تردیدی نیست که سال جاری، یکی از بدترین سالها برای کشورهایی که اقتصاد نفتی دارند بوده است و سوال این است که با توجه به سقوط شدید نفت، چه کشوری خواهد توانست پس از فروکش‌کردن طوفان نفتی هفته‌های گذشته، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر ژئوپلیتیکی، وضعیت بهتری برای خود کسب کند. 

نشریه فارین پالیسی در آمریکا با طرح این سوال نوشته است که به احتمال زیاد، عربستان سعودی برنده غیرمترقبه سقوط نفت سال ۲۰۲۰ خواهد بود. 

هم اکنون پیش‌بینی می‌شود که بیش از چهار میلیارد نفر در سراسر جهان، به دلیل شیوع بیماری عالم‌گیر کرونا، به نوعی با در خانه‌ماندن و یا تعطیلی شهرها و مراکز کسب‌وکار مواجه باشند. قیمت بشکه‌های نفت خام در آمریکا آنقدر پایین بوده است که فروشندگان برای اینکه از شر نفتی که روی دستشان مانده خلاص شوند، حتی حاضر هستند که پول دستی هم به خریداران بدهند. 

در ایالات متحده که بزرگترین تولید کننده نفت در جهان محسوب می‌شود، حفاری برای نفت در طی دو ماه ۵۰ درصد کاهش یافته است. تقریبا ۴۰ درصد از تولید کنندگان نفت و گاز ممکن است در طول سال آینده ورشکسته شوند و ۲۲۰ هزار کارگر نفتی ممکن است طی این مدت کار خود را از دست بدهند. 

در سرتاسر جهان از نیجریه گرفته تا عراق و قزاقستان، دولت‌های نفتی در چالش حفظ ارزش پول خود هستند. برخی کشورها مانند ونزوئلا هم با بحران‌های اقتصادی و اجتماعی روبرو هستند. 

اگر چه از سال ۲۰۲۰ به عنوان سال «کشتار ملت‌های نفتی» یاد برده خواهد شد، اما حداقل یک کشور پس از این این اپیدمی هم از نظر اقتصادی و هم از نظر ژئوپلیتیکی به عنوان کشوری قوی‌تر ظاهر خواهد شد و آن عربستان سعودی است. 

عربستان سعودی اثبات کرده است که از نظر اقتصادی می‌تواند چنین طوفانی را پشت سر بگذارد. قیمت پایین نفت البته برای کشوری که برای تعادل بودجه عمومی خود به نفت حدود بشکه‌ای ۸۰ دلار نیاز دارد، دردناک است. عربستان سعودی در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰ کسری بودجه ۹ میلیارد دلاری را تجربه کرد. مانند سایر کشورها، این پادشاهی نیز شاهد کاهش درآمدهای مالیاتی است زیرا محدودیت‌های اقتصادی را برای متوقف کردن گسترش ویروس کرونا تحمل می‌کند. هفته گذشته، وزیر دارایی عربستان سعودی گفت که هزینه‌های دولت باید «عمیقا کاهش یابد» و برخی از قسمت‌های طرح تنوع اقتصادی پادشاهی به نام «چشم‌انداز یا ویژه ۲۰۳۰» به تاخیر خواهد افتاد.

با وجود این برخلاف اکثر تولیدکنندگان نفت، عربستان سعودی ذخایر مالی را کاهش نداده بلکه نشان داده همچنان ظرفیت وام‌دهی دارد. در ۲۲ آوریل، وزیر دارایی این کشور اعلام کرد، این پادشاهی می‌تواند در سال ۲۰۲۰ به اندازه ۵۸ میلیارد دلار وام بدهد. در مقایسه با اکثر اقتصادهای دیگر، نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی نسبتاً پایین است: ۲۴ درصد تا پایان سال ۲۰۱۹، گرچه اخیراً این رقم رو به افزایش است. وزیر دارایی عربستان همچنین گفت که این کشور ۳۲ میلیارد دلار از ذخایر مالی خود را برداشت خواهد کرد. عربستان سعودی با ۴۷۴ میلیارد دلاری که توسط بانک مرکزی در ذخایر ارزی نگه‌داشته شده است، به راحتی ۳۰۰ میلیارد دلار خواهد داشت که این برای دفاع از ارزش پولی ریال عربستان، کافی خواهد بود. 

