عبدالله عبدالله، رئیس جمهور خودخوانده افغانستان که در کشمکش شدید پساانتخاباتی با اشرف غنی قرار گرفته و همزمان با تحلیف ریاست جمهوری، مراسم جداگانه تحلیف یا بیعت وفاداری با هواداران برگزار کرده، دولتمدار نرم خو و به آشتی جویی شهرت داشت. او پیش از این دو بار در انتخابات های سال ۲۰۰۹ در رقابت با حامد کرزی و در سال ۲۰۱۴ در مصاف با اشرف غنی، ادعاهای مشابه تقلب در شمارش آرا و دعوای انتخاباتی براه انداخته بود. در دوره پیشین انتخابات، دکتر عبدالله سرانجام دست از سر کرسی ریاست جمهوری برداشت و به رغم هشدارهای مکرر به خود اجازه نداد تا اعلام حکومت موازی پیش رفته و یا کشور را درگیر بی ثباتی کند.  اما این بار چه اتفاقی افتاده است که آقای عبدالله دست به ایجاد حکومت موازی زده است؟ 

افغانستان در بزنگاه مهم تاریخی قرار گرفته که آمریکا، بزرگترین پشتیبان مالی و نظامی آن پس از ۱۹ سال حضور فعال، توافقنامه «خروج مسئولانه» از افغانستان را با طالبان امضاء کرده است. براساس این نقشه راه تمام نظامیان آمریکایی تا بهار سال ۱۴۰۰ خورشیدی از افغانستان خارج می شوند، طالبان برای تشکیل دولت آینده با کابل گفتگو می کنند و اگر همه چیز درست پیش برود، زمینه بازگشت طالبان به بدنه اصلی دولت پس از صلح، فراهم می شود. در چنین شرایطی عبدالله عبدالله که تصور می کند برنده انتخابات است، آستینش را برای تصاحب کرسی ریاست جمهوری بالا زده است. هرچند نقش بازیگران منطقه در تشدید پیچیدگی سیاسی کشور را نمی توان نادیده گرفت، بازیگران داخلی هم برای تشویق عبدالله به رفتن به سوی دولت موازی آستین بالا زده اند. 

تعدادی از حامیان سیاسی بانفوذ و مشاوران نزدیک عبدالله در کشاندن ستاد انتخاباتی «ثبات و همگرایی» به تقابل آشکار با دولت جدید اشرف غنی که دست کم حمایت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، ناتو و ایالات متحده آمریکا را دارد، نقش مهمی داشته اند. 

برای نخستین بار عنوان «دولت موازی» از زبان عبدالله عبدالله شنیده نشد. این ژنرال عبدالرشید دوستم، معاون پیشین ریاست جمهوری و رهبر جنبش ملی اسلامی متحد عبدالله بود که با اوج گرفتن اختلافات پیش از اعلام نتایج هشدار داد آقای عبدالله حکومت موازی ایجاد خواهد کرد.   

ژنرال دوستم که پیشینه طولانی در جنگ های داخلی دارد، از نفوذ زیادی در میان ترک تباران افغانستان برخوردار است و به گفته مقامهای افغان صدها فرد مسلح غیرقانونی هم دارد. جامعه جهانی آقای دوستم را جنگسالار بی رحم توصیف می کند که برای تنبیه رقیبان سیاسی اش از هیچ ابزاری دریغ نکرده. او چندی پیش احمد ایشچی، استاندار پیشین جوزجان را برای ساعاتی ربوده و به گفته منابع دولتی این مرد میانسال را در اقامتگاهش مورد آزار و اذیت جنسی قرار داده بود. اما به رغم چهل سال حضور ژنرال دوستم در میدان جنگ افغانستان، او از محبوبیت زیادی در میان ترک تبارانی که در انتخابات گذشته متحد عبدالله بودند، برخوردار است. 

ژنرال دوستم عنایت بابر فرهمند را به عنوان معاون اول آقای عبدالله گماشته است. وی چهره ای نو در بین سیاستمداران افغانستان و هوادار دولت موازی است. 

عبدالله ابتدا فقط در حرف از ژنرال دوستم پیروی کرد، اما آهسته آهسته به سوی معرفی والی ها در چند استان کشانده شد. 

چهره دیگری که بیشترین تاثیر را روی عبدالله عبدالله دارد، فضل احمد معنوی، رئیس کمیسیون پیشین انتخابات و قاضی پیشین دادگاه عالی است. آقای معنوی در انتخابات گذشته  مسئول عملیاتی ستاد عبدالله عبدالله بود. او که سالها در کمیسیون انتخابات کار کرده، با فن و فنون انتخاباتی در افغانستان آگاه و بر چند و چون کار انتخاباتی مسلط است. آقای معنوی رئیس غیررسمی ستاد انتخاباتی عبدالله بود و در شمارش و بازشمارش آرا نقش مهمی داشت. آقای معنوی منبع اصلی اخبار دکتر عبدالله از جریان رای دهی و شمارش آٰرا و جدالهای پس از آن با ستاد غنی شمرده می شد. آقای معنوی فردی است که سر ناسازگاری با اشرف غنی را دارد و در موضعگیری هایش به تندی عمل می کند.

