اجلاس ۱۷۸ اوپک در حالی در وین اتریش در حال برگزاری است که این سازمان با یکی از بزرگترین چالشهای خویش روبروست. شیوع ویروس کرونا در کشور چین بعنوان یکی از مصرف‌کنندگان عمده نفت اوپک، تاثیر خویش را بر اقتصاد جهانی و بویژه بازار نفت گذاشته است. کاهش رشد اقتصادی چین بخاطر تعطیلی واحدهای صنعتی این کشور باعث کاهش تقاضا برای نفت شده است.

در این بین کره جنوبی هم که از مصرف‌کنندگان عمده انرژی است با شیوع ویروس کرونا دست به گریبان است. شیوع ویروس کرونا  در ایران بعنوان یکی از اعضای اوپک نیز یکی از مواردی است که در مورد توجه بازار نفت قرار گرفته است. هر چند بخاطر تحریم صادرات نفت ایران شیوع ویروس کرونا در ایران تاثیر خاصی بر میزان عرضه نفت در بازار نداشته است.

پیش از برگزاری این اجلاس بحث تعویق اجلاس بارها مطرح شد تا اینکه دبیرخانه اوپک از وجود شرایط لازم برای برگزاری اجلاس خبر داد. با توجه به تعلیق پروازهای اکثر شرکتهای هواپیمایی سفر بیژن زنگنه وزیر نفت به وین نیز با شک و تردید همراه بود. کاهش قیمت نفت در ماههای اخیر اهمیت لزوم اتخاذ سیاست واحدی در بین اعضای اوپک و اوپک پلاس را بیش از بیش مشخص‌تر کرده است.

افزایش تولید نفت شیل

بر اساس آمار دبیرخانه اوپک و آژانس بین المللی انرژی میزان افزایش تولید نفت شیل در فاصله سالهای ۲۰۱۷ تا دسامبر ۲۰۱۹ بیشتر از اوپک بوده است. به این معنی که در این بازه زمانی میزان  نفت شیل در حدود ۳۹۸۷۰۰۰ بشکه در روز افزایش یافته است، اما تولید نفت اوپک در این بازه زمانی ۳۶۶۱۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافته است. جنگ داخلی لیبی و تحریم ایران از عوامل کاهش تولید نفت اوپک بوده است. به نظر می‌رسد اوپک برنامه مدونی برای رقابت با نفت شیل در بازار ندارد و انتظار هم نمی‌رود در اجلاس فعلی در مورد اتخاذ سیاست واحدی در قبال افزایش تولید نفت شیل تصمیم‌گیری شود.

موضع ایران در قبال اجلاس اوپک

خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم علیه صادرات نفت باعث شد تا ایران در ماههای اخیر فقط بتواند در بازار خاکستری نفت بفروشد. چین مشتری عمده نفت ایران در بازار خاکستری است. با توجه به شیوع ویروس کرونا در این کشور آمار منتشر شده نشان می دهد که در ماه فوریه ایران فقط توانست ۲۵۰۰۰۰ بشکه در روز در بازار خاکستری به چین بفروشد.

بیژن زنگنه  به هنگام ورود به وین در دیدار با خبرنگاران مذاکرات بین اعضای  اوپک و غیر اوپک را بیشتر سیاسی خواند تا کارشناسی. با توجه به اینکه مولفه مهم در تصمیم گیری در اجلاس اوپک و تاثیر گذاری بر سایر اعضای کوچک‌تر اوپک میزان تولید و صادرات نفت کشورهاست ایران شانس زیادی برای تاثیر گذاری بر اعضای اوپک در این اجلاس ندارد و این امر مطلوب ایران نمی باشد. به نظر نمی رسد ایران از موضع روسیه در قبال کاهش تدریجی ظرفیت تولید نفت اوپک پلاس راضی باشد. زنگنه در مورد سیاست روسیه در قبال کاهش تدریجی تولید نفت گفت: "روس‌ها تا آخرین لحظه درمقابل کاهش تولید نفت مقاومت می‌کنند تا عددی کم نکنند".

عربستان

کاهش قیمت نفت برای  اقتصاد عربستان که عمده درآمد ارزی این کشور از صادرات نفت تامین می شود، خبر خوبی نیست. در ماههای اخیر این کشور با ارائه بخشی از سهام آرامکو در بورس ریاض توانست قدمی برای اجرای سند توسعه ۲۰۳۰ بردارد و از اتکای اقتصاد این کشور در درازمدت به نفت بکاهد. هر چند خرید سهام آرامکو اکثرا از سوی افراد صورت گرفت و شرکتهای بزرگ مالی بصوت بلوک سهام آرامکو را خریداری نکردند.

