اکتشافات سال ۲۰۲۴ طیف متنوع و گسترده‌ای از مسائل مختلف علمی را در بر می‌گیرند. از کشف راز ساخت اولین هرم جهان تا تصویر جدیدی از سیاهچاله مرکزی کهکشان ما.
وبسایت لایوساینس در همین راستا منتخبی از داستان‌های جنجالی علمی سال ۲۰۲۴ را فهرست کرده است. لایوساینس با اشاره به این که اختلاف‌نظرها درباره نتایج برخی از تحقیقات معمولا علنی نمی‌شوند، نوشته است که اما امسال شاهد جنجال‌های علمی گسترده‌ای بودیم.
به گفته لایوساینس بحث‌ها میان دانشمندان معمولا در صفحات مجلات علمی باقی می‌ماند و پژوهشگران با ارسال نامه‌ها و تفاسیر، یافته‌‌های یکدیگر را نقد می‌کنند. با این حال، گاهی این اختلافات به طور گسترده‌تری به رسانه‌های دیگر هم کشیده می‌شود. در سالی که گذشت دانشمندان بر سر موضوعات مختلفی از تغییرات اقلیمی گرفته تا زباله‌های فضایی و سیاهچاله‌ها بحث کردند. اما اگر بخواهیم فهرستی از جنجالی‌ترین روایت‌های علمی سال ۲۰۲۴ را تهیه کنیم شاید بتوان گفت ۸ مورد زیر، احتمالا در صدر آن‌ها قرار خواهند گرفت.

کشف راز ساخت اولین هرم جهان
پژوهشگران در نسخه پیش از چاپ یک مقاله علمی که تابستان امسال منتشر شد، پیشنهاد دادند که مصریان باستان، اولین هرم جهان یعنی هرم پلکانی ۴۷۰۰ ساله جوزر که روی فلات سقاره مصر قرار دارد را با استفاده از یک «سیستم هیدرولیکی مدرن» ساخته‌اند که از یک شاخه‌ از بین‌رفته از رود نیل ساخته شده بود.
به گفته آن‌ها این سیستم شامل یک سد، یک تصفیه‌خانه آب و یک آسانسور بار هیدرولیکی بوده است که به کارگران اجازه می‌داده مصالح سنگین ساختمانی را به محل ساخت هرم منتقل کنند.
این روش ساخت احتمالی، به پرسش‌های قدیمی بسیاری درباره چگونگی ساخت هرم پلکانی جوزر که شامل بیش از ۳ میلیون متر مکعب سنگ و خاک رس است، پاسخ می‌دهد.
دانشمندان پیش از این همواره در شگفت بودند که این سازه‌ قبل از ظهور ماشین‌آلات سنگین مانند بولدوزرها و جرثقیل‌ها چطور ساخته شده بود.
با وجود آن که نویسندگان این مقاله سیستم هیدرولیکی پیشنهادی خود را «یک کشف بزرگ» خواندند اما همه جامعه علمی با این برداشت موافق نیستند. جولیا بودکا، باستان‌شناس متخصص مصر باستان از دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ در آلمان با بیان این که «از نظر علمی، فرضیه آن‌ها اصلا اثبات نشده است» به لایو ساینس می‌گوید: «بزرگ‌ترین نگرانی من درباره این مقاله این است که هیچ مصرشناس یا باستان‌شناسی مستقیما در آن درگیر نبوده و نویسندگان در واقع استفاده از هرم جوزر به عنوان محل دفن را زیر سوال برده‌اند.»
این یافته‌ها در حالی مطرح شده‌اند که بر اساس تحقیقات داوری‌شده، این هرم در واقع به عنوان یک محل دفن استفاده می‌شده است.

اختلاف نظر درباره دقت تصویر سیاهچاله مرکز کهکشان راه شیری

تصویر پیشگامانه‌ای که چند سال پیش از سیاهچاله کلان‌جرم واقع در مرکز کهکشان راه شیری یعنی «کمان اِی*» منتشر شده بود، امسال اما به دلیل دیگری جنجال به پا کرد. یک بررسی جدید که در ماه مه میلادی به صورت آنلاین منتشر شده بود ادعا کرد که این تصویر اشتباهات مهمی را نشان می‌دهد. عکسی که در سال ۲۰۱۷ با تلسکوپ «ایونت هورایزن» ثبت شده و در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، اولین تصویر از سیاهچاله مرکزی کهکشان ما است که در فاصله ۲۶۰۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد.
