هرچند از آغاز جنگ داخلی در سوریه، ترکیه حامی سرسخت مخالفان رژیم دمشق بود، روابط این کشور با هیئت تحریر شام بعدها برقرار شد. در آغاز قیام مردمی سوریه، ترکیه برای برکناری بشار اسد، رئیس‌جمهوری مخلوع سوریه، در کنار شماری از کشورهای عربی و غربی ایستاد. آنکارا این قیام را بخشی از یک تغییر منطقه‌ای وسیع‌تر می‌دانست که ترکیه را به قدرت مسلط در خاورمیانه تبدیل می‌کرد، در حالی که هدف اصلی سایر کشورها، محدود کردن نفوذ رژیم جمهوری اسلامی در منطقه بود.

ترکیه در ابتدا سیاست درهای باز را در قبال پناهندگان سوری دنبال کرد. این امر باعث آزادی نسبی جابه‌جایی تسلیحات و جنگجویان بین دو کشور شد و ترکیه را به پناهگاهی برای مبارزان مخالف رژيم اسد تبدیل کرد. علاوه بر آن، ترکیه در تشکیل ارتش آزاد سوریه نقش ایفا کرد و با گذشت زمان سعی کرد این گروه را به یک نیروی جنگنده موثر تبدیل کند. اما تلاش‌های ترکیه با شکست مواجه شد و ارتش آزاد سوریه همچنان ضعیف و نامنظم باقی ماند. با گسترش نفوذ گروه‌های جهادی افراطی مانند داعش و القاعده، قیام سوریه به یک جنگ داخلی فرقه‌ای تبدیل شد و این وضعیت آشفته هم به مخالفان رژیم دمشق آسیب رساند و هم اهداف ترکیه در سوریه را پیچیده‌ کرد.

روابط ترکیه و هیئت تحریر شام به‌تدریج گسترش یافت و پس از ظهور این گروه به‌عنوان یک نیروی مسلط در ادلب، آنکارا به طور مستقیم با هیئت تحریر شام وارد تعامل شد. پس از انعقاد توافق سوچی در سال ۲۰۱۸، ترکیه برای اجرای آتش‌بس و مدیریت امنیت در ادلب نقش میانجی را بر عهده گرفت و به طور ضمنی با هیئت تحریر شام هماهنگ شد.

با گذشت زمان، نقش ترکیه در امور سوریه بیشتر گسترش یافت و آنکارا را به بازیگری مهم در شمال غرب سوریه تبدیل کرد. این تعامل گسترده زمانی آشکار شد که به دنبال حمله ارتش رژیم سوریه و نیروهای روسی به ادلب در سال ۲۰۲۰، ترکیه برای جلوگیری از فروپاشی هیئت تحریر شام مداخله نظامی کرد. علاوه بر آن، ترکیه مسئولیت کنترل و تجارت مرزی را به هیئت تحریر شام سپرد؛ آنچه به این سازمان اجازه داد از نظر اقتصادی پایدار بماند.

با این حال و به‌رغم روابط گسترده‌ای که میان دو طرف وجود داشت، ترکیه همچنان هیئت تحریر شام را گروهی تروریستی قلمداد می‌کرد و مقام‌های ترکیه اقدام‌های خود را به‌عنوان یک ضرورت عملی برای جلوگیری از افراط‌گرایی بیشتر هیئت تحریر شام و حفظ ثبات در امتداد مرز جنوبی ترکیه توجیه می‌کردند.

اگرچه هیئت تحریر شام مانند ارتش ملی سوریه به یک جناح کاملا وابسته به ترکیه مبدل نشد، این سازمان را به شریکی کوچک که از نزدیک با ترکیه هماهنگی دارد، تبدیل کرد. میزان این رابطه اواخر نوامبر ۲۰۲۴ زمانی که هیئت تحریر شام درصدد حمله برای براندازی رژیم بشار اسد برآمد، آشکار شد.

هم‌زمان با یورش مخالفان به سمت دمشق، ترکیه برای منصرف کردن بازیگران خارجی مانند روسیه و ایران از مداخله در سوریه، تلاش بسیاری انجام داد. روابط دیرینه ترکیه، نشان دادن چراغ سبز برای آغاز عملیات نظامی و حمایت دیپلماتیک آنکارا از هیئت تحریر شام، نشان می‌دهد که ترکیه در پیروزی این سازمان نقش محوری دارد. بنابراین تحولات اخیر، ترکیه را به تاثیرگذارترین بازیگر امروز در سوریه تبدیل کرده است.

