قبل از پرداختن به رویدادهای اخیر که در مناطق ساحلی سوریه رخ داد، باید به آغاز تحولات سوریه بازگردیم تا تصویر کاملی از واقعیت به دست آید.

شاید سرنگونی رژیم اسد به دست احمد الشرع و همراهانش، مهم‌ترین رویداد این دهه و حتی دهه‌های آینده برای سوریه و خاورمیانه باشد. رژیم اسد که بدترین ویژگی‌های یک حکومت سرکوبگر را در خود جمع کرده بود، میلیون‌ها سوری را کشت یا آواره کرد. اسد در کاخش منزوی شد و در سال‌های پایانی رژیمش، تنها در فکر جمع‌آوری ثروتی بود که در شب فرارش به مسکو با خود برد.

دیگر چیزی به نام دولت واقعی هم وجود نداشت و حکومت او به یک سیستم پلیسی سرکوبگر تبدیل شده بود. محور اساسی اقتصاد سوریه را نیز تجارت مواد مخدر تشکیل می‌داد و این ماده خطرناک و مهلک به کشورهای عربی، به‌ویژه کشورهای حوزه خلیج‌ فارس قاچاق می‌شد. ساختار اجتماعی سوریه هم از هم گسسته و خاک این کشور به مناطق مختلف تقسیم شده بود.

از نظر راهبردی، رژیم اسد کاملا تحت نفوذ رژیم جمهوری اسلامی و شبه‌نظامیان وابسته به آن قرار داشت و به مسیر و انباری برای انتقال تسلیحات به «حزب‌الله» تبدیل شده بود. در واقع سوریه اسد مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش «هلال شیعی» بود که از تهران تا بیروت امتداد داشت.

محور «مقاومت» در حالی ادعای پیروزی می‌کرد که سوریه را در کنترل داشت و نیروهایش در خیابان‌ها و میدان‌های دمشق قدرت‌نمایی می‌کردند. این تصویری از واقعیت اوضاع سوریه بود که تا چند ماه پیش وجود داشت: کشوری شکست‌خورده و از هم گسیخته، مردمی فقیر در داخل و آواره در خارج و رئیس‌جمهوری منزوی و ضعیف. جامعه جهانی نیز کم‌کم به پذیرش رژیم اسد، ولو به‌اجبار، به‌عنوان یک واقعیت خونین تن داده بود.

با این حال، احمد الشرع و همراهانش کاری را انجام دادند که تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسید. اسد فرار کرد، ایرانی‌ها عقب‌نشینی کردند و شبه‌نظامیان فرقه‌ای از سوریه خارج شدند و مردم سوریه برای اولین بار در دهه‌های اخیر، احساس کردند کشوری دارند که از آن‌ها بدون تبعیض حمایت می‌کند، آن‌ها را تحت فشار و باجگیری قرار نمی‌دهد و آن‌ها را به زندان نمی‌اندازد.

کشورهای عربی (به‌ویژه دولت‌های میانه‌رو) هم بعد از مدت‌ها برای اولین بار دریافتند که سوریه دیگر تهدیدی برای آن‌ها نیست و در جهت برهم زدن ثبات منطقه عمل نمی‌کند. سوریه از یک دشمن به یک متحد تبدیل شد. ابتدا درباره گرایش‌های فکری دولت جدید نگرانی‌هایی وجود داشت، اما این نگرانی‌ها به‌تدریج برطرف شدند.

دولت جدید سوریه گفتمانی میانه‌رو، متسامح و واقع‌گرا ارائه، از انتقام‌گیری پرهیز و رویکردی ملی‌گرایانه اتخاذ کرد. احمد الشرع در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها به‌عنوان یک دولتمرد حرف می‌زند نه مانند یک رهبر شبه‌نظامی. علاوه بر آن، او فراتر از مرزبندی‌های فرقه‌ای و اختلاف‌های سیاسی عمل کرد و با زبانی حکیمانه، همه سوری‌ها را گرد هم آورد. دمشق جدید که شعار اصلی‌اش توسعه و پیشرفت است، در حوزه دیپلماسی و اقتصاد به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته، تمامی نگرانی‌ها رنگ باخته و مشخص شده که سوریه در حال بازیابی جایگاهش است، هرچند پیمودن تمام این مسیر به زمان نیاز دارد.

احمد الشرع فراتر از انتظارات، به‌عنوان یک رهبر عمل‌گرا و تکنوکرات ظاهر شد. اما تنها چند روز پیش، حوادثی در سواحل سوریه رخ داد که هدف اصلی آن تخریب این دستاوردهای بزرگ و توقف روند تحول سوریه بود. این رویدادها اهداف مختلفی را دنبال می‌کردند: بقایای رژیم اسد به دنبال بازگرداندن سلطه خود بودند، نیروها و گروه‌های وابسته به رژیم جمهوری اسلامی در پی ایجاد آشوب برای تحقق منافعشان برآمدند و هم‌زمان قصد داشتند چهره دولت احمد الشرع را مخدوش کنند و آن را به سمت یک جنگ داخلی سوق دهند و با این فتنه‌انگیزی، ثابت کنند که او قادر به حکومت‌داری و کنترل کشور نیست.

شکی نیست که رویدادهای خونین و خشونت‌آمیز اخیر که هدف از آن ایجاد ناامنی و هرج‌ومرج در سوریه بود، عملا فاجعه‌بار و تاسف‌برانگیز است، اما این اقدام‌های خرابکارانه خارج از چارچوب سیاست فراگیری است که دولت الشرع دنبال می‌کند. بنابراین طغیان‌گری‌های خونین یادشده به دولت جدید سوریه هیچ ربطی ندارد. به همین دلیل، دمشق به‌صراحت اعلام کرد که دولت سوریه با همه عاملان خشونت و کسانی که در خونریزی غیرنظامیان دست داشتند، با قاطعیت برخورد خواهد کرد تا در آینده از تکرار چنین فاجعه‌ای جلوگیری شود. البته این اقدام دولت الشرع رویکردی کاملا درست و فراخور وضعیت شکننده سوریه است.

باید اذعان کرد که سوریه سوییس نیست. در واقع، دولت جدید دمشق کشوری ویران به ارث برده که مملو از زخم‌های عمیق است، با این حال، دولت سوریه در مدیریت بحران تاکنون با درایت عمل کرده است. بدون شک، سوریه برای دستیابی به ثبات، امنیت و بازسازی به زمان و شکیبایی بیشتری نیاز دارد.

هرچند بعید نیست این کشور در آینده هم با چالش‌های مختلفی مواجه شود، سیاستی که دولت الشرع برای تبدیل شدن به یک دولت موفق در پیش گرفته، مسیری درست و فراخور وضعیت بحرانی سوریه است؛ به‌ویژه اینکه تلاش‌های طرف‌های مغرض برای آشوبگری و فتنه‌انگیزی در سوریه هنوز جریان دارد.

به همین دلیل، رهبران این کشور، به‌ویژه در این شرایط دشوار، باید با عقلانیت، اقتدار و استفاده از قانون بر سوریه مسلط شوند. در غیر این‌ صورت، در معرض فروپاشی قرار خواهند گرفت.

بدون شک، موفقیت دولت جدید سوریه در عرصه سیاسی و اقتصادی، تنها پیروزی برای مردم سوریه نیست، بلکه پیروزی جریان اعتدال و عقلانیت در منطقه‌ای است که گروه‌های افراطی و صاحبان پرچم‌های زرد و سیاه سال‌ها است آن را به نابودی کشانده‌اند.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط