دولت جدید سوریه به رهبری احمد الشرع امروز بزرگ‌تر از دولت بشار اسد در زمان سقوط اسد و رژیمش است. در حالی که سوریه تا‌به‌حال گرفتار بحران چندپارچگی بود، حدود ۷۰ درصد از قلمرو این کشور که در کنترل دولت جدید است، ثبات و امنیت دارد. با این حال در شرق و جنوب آن، گروه‌‌های خارج از حاکمیت دولت حضور دارند و در فراسوی مرزهای سوریه هم دشمنانی بالقوه در کمین نشسته‌اند.

نخستین چالش امنیتی دولت جدید سوریه حضور گروه‌های جدایی‌طلب است که بزرگ‌ترین آن نیروهای دموکراتیک سوریه در شرق فرات است که بیش از یک‌پنجم مساحت این کشور را در کنترل دارد. البته گروه‌های مستقر در جنوب غربی سوریه، از جمله در استان‌ سویدا با اکثریت دروزی و استان قنیطره، به جدایی‌طلبی تمایل کمتری نشان می‌دهند. همچنین در حالی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائيل، سعی کرد بگوید مخالف دولت جدید دمشق نیست، تل‌آویو اعلام کرد که سوریه بخشی از منطقه امنیتی اسرائيل به شمار می‌آید.

با این حال، استان درعا به رهبری احمد العوده به درخواست الشرع پاسخ داد و نیروهایش را از دمشق خارج و به کنترل استان خود بسنده کرد. این سه منطقه جنوب غربی به احتمال زیاد خارج از نفوذ ایران باقی خواهند ماند و به محض اینکه دمشق بتواند خدمات ارائه و اقتصاد را بهبود دهد، مناطق یادشده تحت حاکمیت دولت مرکزی قرار خواهند گرفت، اما در حال حاضر، هیچ دلیل و انگیزه‌ای برای این کار وجود ندارد.

استان‌های طرطوس و لاذقیه که بعد از دمشق دومین استان‌های پرجمعیت و محل زندگی روس‌ها و علویان‌اند، دو منطقه خطرناکی محسوب می‌شدند که برخلاف انتظار، شورش نکردند. فرقه علوی روابطش را با دمشق حفظ کرد و احمد الشرع برای اعتمادسازی و برقراری رابطه خوب با علوی‌ها تلاش بسیاری انجام داد.

به‌طور کل، می‌توان گفت به‌رغم وقوع تحولات بزرگ در سوریه، این کشور آرام باقی مانده است و انتظار می‌رود با توجه به سیاست واقع‌بینانه احمد الشرع، رئیس دولت جدید سوریه که به مدیریت بحران بر اساس اولویت‌ها اعتقاد دارد، این آرامش همچنان ادامه یابد.

حفظ وحدت و همبستگی سوریه مستلزم سه دستاورد است: توقف جنگ، بهبود کیفیت زندگی و دستیابی به یک روند سیاسی توافقی که به پدیده جدایی‌طلبی و درگیری بر سر منابع پایان دهد.

در پاسخ به این پرسش که آیا سوریه با خطر خارجی روبرو است، می‌توان گفت که برخی کشورهای منطقه از سوریه جدید می‌ترسند؛ به‌عنوان مثال، بغداد بر این باور است که دولت جدید سوریه ممکن است تهدیدی وجودی برای عراق باشد، در حالی که جمهوری اسلامی نگران آینده نفوذش در سوریه است. در مقابل، دولت سوریه هم از مداخله خارجی، به‌ویژه از سوی جمهوری اسلامی، احساس نگرانی می‌کند. البته برای روشن شدن آینده وضعیت سوریه، باید اندکی صبر کرد.

هرچند در هر دو طرف شک و تردید وجود دارد، من اطمینان دارم که اکثر کشورهای منطقه از وحدت و یکپارچگی سوریه و گسترش حاکمیت دولت جدید دمشق بر سراسر این کشور حمایت می‌کنند، زیرا ثبات سوریه به تحکیم ثبات در منطقه می‌انجامد. بنابراین، مهار جنبش‌های جدایی‌طلب یک ضرورت اساسی و مبرم برای حفظ ثبات سوریه است تا این کشور به منبع تنش و درگیری برای خود و همسایگانش یعنی عراق، لبنان، ترکیه، اسرائیل، اردن و لبنان، تبدیل نشود. سوریه با موقعیت ویژه‌ای که میان شش کشور یادشده دارد، محور امنیت منطقه محسوب می‌شود.