به‌رغم نقش محوری ترکیه در حمایت از هیئت تحریر شام، این کشور نمی‌تواند مسئولیت سنگین برقراری ثبات در سوریه را به‌تنهایی تحمل کند. در کوتاه‌مدت، سرازیر شدن کمک‌های بشردوستانه کشورهای حوزه خلیج فارس به سوریه می‌تواند اهمیت بالایی داشته باشد.

علاوه بر آن، اقدام‌های دیپلماتیک اخیر و برقراری روابط ریاض و دمشق، بیانگر تلاش و تعهد عربستان سعودی به همکاری با دولت سوریه است. برای مثال، نشست ژانویه ۲۰۲۵ در ریاض در مورد انتقال سیاسی در سوریه، نفوذ فزاینده عربستان سعودی را برجسته کرد. شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی، در این دیدار بر لزوم لغو تحریم‌های یک‌جانبه و بین‌المللی اعمال‌شده علیه سوریه و ارائه حمایت فوری انسانی و اقتصادی برای تسهیل بازگشت آوارگان و بازسازی سوریه تاکید کرد.

بدون شک، تحولات یادشده میزان نقش حیاتی عربستان سعودی را در شکل دادن به آینده سوریه و تضمین ثبات منطقه آشکار می‌کند.

اگرچه کمک‌های بشردوستانه و مالی کشورهای حوزه خلیج فارس در کوتاه مدت برای سوریه حیاتی است، ثبات بلندمدت دولت جدید مستلزم ادغام مجدد در اقتصاد جهانی و لغو تحریم‌ها است. تحریم‌های آمریکا علیه رژیم اسد که پس از قیام مردمی سوریه اعمال شد، در تضعیف حکومت دمشق نقش موثری ایفا کرد. این روند به اقتصاد جنگ‌زده سوریه آسیب بسیاری رساند و به فروپاشی رژیم اسد کمک کرد.

اروپا و آمریکا در برخورد با سوریه اولویت‌های متفاوتی دارند. توجه کشورهای اروپایی در درجه اول بر مسئله پناهجویان سوری متمرکز است. به همین دلیل، به محض فروپاشی رژیم اسد، بسیاری از کشورهای اروپایی پذیرش درخواست‌های پناهندگی شهروندان سوریه را متوقف کردند. این رویکرد نشان می‌دهد کشورهای اروپایی برای جلوگیری از موج جدید پناهندگان، از روند برقراری ثبات در سوریه حمایت می‌کنند. در اروپا این خوش‌بینی هم وجود دارد که برخی سوری‌ها که پناهندگی دریافت کرده‌اند، هم ممکن است در نهایت به کشور امن‌ و باثبات‌‌ خود بازگردند.

اما ایالات متحده اولویت‌های دیگری در سوریه دارد که عمده‌ترین آن‌ مبارزه با داعش و محدود کردن نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه است. هیئت تحریم شام که از این اولویت‌ها آگاه است، پیوسته تاکید می‌کند که نه راه نفوذ جمهوری اسلامی را به سوریه باز می‌کند و نه اقدام‌های دمشق، امنیت اسرائیل را تهدید خواهد کرد. در مقابل، ایالات متحده هم در خصوص تحریم‌ها از راهبرد دوگانه استفاده می‌کند؛ به‌ویژه اینکه هم‌زمان با تلاش برای تمدید مدت تحریم‌های اعمال‌شده علیه سوریه، به دنبال کاهش موقت تحریم‌ها است.

چالش دیگری که به دشواری بیشتر تلاش‌های همکاری و تیرگی روابط با کشورهای غربی منجر می‌شود، مسئله کردها در شمال شرق سوریه است. با این حال، ترکیه و هیئت تحریر شام تاکنون در زمینه اطمینان‌بخشی به بازیگران منطقه، تقویت روابط دیپلماتیک و جلب کمک‌های مالی و بشردوستانه از کشورهای همسایه موفق بوده‌اند. البته تا زمانی که تنش‌های مرتبط با ساختارهای سیاسی و نظامی کردها در سوریه حل نشود، توانایی ترکیه و هیئت تحریر شام در تعامل موثر با قدرت‌های غربی همچنان محدود باقی خواهد ماند.