این تصویر یک حلقه نارنجی رنگ از گاز را با پس‌زمینه‌ای کاملا سیاه نشان می‌‌داد اما پژوهشگران در بررسی‌های جدید خود می‌گویند این حلقه به دلیل نحوه کنار هم قرار دادن داده‌ها برای تصویر، تحریف شده است. آن‌ها می‌گویند که این حلقه باید کشیده‌تر از آنچه در تصویر نشان داده شده به نظر برسد و نیمه شرقی آن نیز باید روشن‌تر از نیمه غربی باشد.
ماکوتو میوشی، نویسنده اصلی این مقاله انتقادی و ستاره‌شناس در رصدخانه ملی نجوم ژاپن پس از انتشار تحقیقات خود گفت: «ما تصور می‌کنیم که تصویر حلقه، نتیجه اشتباهات طی تحلیل تصویربرداری تلسکوپ ایونت هورایزن بوده و بخشی از آن ساختگی بوده و نه ساختار واقعی نجومی.»
در مقابل، تیم فنی تلسکوپ ایونت هورایزن در ماه نوامبر به این ادعاها پاسخ داد و گفت که روش‌های آن‌ها به طور گسترده‌ بررسی شده و نتایج آن‌‌ها با نتایج مشاهدات دو روزه سازگار بوده است. این تیم همچنین به ناسازگاری‌های تصویر بازنگری‌شده اشاره کرد و استدلال کرد که میوشی و همکارانش سوگیری‌های روش‌شناسی خود را «به عنوان نمودی از سوگیری‌» در روش‌ تیم تلسکوپ ایونت هورایزن جا زده‌اند.
اختلاف بر سر زمان‌بندی گرمایش جهانی
در اوایل سالی که گذشت مقاله‌ای منتشر شد که نشان می‌داد زمین در مسیر رسیدن به ۲ درجه سانتی‌گراد گرمایش نسبت به سطح پیشا‌صنعتی تا اواخر دهه ۲۰۲۰ قرار دارد. به عبارت دیگر رخدادی که بیش از یک دهه از پیش‌بینی‌های کنونی زودتر است. گرمایش جهانی به میزان ۲ درجه سانتی‌گراد به عنوان یک آستانه بحرانی برای جلوگیری از بدترین اثرات تغییرات اقلیمی در نظر گرفته می‌شود؛ گرمای بیشتر از این، احتمال وقوع شدیدترین حوادث جوی و سایر اثرات مخرب را به شدت افزایش می‌دهد.
نویسندگان این مقاله در یک نشست خبری گفتند که نتایج آن‌ها «یک تغییر عمده در نحوه تفکر درباره گرمایش جهانی» را نشان می‌دهد. آن‌ها افزودند: «بررسی ما تاریخ شروع گرمایش در اثر دخالت انسان را چهار دهه جلوتر می‌برد، و این نشان می‌دهد که دانشمندان، میزان گرمایش جهانی را همواره دست‌کم گرفته‌اند.»
نویسندگان این مقاله می‌گویند بر اساس شاخص‌های اقلیمی یافت‌شده در اسکلت‌های قدیمی اسفنج‌ها در دریای کارائیب به این نتایج رسیده‌اند. اما کارشناسان دیگر، این نتایج را مورد انتقاد قرار دادند و گفتند نویسندگان این مقاله، به اشتباه از داده‌های بسیار محلی برای استنتاج درباره کل جهان استفاده کرده‌اند.
مخالفان این نتایج می‌گویند که با دیده تردید به آن نگاه می‌کنند و این نتایج، «منطقی به نظر نمی‌رسند.»
