پس از حدود 32 سال از پایان جنگ ایران و عراق، حادثه دردناک فاجعه حلبچه تا هنوز خاطرات بشر را آزرده دارد و دشوار است بتوان تصور کرد که انسان می تواند دست به چنین جنایتی علیه بی گناهان بزند و با پرتاب بمب شیمیایی، هزاران تن را به کام مرگ بکشاند. این حادثه آن قدر دردناک و رنج آور است که برخی از ساکنان اقلیم کردستان حلبچه را به عنوان شهر "شهید" یاد می کنند. این شهر که در شمال شرقی عراق و در نزدیکی مرز با ایران واقع شده است، در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق شاهد تحولات متفاوتی بود و در نهایت با فاجعه بمباران شیمایی رو به ور شد.

در ماه های پایانی جنگ ایران و عراق، ارتش ایران شهر حلبچه را تصرف کرد و این پیروزی را دستاورد بزرگی خواند اما بغداد که این منطقه را از دست داده بود، مردم این شهر را متهم به همکاری با نیروهای ایرانی کرده و در صدد انتقام جویی بر آمد و سرانجام در 25 اسفند ماه 1366، ‏حلبچه را با استفاده از سلاح های شیمایی بمباران کرد و مرتکب جنایت بزرگی در تاریخ بشریت شد. در نخستین روز حمله، بیش از 5 هزار نفر از اهالی کردستان، کشته شدند، سپس حدود 10 هزار تن دیگر از ساکنان این منطقه به دلیل عوارض ناشی از بمب های شیمایی جان خود را از دست دادند.

البته پیش از این که رژیم صدام دست به حمله شیمایی بزند، نیروهای ایرانی، توسط ارتش عراق به عقب رانده شده بودند و در منطقه ای که هدف حمله شیمیایی قرار گرفت حضور نداشتند، بدین معنی که تنها قربانی این حمله، ساکنان بی نوای حلبچه بودند.

در مورد این که مسئولیت حمله شیمیایی را چه کسی به دوش دارد، روایت های متفاوتی وجود دارد. اما روایت اول که دلایل و شواهد بسیاری  صحت آن را تأیید می کند، این است که در سال 1988، دولت های ایران و عراق می دانستند که جنگ در حال پایان یافتن است، از این رو، هر دو کشور سعی داشتند، مناطق بیشتری را از قلمرو جانب مقابل در منطقه مرزی میان دو کشور که حدود 1458 کیلومتر امتداد دارد، تحت تصرف خود در آورند. با توجه به همین امر، ارتش عراق برای بیرون راندن ایرانیان و باز پس گیری حلبچه، دست به حمله نظامی بزرگی زد و نیروهای ایرانی را به عقب راند، سپس رژیم صدام حسین برای انتقام جویی از مردم این منطقه که بنا به ادعای بغداد، زمینه تصرف حلبچه را توسط ایران فراهم کرده بودند، حلبچه را هدف حمله شیمیایی قرار داد. البته مردم کردستان، رهبران احزاب سیاسی کرد و بخش عمده از جامعه جهانی همین روایت را تأیید می کنند.

در مقابل، رژیم صدام حسین و برخی از مخالفان نظام جمهوری اسلامی، ایران را مسئول حمله شیمیایی حلبچه می دانستند و باور داشتند که پس از شکست نیروهای ایرانی در حلبچه، ایران دست به این حمله زده است، البته رژیم صدام تا هنگام سقوط و فروپاشی در سال 2003، هموار اصرار داشت که بمباران حلبچه کار ایران بوده است. 

با این حال، واقعیت اوضاع در سال های اخیر جنگ ایران و عراق ثابت می کند که حمله شیمیایی به حلبچه یک اقدام عاجل و بدون برنامه ریزی نبوده بلکه حمله یاد شده بخشی از استراتژی بغداد برای جبران توازن نظامی بوده است.

فاجعه بمباران حلبچه، یکی از دردناک ترین خاطره های مردم کردستان عراق است و ساکنان این منطقه هرگز آن جنایت بشری را فراموش نخواهند کرد. پس از حمله شیمیایی به حلبچه، ساکنان کردستان عراق، نام علی حسن مجید، که در آن زمان سمت وزارت دفاع عراق را به دوش داشت را تغییر داده و او را به نام "علی شیمیایی" یاد می کردند، با آن که نام "علی شیمیایی" در نخست تنها در اقلیم کردستان استفاده می شد، اما بعدها همین نام در سراسر عراق مورد استفاده قرار گرفت، مسئله ای که عمق فاجعه بمباران حلبچه و واکنش کردها را نشان می دهد.

رهبری کردستان عراق پیوسته تأکید دارد که حمله شیمیایی رژیم صدام حسین به حلبچه در 16 مارس 1988، یکی از دردناک ترین جنایات تاریخ بشریت است که متأسفانه جامعه جهانی با تأخیر زیادی وقوع آن را تأیید کرد.

همه ساله در 16 مارس، احزاب سیاسی در اقلیم کردستان عراق یاد قربانیان این حادثه دردناک را گرامی می دارند و بغداد را از جنایت بزرگی که رژیم صدام حسین بر مردم این منطقه مرتکب شد، یاد دهانی می کنند. در این روز، فعالیت های فرهنگی و اجتماعی متعددی به مناسبت یادبود قربانیان بمباران شیمیایی حلبچه در شهرهای مختلف کردستان عراق از جمله اربیل، سلیمانیه، دهوک و در بخش های از کرکوک و موصل برگزار می شود.

کردها عقیده دارند که یاد آوری این حادثه تلخ تنها برای ذکر تاریخ نیست بلکه هشداری برای نسل امروز و فردای عراق است تا دولت مرکزی عراق در آینده با جامعه کثرت گرای عراق که بافت اجتماعی آن از نژادهای مختلف تشکیل شده است برخورد درستی داشته باشد و از حقوق همه ای اقشار ملت به صورت یکسان پاسداری کند.

https://www.independentarabia.com