نگرانی عمده دولت جدید دمشق این است که جمهوری اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین بازنده سقوط رژیم اسد، برای سرنگونی دولت دمشق یا تحت فشار قرار دادن آن به منظور همکاری با تهران در فعالیت‌های منطقه‌ای که مهم‌ترین آن باز کردن گذرگاه سوریه برای رسیدن به لبنان و اسرائیل است، درصدد ایجاد یک اپوزیسیون جدید در سوریه برآید.

اگرچه احمد الشرع بارها بر تمایلش برای داشتن یک رابطه خوب و جلوگیری از بازگشت فعالیت‌های جمهوری اسلامی تاکید کرده است، مخالفانش نباید او را دست کم بگیرند. او با توجه به پیشینه قبلی در رهبری گروه‌های مسلح در عراق و سپس سوریه، توانایی دفاع از دولتش را دارد. الشرع در ایجاد و مدیریت نهادهای شورشی مهارت بسیاری دارد و برای پاسخ دادن و بازدارندگی هم امکانات بسیاری در شرق و جنوب سوریه در اختیار او است.

به نظر من، جمهوری اسلامی که با از دست دادن سوریه، لبنان و غزه آسیب بسیاری دیده، برای حفظ آنچه از نفوذش در منطقه، به‌ویژه در عراق باقی مانده است، دست از تلاش برنخواهد داشت. بنابراین، ثبات سوریه در ثبات منطقه نقشی مهم دارد. همچنین به نفع جمهوری اسلامی است که دولت جدید سوریه درباره این نگرانی‌ها اطمینان دهد.

با گذشت بیش از دو ماه از سقوط رژیم اسد، سوریه همچنان در ثبات و امنیت به سر می‌برد. البته ماموریت دشوار الشرع مقابله با گروه‌های مسلح مخالف نیست، بلکه حفظ نظم و انضباط جناح‌های وفادار به دولت دمشق و جلوگیری از وارد شدن آن‌ها به درگیری‌های مسلحانه با نیروهای محلی و فرامرزی است. در حال حاضر، جز برخی درگیری‌های محدود در مرز با لبنان و قبل از آن با اسرائيل، اوضاع سوریه تحت کنترل به‌نظر می‌رسد.

چالش اصلی در شمال سوریه است، زیرا حضور نظامی ترکیه، نیروهای آمریکایی و گروه‌های متعدد آشوبگر مستقر در این منطقه می‌توانند تا چند سال دیگر خارج از چارچوب دولت مرکزی باقی بمانند. در گذشته، هدف از حضور ترکیه در قلمرو سوریه تلاش برای مقابله با کردهای جدایی‌طلب و اعمال فشار بر رژیم اسد بود، اما امروز که سوریه به دنبال بازسای نیروهای مسلح است، حمایت ترکیه برای دولت دمشق اهمیت بسیاری دارد.

نیروهای آمریکایی که بیش از ۱۰ سال را در سوریه گذرانده‌اند، بعید است که سوریه را ترک کنند و از حمایت کردها، حفظ موازنه قدرت در منطقه و مقابله با تهدیدهای داعش و القاعده دست بکشند. با این حال، پیش‌بینی آینده حضور سربازان آمریکایی در سوریه کاری دشوار است، زیرا در سایه دولت جدید دونالد ترامپ، سیاست‌های واشینگتن ثابت باقی نخواهد ماند.

در فرجام می‌توان گفت پرهیز از درگیری و تلاش برای کاهش تنش در سوریه به نفع دو قدرت منطقه‌ای، یعنی ایران و ترکیه است، به‌ویژه اینکه ناآرامی در سوریه امنیت منطقه میان‌رودان را به‌شدت تهدید خواهد کرد.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط