان اعلام شده نزدیک شدن به موسسات عمومی ممنوع است. به گفته او، تا زمان تحویل رسمی موسسات و نهادهای دولتی و عمومی، آن‌ها تحت نظارت «نخست‌وزیر سابق» باقی خواهند ماند.

به گفته‌ شاهدان عینی، پس از ورود شورشیان، هزاران نفر با خودرو و پیاده در یکی از میدان‌های اصلی دمشق تجمع کرده بودند و با تکان‌دادن پرچم‌ها و سر دادن شعار «آزادی» پایان دوره حکومت طولانی خانواده اسد را جشن گرفتند.

شورشیان همچنین اعلام کردند: «ما با مردم سوریه خبر آزادی زندانیانمان و شکستن زنجیرها را جشن می‌گیریم و پایان دوره بی‌عدالتی در زندان صیدنایا را اعلام می‌کنیم.»

صیدنایا یک زندان بزرگ نظامی در حومه دمشق است که دولت سوریه هزاران نفر را در آنجا زندانی کرده بود.

بی‌خبری از وضعیت بشار اسد

دو افسر ارشد ارتش سوریه به رویترز گفتند که بشار اسد اوایل روز یکشنبه از دمشق به مقصد نامعلومی پرواز کرده است.

براساس داده‌های وبسایت فلایت رادار، یک هواپیمای سوریه‌ایر حول‌وحوش زمانی که گزارش شد شورشیان پایتخت را تصرف کرده‌اند از فرودگاه دمشق برخاست. این هواپیما ابتدا به سمت منطقه ساحلی سوریه پرواز کرد، اما سپس در جهت مخالف تغییر مسیر داد و از روی نقشه ناپدید شد. البته هنوز هیچ منبعی حضور قطعی بشار اسد در آن پرواز را تایید نکرده است، اما دو منبع سوری در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز مدعی شده‌اند که ممکن است او در سانحه‌‌ای هوایی که منجر به ناپدید شدن آن هواپیما از روی نقشه شده است، کشته شده باشد. 

این فروپاشی سریع لحظه مهمی را برای خاورمیانه رقم می‌زند و به حکومت جنجالی خانواده اسد بر سوریه پایان می‌دهد. این اتفاق همچنین ضربه بزرگی به روسیه و جمهوری اسلامی ایران وارد می‌کند چراکه متحد اصلی‌شان در قلب منطقه را از دست داده‌اند.

در همین حال کاخ سفید اعلام کرد که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، «رویدادهای خارق‌العاده سوریه» را زیر نظر داشته و با شرکای منطقه‌ای در تماس است.

تصرف شهر کلیدی حمص

تنها چند ساعت قبل از رسیدن به دمشق، شورشیان اعلام کردند که کنترل کامل حمص را تنها پس از یک روز نبرد به دست آوردند و حکومت ۲۴ ساله اسد را فرو پاشیدند.

ابومحمد الجولانی، رهبر اصلی شورشیان و فرمانده هیئت تحریرالشام، تصرف حمص را لحظه‌ای تاریخی خواند و از جنگجویان خواست به «کسانی که اسلحه‌شان را تسلیم می‌کنند» آسیب نرسانند.

سقوط حمص برای شورشیان به‌منزله کنترل قلب استراتژیک سوریه بود و دمشق را از منطقه ساحلی که پایگاه فرقه علوی اسد است و همچنین متحدان روسی او، که پایگاه دریایی و هوایی دارند، جدا کرد.

تصرف حمص همچنین نمادی قدرتمند از بازگشت چشمگیر گروه شورشیان در درگیری ۱۳ ساله است. بخش‌هایی از حمص سال‌ها پیش به‌دلیل جنگی طاقت‌فرسا میان شورشیان و ارتش ویران شده بود.

خط مقدم جنگ داخلی پیچیده سوریه برای سال‌ها در خاموشی فرورفته بود. سپس اسلام‌گرایان وابسته به القاعده ناگهان وارد عمل شدند و بزرگ‌ترین چالش را برای بشار اسد، که با کمک روسیه، ایران و حزب‌الله لبنان از جنگ طاقت‌فرسا و انزوای بین‌المللی جان سالم به در برده بود، ایجاد کردند.

با این حال متحدان اسد در ماه‌های گذشته بر بحران‌های دیگر متمرکز بودند و بنابراین ضعیف شده بودند. به این ترتیب بشار اسد با ارتشی که آمادگی دفاع از او را نداشت، به‌سادگی مغلوب مخالفانش شد.

اسرائیل که گروه‌های تحت حمایت جمهوری اسلامی ازجمله حزب‌الله لبنان و حماس در غزه را به‌شدت تضعیف کرده است، احتمالا سقوط اسد، یکی دیگر از متحدان کلیدی منطقه‌ای تهران، را جشن خواهد گرفت. با این حال، چشم‌انداز قدرت گرفتن یک گروه اسلام‌گرا که بر سوریه حکومت کند احتمالا نگرانی‌هایی را ایجاد خواهد کرد.

سرعت وقایع سوریه همچنین پایتخت‌های عربی را بهت‌زده کرده و ترس از موج جدیدی از بی‌ثباتی در منطقه را افزایش داده است.

کشورهای قطر، عربستان سعودی، اردن، مصر، عراق، جمهوری اسلامی، ترکیه و روسیه با صدور بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که این بحران تحولی خطرناک است و خواستار راه‌حلی سیاسی شدند.

هیئت تحریرالشام، قوی‌ترین گروه شورشی، شاخه سابق القاعده در سوریه است که ایالات متحده و برخی کشورهای دیگر آن را یک سازمان تروریستی می‌نامند. با توجه به دیدگاه‌های اسلام‌گرایانه این گروه،‌ بسیاری از سوری‌ها نگران‌اند که حکومت سختگیرانه‌ای به آن‌ها تحمیل شود. با این حال الجولانی سعی کرده به اقلیت‌ها اطمینان دهد که با آن‌ها و جامعه بین‌المللی تعامل خواهد کرد.