دوم اینکه، وقتی بازار تثبیت شود، عربستان هم درآمد بیشتری خواهد داشت بود و هم سهم بیشتری از بازار نفت. این موضوع مرهون کاهش تولیدی است که سقوط اقتصاد جهانی به دنبال خود داشته است. وضعیت کنونی نفت و قیمت پایین آن، زمینه را برای رونق قیمت در سالهای پیش رو فراهم خواهد کرد. در حالی که چشم‌انداز تقاضای نفت آینده بسیار نامشخص است، وقتی به فراتر از بحران کنونی نگاه می‌کنیم، انتظار می‌رود که تقاضا سریعتر از عرضه رشد کند. برای همین عربستان سعودی با تثبیت بازار با درآمد نفتی بالاتر و سهم بیشتری از بازار نفت از این بحران همه‌گیر بیرون خواهد آمد. 

«اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده» پیش‌بینی می‌کند که تقاضای جهانی نفت تا پایان سال ۲۰۲۰ به آنچه پیش از این بحران بوده است باز خواهد گشت. آژانس بین المللی انرژی هم به همین اندازه خوش‌بین است و تنها تقاضای دو تا سه درصد پایین تر از صد میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ را تا پایان سال ۲۰۲۰ پیش‌بینی می‌کند. تقریبا در اکثر سناریوها، انتظار این است که تقاضا در نهایت افزایش یابد. 

تغییرات سبک زندگی می‌تواند تقاضای نفت آتی را کاهش دهد، اما داده‌ها نشان می‌دهد که باید نسبت به پیش‌بینی تغییرات دائمی در این موضوع هم شک کرد. به عنوان مثال، در چین سفر و حمل‌و‌نقل اتومبیل با کامیون تقریبا به سطح سال گذشته برمی‌گردد، اگرچه مسافرت هوایی - که همراه با حمل و نقل هوایی هشت درصد از تقاضای جهانی نفت را تشکیل می‌دهد - به شدت کاهش می‌یابد. اگر بیشتر افراد تصمیم بگیرند که خودروهای شخصی باعث می‌شود احساس امنیت بیشتری نسبت به حمل‌و‌نقل انبوه داشته باشند، تقاضای نفت می‌تواند واقعاً افزایش یابد.

در واقع، با اینکه بحران ویروس کرونا زمینه را برای فشرده‌شدن بازارهای نفتی و قیمت‌های بالاتر فراهم می‌کند، عربستان سعودی به همراه چند کشور دیگر خلیج فارس و روسیه نه تنها از قیمت‌های بالاتر بهره مند می‌شوند بلکه در واقع فرصتی برای افزایش سهم خود در بازار و فروش بیشتر نفت پیدا می‌کنند.

عربستان سعودی و کویت حتی در حال حاضر و با رکود شدید قیمت‌ها، در حال بحث و گفت‌وگو برای عرضه نفت بیشتر از یک میدان نفتی مشترک هستند. اعضای آسیب‌پذیرتر اوپک، ممکن است در سرمایه‌گذاری برای شروع مجدد و نگهداشتن همان سطح از تولید نفت و بنابراین رسیدن به رشدی که مورد نظرشان باشد، با چالش‌های بیشتری مواجه باشند. 

این دقیقاً اتفاقی است که در پی سقوط نفتی ۱۹۹۸-۱۹۹۹ بر سر ایران، عراق، نیجریه و ونزوئلا اتفاق افتاد. با تقویت اتحاد با ایالات متحده و همچنین نشان دادن موقعیت کشوری که می‌تواند از این بالا و پایین‌ها عبور کند، عربستان سعودی موقعیت ژئوپلتیک خود را تقویت کرده است. 

برای همه بحث در مورد سهمیه تولید نفت در تگزاس یا ایجاد کارتل جدید جهانی نفت از طریق جی ۲۰ ، تماس با ریاض تنها گزینه واقعی در دسترس سیاست گذاران بوده است. عربستان سعودی مدتی طولانی است که تنها کشوری است که ظرفیت تولید یدکی قابل توجهی را دارد که به آن اجازه می دهد سریعا از بازار یا به بازار عرضه کند. این موضع منحصر به فرد - که اخیراً دوباره بر جهانیان آشکار شد - به پادشاهی نه تنها قدرت تسلط بازار جهانی نفت بلکه تاثیر ژئوپلیتیکی قابل توجهی می‌بخشد. در بازار جهانی‌، این امر تا زمانی ادامه خواهد یافت كه ملت‌ها از نفت کمتری استفاده كنند، و این همچنان یك هدف مهم سیاست‌های اقلیمی است.

عربستان سعودی با پیشبرد تلاش برای قطع تولید اوپك پلاس، به مسكو یادآوری كرد كه روسیه نمی‌تواند به تنهایی عمل کند، همچنان که در ماه مارس با خروج از اجلاس اوپک پلاس، باعث جنگ قیمت‌ها شد. مسکو بیشتر به ریاض در مدیریت بازار نفت وابسته است تا ریاض به مسکو.