از زمان بازگشت طالبان به قدرت، ده‌ها معلم که با سال‌ها تجربه تدریس در مدارس افغانستان، به دلایلی از جمله وفادار نبودن به طالبان، تلاش برای جلوگیری از طالبانی شدن محتوای آموزشی و دیگر موارد، به مدارس روستاهای دوردست تبعید شدند تا مجبور به کناره‌گیری شوند.

تعدادی از معلمان مدارس دولتی در کابل، سمنگان و مزارشریف به ایندیپندنت فارسی گفتند که مدیران اداره معارف طالبان، در ادامه تلاش‌ها برای پاکسازی مدارس از افرادی که با ایدئولوژی این گروه موافق نیستند، از تبعید معلمان به مدارس روستاهای دوردست به‌عنوان ابزاری برای وادار کردن آنان به استعفا استفاده می‌کنند.

رسول (مستعار) ۱۴ سال در یکی از مدارس دولتی مرکز شهرستان ناهور در غزنی تدریس کرد اما حالا مدیر اداره معارف این شهرستان که وابسته به طالبان است، او را به مدرسه‌ای در یک روستای کوهستانی دوردست فرستاده است. رسول به ایندیپندنت فارسی گفت که در این ۱۴ سال با همکاری با دیگر معلمان، مدرسه را به یکی از مدارس نمونه در شهرستان ناهور تبدیل  کردند اما مدیر منصوب طالبان برای اداره معارف ناهور، تلاش‌های او را بر خلاف طرح و برنامه طالبان دانست و او را به روستایی که از خانه‌اش با خودرو، دست‌کم شش ساعت فاصله دارد، اعزام کرد.

رسول که از ذکر نام مدارس محل کارش در گذشته و اکنون خودداری کرد، این اقدام مدیر منصوب طالبان در اداره معارف ناهور را «تبعید» خواند و گفت بخش زیادی از حقوقش حالا خرج رفت‌وآمد به محل کار می‌شود و برای تامین نیازهای خانواده‌اش چیزی زیادی باقی نمی‌ماند.

رسول در مدرسه‌ای که ۱۴ سال آنجا کار کرد، موفق شد از میان مهاجران افغان ساکن استرالیا شبکه‌ای از حامیان مالی ایجاد کند و این شبکه هر ماه برای خرید تجهیزات موردنیاز مدرسه مبلغی کمک می‌کرد. همچنین تا پیش از فروپاشی دولت جمهوری، به‌عنوان مدیر مدرسه، از سازمان‌های مختلف برای تجهیز مدرسه و بهبود کیفیت آموزشی کمک‌هایی جذب کرده بود. به علاوه مدرسه محل کارش تا خانه‌ چندصد متر فاصله داشت و کار در آنجا برایش لذت‌بخش بود.

محل کار جدید رسول یک روستای کوهستانی دورافتاده است که کتابخانه، آزمایشگاه و حتی دستشویی ندارد. رسول می‌گوید: «اینجا من گاهی در مسجد و گاهی در مدرسه می‌خوابم و هرچند روز یک بار به خانه می‌روم. حقوقی که می‌گیرم، خرج هزینه‌ها و رفت‌وبرگشتم می‌شود. اینجا هیچ‌چیز خوب نیست، مردم خیلی فقیرند و کلاس‌ها حتی یک فرش برای نشستن هم ندارند.»

به گفته رسول، طالبان شخصی به نام مولوی قدرت‌الله جلال‌زی را که سواد خواندن و نوشتن درستی هم ندارد، به‌عنوان مدیر اداره معارف شهرستان ناهور منصوب کرده‌اند و او هر معلمی را که فکر کند موافق ایدئولوژی و طرح‌های طالبان نیست، به روستاهای دوردست تبعید می‌کند. ده‌ها معلم دیگر نیز مانند او به بهانه‌های مختلف، از مدارسی که سال‌ها آنجا تدریس می‌کردند، به مناطق دورافتاده تبعید شده‌اند. شماری از آن‌ها به دلیل ناتوانی از ادامه کار در مناطق دورافتاده، استعفا کرده‌اند، اما برخی دیگر به امید بهبود اوضاع همچنان به کار ادامه می‌دهند.