تضعیف میدان مغناطیسی زمین
بر اساس نسخه پیش از چاپ یک مقاله منتشر شده در سال جاری، ماهواره‌های از کار افتاده‌ای که هنگام ورود به جو زمین می‌سوزند ممکن است گردوغبارهایی آزاد کنند که با میدان مغناطیسی زمین تداخل ایجاد می‌کند. این مقاله که پس از انتشار، به طور گسترده‌ای مورد انتقاد قرار گرفت می‌گوید که آلودگی فلزی ناشی از زباله‌های فضایی در حال سقوط ممکن است به لحاظ نظری، یک پوسته رسانای نامرئی در اطراف زمین ایجاد کند و مگنتوسفر، یعنی میدان گلوله‌مانند اطراف زمین را که تقریبا تا ۶۴ هزار کیلومتر بالاتر از سطح زمین گسترش می‌یابد، تضعیف کند.
به گفته نویسندگان این مقاله، این آلودگی فلزی به دلیل گسترش کنترل‌نشده ماهواره‌های تجاری در مدار زمین می‌تواند مگنتوسفر را به دو نیم تقسیم کند. اگر چه که این بدترین سناریوی ممکن به نظر می‌رسد اما پژوهشگران می‌گویند این سناریو، «واقعا، واقعا نگران‌کننده» است.
در حالی که برخی دانشمندان یافته‌‌های این مقاله را به دلیل تاکید بر برجسته کردن مشکلات احتمالی ناشی از گردوغبار فضاپیما‌ها تحسین کردند، اما عده دیگری از دانشمندان گفتند این نتایج بسیار حدسی یا بر اساس فرضیات نادرست‌اند.
به گفته دانشمندانی که با این نتایج موافق نیستند، حتی در چگالی‌های این چنینی نیز ایجاد یک پوسته رسانای پیوسته مانند یک سپر مغناطیسی واقعی بعید است.
با وجود این، دانشمندان این موضوع را تایید می‌کنند که آلودگی ناشی از زباله‌های فضایی موضوعی نیست که بتواند نادیده گرفته شود و لازم است که به این پدیده به عنوان یک موضوع کاملا جدی نگاه کنیم.
تی‌رکس جوان یا دایناسور کوچک؟
افزون بر این‌ها مقاله‌ای که در ماه ژانویه درباره دایناسورها منتشر شد به بحثی قدیمی درباره مجموعه‌ای از فسیل‌های دایناسور پرداخت که ممکن است متعلق به یک «تیرانوسوروس‌رکس» جوان یا یک گونه متمایز به نام «نانوتیرانوس لنسنسیس» باشد. این مقاله بر اساس حلقه‌های رشد روی فسیل‌ها از فرضیه نانوتیرانوس حمایت می‌کرد و می‌گفت که این موضوع به طور کامل به اختلاف‌نظر پایان می‌دهد، اما واقعیت این بود که کارشناسان دیگر هنوز قانع نشده بودند که بحث در این زمینه پایان یافته است.
نویسندگان این مقاله دریافتند که حلقه‌های رشد به سمت بیرون استخوان‌ها به‌طور نزدیک به هم فشرده شده‌اند، که با رشد سریع یک دایناسور ناسازگار است و بنابراین فرضیه تی‌رکس جوان را رد می‌کند. به گفته نویسندگان این مقاله اگر آن‌ها تی‌رکس جوان بودند، رشد آن‌ها باید زیاد می‌بود. با این حال، برخی دیگر از متخصصان به طور قاطع از نظریه تی‌رکس حمایت کردند.
برخی دیگر اظهار داشتند که تا زمانی که فسیل‌هایی کشف نشوند که یا به یک نانوتیرانوس بالغ یا به یک تیرانوسوروس رکس جوان که قطعا نانوتیرانوس نیست، تعلق داشته باشند، نمی‌توان به این سوال به طور قطعی پاسخ داد. این کشفیات احتمالی در آینده می‌توانند امکان انجام مقایسه‌ای نهایی و حل این پرسش را فراهم کنند.
روش مبتنی بر هوش مصنوعی برای تطبیق اثر انگشت
مدت‌هاست که این فرضیه مطرح بوده که ارتباط اثر انگشت‌های انگشتان مختلف می‌تواند به حل پرونده‌های جنایی کمک کند، اما روش‌های پزشکی قانونی تاکنون نتوانسته‌اند این کار را با دقت انجام دهند و فقط قادر به تطبیق اثر انگشت از یک انگشت خاص بوده‌اند.
