قیس خزعلی، رهبر گروه عصائب اهل حق عراق، چندین هفته است که در انظار عمومی دیده نشده؛ آنچه باعث شده است در مورد کشته یا زخمی شدن او بر اثر یک حمله پهپادی، شایعاتی مطرح شود.
به منظور رد این شایعات، قدیر شریف، رئیس دفتر عصائب اهل حق در تهران، چهار روز قبل در تاریخ ۲۱ دسامبر به رسانه بغداد الیوم گفت: «خزعلی مدتی است که در ایران اقامت دارد. او مقطعی در شهر مشهد، جایی که حرم علی‌بن موسی‌الرضا واقع است، مستقر بود و سپس به شهر قم در مرکز ایران نقل مکان کرد تا به تحصیلات حوزوی ادامه دهد.»
به گزارش موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، قیس خزعلی مرتب به شهرهای مشهد و قم سفر می‌کند که با توجه به مقدس بودن این دو شهر برای شیعیان، این دست سفرها غیرمعمول محسوب نمی‌شوند، اما نکته غیرمعمول در اظهارات رئیس دفتر عصائب اهل حق این است که او ادعا کرده اقامت خزعلی در ایران برای مطالعات دینی است.
این موضوع از دو جهت جالب توجه است؛ اول اینکه با وجود سفرهای مکرر قیس خزعلی به ایران، این احتمالا اولین باری است که حضور او در ایران با هدف مطالعات دینی توصیف شده است. دوم اینکه خزعلی در سال‌های اخیر بسیار تلاش کرد تا خود را به‌عنوان یک رهبر سیاسی و نظامی فعال معرفی کند و حالا این تغییر ناگهانی و تمرکز او بر مطالعات حوزوی بسیار غیرمنتظره است.
خروج قیس از عراق در مهم‌ترین برهه
با توجه به نفوذ گسترده گروه عصائب اهل حق در دولت عراق، انتظار می‌رفت که قیس خزعلی در مقطع کنونی در عراق فردی به‌شدت پرمشغله باشد. او معمولا در جلسات متعدد با چهره‌های سیاسی عراقی و بین‌المللی فعالانه شرکت می‌کرد، سخنرانی داشت و در برنامه‌های تلویزیونی حضور پیدا می‌کرد، اما این روند در ماه‌های اخیر و به‌ویژه پس از آغاز درگیری‌های منطقه‌ای در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که محور مقاومت با شکست‌های قابل‌توجهی مواجه شد، تغییر کرد.
به نوشته موسسه واشینگتن، در زمانی که احزاب سیاسی به‌تدریج فعالیت‌هایشان را برای انتخابات آینده عراق در اکتبر ۲۰۲۵ آماده می‌کنند، اینکه خزعلی حضورش را در صحنه سیاسی عراق کاهش داده، تصمیمی بحث‌برانگیز شده است.
بازگشت به عراق یا شایعه‌ای دیگر؟
دو روز قبل و در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۲۴، حساب‌های وابسته به عصائب اهل حق در شبکه‌های اجتماعی، فیلمی از بازدید اخیر قیس خزعلی از شهر کربلا در عراق منتشر کردند که ظاهرا با هدف رد شایعات درباره مرگ او انجام شد. این موضوع نشان می‌دهد که او تا کمی قبل در عراق بوده، اما این به معنای حضور مداوم قیس خزعلی در عراق نیست و به‌احتمال زیاد، از ترس حمله اسرائیل یا آمریکا به ایران پناه برده است.
چشم‌انداز پیش رو
حرکت قیس یادآور تصمیم مقتدی صدر در سال ۲۰۰۸ برای نقل مکان به ایران با هدف اعلام‌شده «مطالعات دینی» است. در آن زمان و بعدتر در سال ۲۰۱۲، ایرانی‌ها به صدر هشدار داده بودند که ممکن است هدف قرار گیرد و به او پیشنهاد پناهندگی در ایران را دادند. صدر در آن برهه اعلام کرد که از سیاست کناره‌گیری می‌کند، اما پس از چندین دوره اقامت در ایران، چندین بار به عراق بازگشت و در انتخابات‌های سال ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱ نقش مهمی ایفا کرد.
از نظر موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک، بعید است که خزعلی نیز از سیاست کناره‌گیری کند یا فعالیت‌هایش را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. با این حال غیبت او همراه با اظهارات رسانه‌ای بعدی مقام‌های عصائب اهل حق به شکل‌گیری تحولاتی غیرمعمول و جالب در دنیای گروه‌های مقاومت عراقی اشاره دارد و به نظر می‌رسد اتفاق‌هایی در جریان است که باید زیر نظر گرفته شود.
در غیاب قیس، برادرش لیث خزعلی که او نیز از سوی ایالات متحده به‌عنوان یک تروریست و ناقض جدی حقوق بشر شناخته شده است، قدرت اصلی در عصائب اهل حق خواهد بود و احتمالا با محمد طباطبایی، معاون دیرینه گروه، رقابت می‌کند.
قیس خزعلی در زمان حضور ارتش ایالات متحده در عراق به‌عنوان سخنگوی جریان صدر با نیروهای آمریکایی مبارزه می‌کرد و به همین دلیل مدتی در زندان‌های ارتش آمریکا محبوس بود. قیس خزعلی پس از آزادی، زیر لوای گروه عصائب اهل حق «مقاومت اسلامی» عراق را آغاز کرد.
این گروه شیعه که با حمایت مستقیم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آموزش دید و تامین مالی و تجهیز می‌شود، ماهیت سیاسی‌ــ‌نظامی دارد و در جریان جنگ داخلی عراقی‌ها با داعش به‌عنوان بزرگ‌ترین گروه شبه‌نظامی در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ فعال بود. عصائب اهل حق اکنون بخشی از حشدالشعبی، گروه متشکل از شبه‌نظامیان وابسته و نزدیک به ایران است و در سال ۲۰۱۷ حزبی سیاسی به همین نام تاسیس کرد.
این گروه تاکنون مسئولیت شش هزار حمله بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ علیه نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا را بر عهده گرفته است. در نتیجه در ژانویه ۲۰۲۰ این گروه و قیس خزعلی، به همراه برادرش لیث خزعلی، در فهرست افراد و سازمان‌های تروریستی ایالات متحده قرار گرفتند.