معنوی آن چهره مهمی است که عبدالله را قانع کرده است که گویا انتخابات را برده و نباید از ریاست جمهوری کوتاه بیاید. معنوی در ‌آخرین اظهارنظر رسمی در صفحه توئیترش درباره فرمان لغو ریاست اجرایی دولت نوشته است:‌ «فرامین که اذهان عامه را مخدوش و جنگ روانی را تقویت بخشد استوانه های لرزان را استوار نمی‌سازد. مردم می‌فهمند کاربرد این فرامین از چهاردیواری ارگ فراتر نمیرود. همه میدانند که ریاست اجراییهٔ گذشته وجود ندارد. قصر سپیدار مقر دولت همه شمول است. دست زدن به آن گوگرد زدن به انبار باروت خواهد بود.» 

یک سیاستمدار دیگر که تاثیر چشمگیری بر سیاستگذاری های آقای عبدالله دارد، صلاح الدین ربانی، رئیس حزب جمعیت اسلامی و وزیر خارجه پیشین افغانستان در دولت وحدت ملی بود. آقای عبدالله در انتخابات ریاست جمهوری های اخیر همواره نامزد رسمی این حزب بوده است. آقای ربانی پسر برهان الدین ربانی، رییس جمهور پیشین افغانستان به واسطه نام پدر وارد سیاست شد و وی نیز مواضع رادیکال ضدغنی دارد. او در چهار سال و اندی که وزیر خارجه بود، هرگز نتوانست  با اشرف غنی رابطه سازنده ای بنا کند. هرچند ماه یکبار اختلافات شدید رئیس جمهور و وزیر خارجه حکومت وحدت ملی رسانه ای می شد. آقای ربانی خود را میراث دار پدرش می داند، فردی که قدرت را به حامد کرزی که مورد حمایت آمریکا بود تحویل داد و انتظار دارد قدرت باردیگر به جبهه حزب جمعیت اسلامی برگردانده شود. صلاح الدین ربانی علی رغم بی میلی عبدالله، نقش مهمی در نامزدی او در انتخابات ریاست جمهوری اخیر داشت و تمام قد از او حمایت کرد. از مجالس درون حزبی حزب جمعیت اسلامی گزارش می شود که آقای ربانی در این اواخر از عبدالله به تندی خواسته تا «آخر» خط بماند. 

کریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان نیز نقش پررنگی در جنجالهای انتخاباتی اخیر ایفا کرده است. او که در انتخابات ۲۰۱۴ در کنار اشرف غنی قرار گرفته بود، اندک اندک از قدرت رانده و سرور دانش، نماینده اش در معاونت دوم اشرف غنی علیه اش تعیین گردید. آقای خلیلی هم از موضع تقابل با اعلام ریاست جمهوری اشرف غنی پشتیبانی کرده است. او یکجا با محمد محقق، دیگر رهبر سیاسی جامعه هزاره در جلسات رسمی و غیررسمی گفته اند که به هر قیمتی که شود گلیم اشرف غنی را باید جمع کرد، چون در غیر اینصورت، اشرف غنی در دور دوم حکومتش «فاتحه مجاهدین» را خواهد خواند. 

چهره های کوچک دیگر مانند همایون همایون،‌ نماینده پیشین مجلس، مجیب الرحمان رحیمی، سخنگو، حاجی دین محمد، سیاستمدار پشتون تباراز ننگرهار، فرخنده زهرا نادری، نماینده پیشین مجلس نیز در تحریک عبدالله به تقابل با جامعه جهانی بی تاثیر نبوده اند. 

به نظر می رسد دکتر عبدالله در راهی قرار گرفته است که شاید وی نیز علاقه ای به پایان بردن آن نداشته باشد. عبدالله با آنکه حکومت موازی اعلام کرده، اما همچنان به فکر ابطال نتیجه انتخابات است تا ریاست بر حکومت خودخوانده خویش. 

آمریکا از نخبگان سیاسی افغانستان خواسته به جای درگیریهای انتخاباتی به روند صلح بیاندیشند و برای مذاکره با طالبان هیات معرفی کنند. اولویت دادن به طرح صلح آمریکا که در نتیجه آن گفتگوها بر سر قانون اساسی و نظام سیاسی شکل خواهد گرفت می تواند بهترین گزینه برای شکست بن بست سیاسی در کابل باشد.