 عربستان با بیشترین میزان تولید در اوپک نقش مهمی در اتخاذ سیاست اوپک در قبال بازار نفت داشته است و به نظر می رسد روسیه از روند تصمیم گیری فعلی اوپک که با نفوذ عربستان صورت می‌گیرد ناراضی است. دو دستگی در بین اعضای اوپک و اوپک پلاس باعث تضعیف جایگاه این سازمان در معادلات بازار جهانی انرژی است. با توجه به منافع متضاد اعضای عمده اوپک در مسایل منطقه‌ای به نظر نمی‌رسد دو دوستگی در اوپک به این زودی به پایان برسد.

لزوم توافق روسیه و عربستان

با توجه به تداوم تاثیر ویروس کرونا بر میزان تقاضای نفت در بازار عدم کاهش تولید نفت توسط اعضای اوپک و اوپک پلاس باعت کاهش قیمت نفت خواهد شد. با توجه به وابستگی اقتصاد کشورهای عضو اوپک به صادرات نفت باید شاهد تاثیر منفی کاهش قیمت نفت بر اقتصاد این کشورها بود.

 با نگاهی به اظهارات اخیر مقامات روس و عدم تمایل آنها به کاهش تولید ظرفیت نفت روسیه به نظر می‌رسد این کشور وقتی ظرفیت تولید نفت خویش را کاهش خواهد داد که با عربستان بعنوان عنصر اصلی اوپک به توافقاتی دست یابد و تضمین‌هایی از این کشور دریافت نماید.

در صورت عدم توافق بین روسیه وعربستان باید شاهد تداوم سطح فعلی اوپک بود. با توجه به عرضه مازاد نفت در بازار - تداوم سطح فعلی اوپک به معنای کاهش بیشتر قیمت نفت خواهد بود. اگر جنگ داخلی لیبی خاتمه یابد و توافقی بین دولت وفاق ملی السراج و نیروهای ژنرال حفتر صورت گیرد باید شاهد بازگشت لیبی به بازار نفت بود. بازگشت لیبی به بازار یعنی عرضه مازاد نفت در بازار.

ایران برای تاثیر گذاری در تصمیمات عمده اوپک نیازمند افزایش ظرفیت تولید نفت خویش است که با روند فعلی و ادامه تحریم چنین شرایطی برای ایران فراهم نیست. به نظر هم نمی‌رسد تا نوامبر امسال که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار خواهد شد، پیشرفت عمده ای در مورد حل مسایل بین ایران و آمریکا صورت گیرد. در صورت تداوم اختلاف ایران و آمریکا، تحریمها نیز تداوم خواهد یافت و این به معنای عدم تاثیر ایران در اوپک خواهد بود.

بنا بر خبرهای رسیده از وین، عربستان پشنهاد كاهش توليد نفت اوپك و غير اوپك به ميزان یک ميليون و ٢٠٠ هزار بشكه را ارائه کرده است. در همین حال  برخی منابع به وال استريت ژورنال از مخالفت روسیه با پیشنهاد عربستان خبر داده‌اند.

با توجه به اخبار اجلاس اخیر وین  بايد منتظر جلسه كميته وزراتي نظارت بر توافق اوپك و غير اوپك بود. هفته قبل وزیر نفت و رییس جمهور روسیه با حمایت از کاهش تولید اوپک تمایل روسیه را به حفظ سقف تولید فعلی خویش بیان کردند. اظهارات مقامات روس در هفته‌های اخیر بدین معنی است که این کشور تمایلی به کاهش ظرفیت تولید خویش ندارد.

احتمال توافق عربستان و روسیه بر سر کاهش میزان تولید دور از دسترس نمی‌باشد در صورتی که عربستان به خواسته‌های روسیه جواب مثبت دهد. همه کشورهای عضو اوپک به ضرورت کاهش ظرفیت تولید واقف هستند. آنچه بدیهی است در این اجلاس تصمیمی در مورد کاهش ظرفیت تولید اعضا اتخاذ خواهد شد. اما مسئله اصلی این است که اگر اوپک مایل است هم چنان یکی از عوامل اصلی بازار جهانی انرژی باشد، باید اعضا اوپک و اوپک پلاس به تصمیات این سازمان عمل نمایند و اوپک باید سیاست واحد و مشخصی در قبال بحران‌های جهانی مثل کرونا و هم چنین نفت شیل آمریکا داشته باشد در غیر این‌صورت باید شاهد کاهش تاثیر این سازمان در بازار نفت باشد.