در سالی که گذشت، ابداع یک تکنیک جدید برای تطبیق اثر انگشت از انگشتان جداگانه یک شخص، جنجال برانگیز شد. پژوهشگران در تحقیقات خود از هوش مصنوعی برای توسعه ابزاری استفاده کردند که می‌تواند اثر انگشت‌های مختلف متعلق به یک نفر را با دقت ۷۷ درصد تطبیق دهد. البته چند مجله دیگر ایده اصلی این مطالعه و روش‌های آن را رد کردند.
برخی بر این باورند که این نتایج «بیش از حد بزرگ‌نمایی شده‌اند» و تنها «کاربردی نادر و محدود» دارند، زیرا پلیس جنایی به طور معمول اثر انگشت‌های هر ۱۰ انگشت را می‌گیرد و می‌تواند به سادگی با نگاه کردن به سوابق فرد، اثر انگشت‌ها را تطبیق دهد.
به گفته آن‌ها این تکنیک می‌تواند در برخی موارد مفید واقع شود، اما تا زمانی که این ابزار هوش مصنوعی به اندازه کافی دقیق نشود، نمی‌توان آن را در دادگاه به کار برد.
لباس اسکندر مقدونی
بنا بر مقاله‌ای بحث‌برانگیز که در ماه اکتبر سال ۲۰۲۴ منتشر شد، تکه‌ پارچه‌ای که دهه‌ها پیش در یک مقبره سلطنتی کشف شده بود، متعلق به کسی جز اسکندر مقدونی نیست. این مقبره که در یونان واقع شده است، عموما به‌عنوان محل دفن فیلیپ دوم، پدر اسکندر، شناخته می‌شود. اما این مقاله ادعا می‌کند که این پارچه در واقع متعلق به فیلیپ سوم، برادر ناتنی اسکندر است. بنابراین، نویسنده می‌گوید که پارچه موجود در آن، بخشی از یک لباس مقدس بوده که اسکندر می‌پوشید و پس از مرگش به فیلیپ سوم منتقل شده و همراه او در قبر قرار گرفته است.
نتایج این مطالعه بر اساس یک سری شواهد از جمله هنر موجود بر دیوارهای مقبره، بررسی‌های انجام‌شده روی اسکلت‌های یافت‌شده در آن و گزارش‌های تاریخی درباره لباس‌های پادشاهان مختلف استوار است. اما این یافته‌ها واکنش‌های متفاوتی از سوی کارشناسان برانگیخت. برخی پژوهشگران گفتند هیچ مدرکی برای پشتیبانی از ایده‌ای که این پارچه بخشی از یک لباس بوده باشد، وجود ندارد. همچنین، برخی دیگر اشاره کردند که نویسنده مقاله هرگز خود این تکه پارچه را ندیده است و این امر، باعث بی‌اعتباری نتایج مقاله می‌شود. در عین حال، گروه دیگری از پژوهشگران بر این باور بودند که شواهدی که پارچه را به لباس گمشده اسکندر مرتبط می‌کند، قوی است.
بازسازی مگالودون
در سالی که گذشت یک تحقیق که نتایج آن در ماه ژانویه منتشر شد نشان داد که مگالودون‌ها بسیار باریک‌تر و بلندتر از کوسه‌های سفید بزرگ بوده و ساختار بدنی‌شان بیشتر شبیه به کوسه ماکوی باله‌کوتاه بوده است.
این شواهد حاکی از آن بود که مگالودون‌ها ممکن است به طول ۲۰ متر یا کمی بیشتر رسیده باشند، اما پژوهشگران دیگری که پیش‌تر فسیل‌های مگالودون را بررسی کرده بودند، از صحت این یافته‌ها متقاعد نشدند.
به گفته آن‌ها، این تحلیل از «منطق دوری» استفاده کرده است، در جایی یک استدلال فرض می‌کند نتیجه آن درست است و از همان برای حمایت از استدلال استفاده می‌کند.
برخی دانشمندان می‌گویند تفسیر «بدن کشیده» بر اساس یک مشاهده واحد، یک مقایسه با یک نمونه مشابه، و بدون آزمایش‌های آماری برای پشتیبانی از این فرضیه بوده است و از این رو این نتایج به‌طور کامل قابل تایید نیستند، زیرا نویسندگان یک سری از داده‌های حیاتی را ارائه نداده‌اند.