خبرگزاری آناتولی ترکیه گزارش داد وزیر انرژی و منابع طبیعی این کشور در سفر به بغداد اعلام کرده که برای دوبرابر شدن صادرات برق به عراق تا حد ۶۰۰ مگاوات، توافقی حاصل شده است.

ترکیه سال گذشته پس از سه سال وقفه، انتقال برق به عراق را از سر گرفت. توافق کنونی میان این دو کشور برای افزایش دو برابری صادرات برق، هم‌زمان با تصمیم اخیر دولت آمریکا برای پایان دادن به معافیت‌هایی است که به عراق اجازه می‌داد از ایران برق وارد کند.

بنا بر اعلام سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، با بازگشت کارزار «فشار حداکثری» واشینگتن علیه تهران، دولت ترامپ معافیتی را که از سال ۲۰۱۸ به عراق اجازه می‌داد هزینه برق وارداتی از ایران را پرداخت کند، لغو کرد. پس از آن، شرکت گاز جنوب عراق اعلام کرد که اکنون بغداد با احتمال اتخاذ تصمیمی مشابه در مورد گاز ایران، در حال بررسی قطر و عمان به‌عنوان گزینه‌های جایگزین است.

البته تجارت مرزی عراق و ایران در بخش گاز بسیار گسترده‌تر است. بغداد در حال حاضر، بسته به نیاز، روزانه تا ۵۰ میلیون مترمکعب گاز از ایران وارد می‌کند که در چارچوب قراردادی پنج‌ساله که مارس ۲۰۲۴ تمدید شد، انجام می‌شود.

به گفته‌ مقام‌های بخش انرژی عراق، این کشور سالانه بین چهار تا پنج میلیارد دلار بابت واردات گاز به ایران می‌پردازد و بنا بر اعلام وزیر برق عراق، قطع احتمالی واردات گاز از ایران می‌تواند تولید روزانه برق عراق را که در حال حاضر ۲۷ هزار مگاوات است، تا یک‌سوم کاهش دهد.

عراق بیش از یک دهه است که به واردات گاز از ایران وابسته است، اما با لغو معافیت‌های انرژی و افزایش فشارهای واشینگتن، بغداد به دنبال تنوع‌بخشی به منابع انرژی خود است. ارتباطات برقی با کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکمنستان و اردن در حال گسترش است و عراق می‌کوشد وابستگی‌ به ایران را کاهش دهد.

ایران یکی از سه شریک تجاری بزرگ عراق در کنار ترکیه و چین است. عراق در سال‌های اخیر یکی از اصلی‌ترین واردکنندگان کالاهای ایرانی بوده و در سال ۲۰۲۱، نزدیک به ۹ میلیارد دلار کالا از ایران خریداری کرده که حدود نیمی از آن مربوط به واردات گاز بوده است. این روابط اقتصادی در شرایطی شکل گرفت که تحریم‌های غرب مسیرهای تجاری ایران را محدود کرده بود و عراق مانند یک بازار کلیدی برای صادرات ایران عمل می‌کرد.

با این حال، وابستگی عراق به ایران رابطه‌ای متقابل است. در حالی که عراق برای تامین حدود نیمی از برق خود به گاز ایران متکی است، ایران نیز عراق را منبعی حیاتی برای تامین ارز خارجی می‌بیند. ایران برای دور زدن تحریم‌ها از سیستم مالی عراق استفاده می‌کند و می‌کوشد از دلارهای نفتی عراق بهره‌برداری کند، اما با لغو معافیت‌های آمریکا، این مسیر نیز برای ایران به‌شدت محدود خواهد شد.

به اعتقاد کارشناسان، ایران سال‌ها تلاش کرده بود که در اقتصاد عراق  نقش کلیدی ایفا کند و از این کشور به‌منزله مسیر فرار از تحریم‌های اقتصادی غرب استفاده کند. اما با تغییر سیاست‌های آمریکا و تلاش‌های بغداد برای کاهش وابستگی، به نظر می‌رسد ایران به‌زودی یکی از مهم‌ترین بازارهایش را از دست خواهد داد. این تحولات نه‌تنها پیامدهای اقتصادی با ابعاد ژئوپلیتیکی مهم در منطقه خواهد داشت که بر توازن قدرت میان ایران، آمریکا و کشورهای خلیج فارس تاثیرگذار خواهد بود.

تهران همچنین تلاش می‌کرد از بازار ارز عراق برای تامین دلار استفاده کند. در سال‌های اخیر، ایران از تفاوت نرخ ارز میان دینار عراق و دلار آمریکا استفاده و از طریق خرید و فروش غیررسمی دلار در عراق، منابع مالی‌اش را تامین می‌کرد. اما آمریکا از اواخر سال ۲۰۲۲ برای کنترل خروج دلار از عراق قوانین سختگیرانه‌ای وضع کرد که ایران را از این مسیر نیز محروم کرد.