محمود خان (مستعار)، ۵۵ ساله که نزدیک به ۳۵ سال در یکی از مدارس شهرستان شولگره استان بلخ ریاضی تدریس کرده است، یک سال پیش، پس از آنکه با مدیر مدرسه بر سر یک مسئله خصوصی اختلاف پیدا کرد، به‌عنوان مجازات به مدرسه‌ای در منطقه کوهستانی که جاده ندارد و با اسب یا پای پیاده حدود پنج ساعت و با موتورسیکلت، حدود دو ساعت از شهر فاصله دارد، فرستاده شد.

به گفته او، مدیر مدرسه با حمایت مدیر اداره معارف که از منصوبان طالبان است، او را به قصد مجازات به دورافتاده‌ترین روستای شهرستان شولگره تبعید کردند و حالا هر روز برای رفت‌وبرگشت به مدرسه محل کارش، دست‌کم چهار ساعت زمان نیاز دارد و بخشی زیادی از حقوقش هم برای رفت‌وآمد هزینه می‌شود.

محمود خان افزود که هم‌زمان با تبعید او به دورافتاده‌ترین روستای شهرستان شولگره، گروهی دیگر از همکارانش هم که هرکدام ۱۰ تا ۲۰ سال تجربه تدریس داشتند، تحت فشار مدیر اداره معارف استعفا کردند. طالبان به‌جای معلمانی که آنان را وادار به استعفا می‌کنند، اغلب افرادی را که تحصیلات دینی دارند، استخدام می‌کنند.

یک منبع در استان سمنگان هم فهرستی ۵۰ نفری از معلمان مدارس مختلف شهرستان دره‌صوف بالا دارد که مولوی عبدالطیف الطاف، مدیر معارف این شهرستان که تا کلاس ششم تحصیل کرده است، آنان را به‌عنوان مجازات به روستاهای دورافتاده اعزام کرده است تا در نهایت به دلیل دشواری و ناتوانی از ادامه کار، استعفا کنند.

بر اساس این فهرست، معلمان مدارس مختلف ابتدایی، متوسطه و عالی از مدارسی که سال‌ها آنجا تدریس کرده‌اند، به مدارسی در روستاهای دوردست که با محل سکونت آنان فاصله زیادی دارند، اعزام شده‌اند. در بیشتر شهرستان‌های افغانستان، امکانات حمل‌ونقل عمومی وجود ندارد و مردم برای رفت‌وآمد به محل کار از موتورسیکلت استفاده می‌کنند که برای معلمان با حدود پنج تا ۱۰ هزار افغانی حقوق در ماه، هزینه‌ زیادی دارد.

معلم دیگری در شهرستان سانچارک استان سرپل به شرط محفوظ ماندن نامش، به ایندیپندنت فارسی گفت که به دلیل اعتراض به باج‌گیری مدیر معارف این شهرستان‌ــ از منصوبان طالبان‌ــ از یک سازمان امدادرسان که به بازسازی مدرسه کمک می‌کرد، از محل کارش به یک روستای دورافتاده که از محل زندگی‌اش با موتورسیکلت سه ساعت فاصله دارد، تبعید شد. این معلم گفت که در ماه هفت هزار افغانی حقوق می‌گیرد، اما هزینه رفت‌وآمد به محل کار جدیدش، بیشتر از این مبلغ می‌شود.

او گفت که بارها تقاضا کرده در مدرسه نزدیک محل زندگی‌اش تدریس کند، اما مدیر معارف طالبان پاسخ داده است که «یا استعفا بکن یا در همان روستای دوردست به کار ادامه بده».

تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، در نظام آموزشی افغانستان پدیده‌ای به نام «معلمان تبعیدی» وجود نداشت، اما در سه سال گذشته و به دلیل اقدام‌های مدیران اداره معارف طالبان برای مجازات معلمان و همچنین وادار کردن آنان به استعفا، این پدیده در سراسر افغانستان افزایش یافته است.

در این روند، علاوه بر اینکه معلمان باتجربه و حرفه‌ای به استعفا وادار و از سیستم آموزشی کنار گذاشته می‌شوند، راه برای طالبانی کردن محتوای آموزشی و جذب فارغ‌التحصیلان مدارس دینی به‌عنوان معلم هم هموار می‌شود.