در فاصله چند ساعت مانده به آغاز نشست سران کشورهای اسلامی، پیشنویس اعلامیه نهایی هنوز آماده نشده است.
منابع دیپلماتیک ارشد که در جلسه مقدماتی وزیران امور خارجه کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی در جده حضور داشتند، به ایندیپندنت عربی گفتند که پیشنویس اعلامیهی نهایی نشست سران کشورهای اسلامی (که قرار است فردا جمعه، ۳۱ مه، در شهر مکه برگزار شود)، هنوز نهایی نشده است.
برخی از کشورهای شرکتکننده خواستار تغییر و تعدیل تعدادی از مواد پیشنویس اعلامیه نهایی در مورد فلسطین و موضعگیری در برابر ایران شدهاند. با آنکه تاکنون از موارد مورد بحث اطلاعی در دست نیست، اما یک منبع دیپلماتیک از کشورهای شمال آفریقا گفت عدم توافق از جانب برخی کشورها تنها در سطح چند ماده محدود میشود. وی افزود: «این یک امر طبیعی است که اعلامیه نهایی در نشست بزرگی که در آن رهبران، پادشاهان، شاهزادگان و سران کشورها شرکت میکنند تا آخرین لحظات در معرض تغییر، تبدیل و حذف موضوعاتی قرار گیرد، اما هدف اساسی این اعلامیه که به عنوان «دست در دست به سوی آینده» است، هیچ تغییری نمیکند».
وزیران خارجه کشورهای سازمان کنفرانس اسلامی تا بامداد امروز پنجشنبه، ۳۰ مه ۲۰۱۹ سرگرم تهیه دستور جلسه چهاردهمین نشست سران کشورهای اسلامی بودند که قرار است با مشارکت ۵۷ کشور برگزار شود.
بنا به گفته منابع دیپلماتیک، قرار است مسائل عمده جهان اسلام، به ویژه موضوع فلسطین، بحرانها و تحولات کنونی در کشورهای عربی، آسیایی و آفریقا، در نشست سران کشورهای اسلامی به بحث و بررسی گذاشته شود.
ریاض دخالتهای ایران را نکوهش میکند
در همین حال و پیش از برگزاری کنفرانس مکه (که تنشهای ایران بر آن سایه افکنده است) عربستان سعودی از جهان اسلام خواست تا دخالتهای ایران را در امور کشورهای دیگر رد کنند.
ابراهیم العساف، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، در نشست وزیران خارجه کشورهای اسلامی، ایران را متهم به حمایت از شورشیان حوثی در یمن کرده و گفت این دلیل واضحی بر مداخله ایران در امور کشورهای دیگر است.
ابراهیم العساف خطاب به شرکت کنندگان در این نشست، که نماینده بلندپایه وزارت امور خارجه ایران نیز به نمایندگی از محمد جواد ظریف حضور داشت، گفت: «حمایت از شورشیان یمنی، یک نمونه واضح از دخالت در امور داخلی کشورها است و سازمان همکاری اسلامی آن را نمیپذیرد».
ابراهیم العساف افزود: «حمله شورشیان یمن به عربستان سعودی، اقتصاد و صلح جهانی را تهدید میکند و لازم است با تمام قوت و امکانات در برابر این تهدید مقابله شود. وی همچنین تأکید کرد که عربستان سعودی به مبارزه با تروریسم ادامه میدهد و خواهان رسیدن به راه حل سیاسی برای بحرانهای سوریه و لیبی است. آقای العساف همچنین بر حمایت عربستان سعودی از شورای نظامی انتقالی در سودان تأکید کرد.
افراط گرایی و تروریسم
از سوی دیگر، یوسف العثیمین، دبیر کل سازمان همکاریهای اسلامی گفت: «پدیده تروریسم و افراط گرایی، امنیت و ثبات منطقه و جهان را تهدید میکند و باید راهبرد روشنی برای مبارزه با افراط گرایی و تروریسم، طرح و عملی شود. سازمان همکاریهای اسلامی خواستار همکاری بیشتر میان کشورهای عضو و سازمانهای بینالمللی برای مبارزه با افراطگرایی مذهبی و تشویق گفتگو بین مذاهب است». او اضافه کرد: «در برخی از کشورها، گروهها و سازمانهای تروریستی به منظور رسیدن به اهداف خود از آشفتگیهای سیاسی بهرهبرداری میکنند».
یوسف العثیمین با اشاره به موضوع فلسطین گفت: «بی توجهی اسرائیل به رعایت پیمانهای بینالمللی، نیازمند تلاشهای بیشتر است تا مسیر پایان دادن به اشغال سرزمین فلسطین و دشواریهایی که فلسطینیان با آنها روبرو هستند، هموار شود».
دیدارهای دو جانبه
در حاشیه نشست وزیران کشورهای عربی، فعالیتها و جلسات دو جانبه بسیاری میان وزرای خارجه و همتایان آنها صورت گرفت.
به گزارش ایندیپندنت عربی، وزیران خارجه عربستان سعودی، بحرین، مصر، امارات متحده عربی، اندونزی، سنگاپور، پاکستان و ترکیه جلسات دو جانبهای در حاشیه جلسه وزیران خارجه برگزار کردند. به گفته یک دیپلمات عرب، هدف عمده این نشستها را گسترش روابط دوجانبه و هماهنگ سازی موضعگیریها در اجلاس سران، شکل میدهد.
سازمان همکاری اسلامی (OIC) در ماه سپتامبر سال ۱۹۶۹، در رباط، پایتخت مراکش تأسیس شد. نخستین نشست سران کشورهای اسلامی حدود یک ماه پس از تلاش برای به آتش کشیدن مسجد الاقصی بود. سازمان همکاری اسلامی هر سه سال یک بار، نشست دورهای برگزار میکند و مهمترین مسائل، رخدادها و تحولات جهان اسلام را به بحث و تبادل نظر میگذارد.
تنش در روابط میان ایران و کشورهای خلیج فارس و برنامه صلح خاورمیانه (معامله قرن) که ایالات متحده قصد اعلان آن را در ماه ژوئن دارد، عمدهترین مسائلی است که در نشست سران کشورهای اسلامی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
گفته میشود که برنامه صلح خاورمیانه که در رسانهها به عنوان «معامله قرن» شهرت یافته است، فلسطینیها را وادار به صرفنظر از برخی منافع فلسطین میکند که به سود اسرائیل تمام میشود. عمدهترین نقاط مورد بحث این راهبرد، وضعیت بیت المقدس و حق بازگشت پناهندگان فلسطینی به سرزمینهای آنها است.
شهر مکه، یک روز پیش از برگزاری نشست سران کشورهای اسلامی، شاهد دو نشست اضطراری سران اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس بود.
عواملی همچون افزایش تنشها میان ایران و ایالات متحده از یک سو و میان ایران و کشورهای عربی خلیج فارس از سوی دیگر، متهم شدن ایران به هدف قرار دادن چهار کشتی تجاری در حوزه آبهای امارات متحده عربی (که دو کشتی آنها متعلق به عربستان سعودی بود)، همچنین حمله حوثیهای تحت حمایت ایران به تأسیسات نفتی آرامکو در عربستان سعودی، باعث برگزاری دو نشست اضطراری شد.
آمادگیها در شهر مکه
روز پنجشنبه و ساعتها پیش از آغاز برگزاری نشستها، پرچمهای کشورهای شرکتکننده در کنفرانس بر فراز جادهها و خیابانهای نزدیک به مسجد الحرام (مهمترین مسجد مسلمانان) در شهر مکه بر افراشته شد. نماز گزاران و شرکت کنندگان در حج عمره با لباسهای سفید (احرام) از کنار این پرچمها میگذشتند و به سوی مسجد الحرام برای ادای مناسک حج در حرکت بودند.
سه نشست سران کشورهای عربی و اسلامی در حالی برگزار میشود که حضور مردم در خیابانها و مساجد شهر مکه افزایش چشمگیری دارد، زیرا دهه آخر ماه رمضان ویژگی و اهمیت خاصی برای دعا و نماز دارد.
مقامات امنیتی سعی در جلوگیری از افزایش ترافیک دارند، برای اینکه بیشتر جلسات این نشستها در اوقاتی برگزار میشود که عبادت کنندگان ترجیح میدهند برای دعا و نماز به سوی مسجد الحرام بروند و از گرمای خورشید دوری کنند.
مقامات شهر مکه با پخش اعلامیههایی تحت عنوان «برای موفقیت اجلاس سران، همکاری کنید»، از مردم مکه و زائران خواستند تا از عبور در شش خیابان خودداری کنند و به منظور کاهش ترافیک، از اتوبوسهای عمومی استفاده کنند.
در دو طرف جادههای منتهی به مکه، تابلوهای بزرگی نصب شده است که روی نیمی از آنها نوشته است: «عربستان سعودی به رهبران کشورهای خلیج{فارس} خوش آمد میگوید» و روی نیم دیگر این تابلوها نوشته است: «عربستان سعودی به رهبران کشورهای سازمان همکاری اسلامی خوش آمد میگوید».
وزارت امور خارجه عربستان سعودی در پیامی در توئیتر نوشته است: «عربستان سعودی کلیه امکانات را برای موفقیت نشست سران، بسیج کرده است» در پیام دیگری از سوی وزارت امور خارجه عربستان سعودی در توئیتر آمده است: «رهبران کشورها به منظور تحقق ثبات و امنیت منطقه و جهان، در کاخ صفا که مشرف به مسجد الحرام است گرد هم آمدند».