کارشناسان هشدار می‌دهند که در دهه گذشته، دام‌پروری صنعتی عامل ابتلای انسان به  اکثر بیماری‌های عفونی جدید بوده است و خطر شروع همه‌گیری‌های جدید جهانی از بازارهای فروش دام وجود داشته است.

کارشناسان سازمان ملل و سازمان ایمنی غذایی اروپا (افسا) جانوران یا غذاهای جانوری را خاستگاه بیماری‌های نوپدیدی مثل کووید۱۹ ذکر کرده‌اند که جان بیش از ۲۷۰ هزار نفر را در سراسر جهان گرفته است.

در گزارش جداگانه‌ای هم هشدار داده‌اند که تعطیل بازارهای آسیایی که در آن‌ها کشتار دام در فضای باز انجام می‌گیرد و استفاده از دام‌داری کارخانه‌ای برای تأمین گوشت هم می‌تواند بسترساز شیوع همه‌گیر بیماری‌های خطرناک خانواده آنفلوآنزا شود.

والنتینا ریتزی، کارشناس بیماری‌ها در سازمان افسا، می‌گوید: «بیماری‌هایی که حیوانات و از جمله دام‌ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به انسان انتقال می‌دهند، زئونوز نام دارند. شمار زیادی از کل بیماری‌های عفونی انسان از حیوانات سرچشمه می‌گیرد و در واقع به طور مشخص‌تر می‌توان گفت که در ۱۰ سال گذشته  جانوران یا غذاهای جانوری، خاستگاه اکثریت بیماری‌های نوپدید انسان بوده است.»

اینگر آندرسن، مدیر اجرایی برنامه محیط‌زیست سازمان ملل (یونپ) به نشریه «وان‌ارت» گفت: «ویروس به طور معمول از حیات وحش سرچشمه می‌گیرد و سپس در اغلب موارد از طریق پرندگان وحشی مثل خفاش، به دام‌ها و حیوانات اهلی انتقال می‌یابد.»

«می‌بینیم که بسامد آن در خوک‌ها بیش از مرغ و خروس‌ها است، ولی در جانوران دیگر هم آن را مشاهده می‌کنیم. البته تحقیقات علمی به ما نشان داده است که این بیماری‌های مشترک انسان و دام(زئونوز) اغلب چنین مسیری دارد.»

«هر چیزی هم که بیش‌تر باشد، به همان نسبت بیش‌تر احتمال دارد ناقل باشد.»

یونپ در سال ۲۰۱۶ هشدار داده بود که افزایش شمار دام‌هایی که انسان برای تولید گوشت و لبنیات پرورش می‌دهد، به انتقال بیماری‌های جدید از حیوانات به انسان دامن می‌زند.

خانم آندرسن می‌گوید، هر چه تقاضای پروتئین دامی و گوشت ما مصرف‌کنندگان بیش‌تر شود، بازار هم گسترده‌تر می‌شود.

این سخنان کارشناسان در حالی مطرح می‌شود که دولت‌های سراسر جهان نیز با خواست‌های پرسروصدای مخالفان برای تعطیل کردن بازارهای کشتار زنده دام مواجه هستند؛ از جمله بازارهایی مثل بازار ووهان که بروز ویروس کرونا را به آن ربط داده‌اند. سازمان بهداشت جهانی هم تحت فشار بوده است که برای رفع این مشکل دخالت کند.

ایندیپندنت هم پویش «تجارت حیات وحش را متوقف کنید» را به راه انداخته است و خواستار نظارت و تنظیم مقررات سخت‌گیرانه برای این تجارت شده است.

شیوع ویروس‌هایی مثل کووید۱۹ را به  کشتارگاه‌های خیابانی در جنوب شرق آسیا و هندوستان ربط داده‌اند، زیرا در این کشتارگاه‌ها، حبس کردن جانوران درون قفس‌های تنگ و سلاخی کردن سایر جانوران در برابر چشم‌آن‌ها (که گمان می‌رود دستگاه ایمنی‌شان را تضعیف کند) آن‌ها را دچار تنش‌های بیماری‌زا می‌کند.

طبق گزارش جدیدی به نام «آیا همه‌گیری جهانی بعدی در سیاره ما در راه است؟»  کشاورزی صنعتی هم به علت آن که در آن انبوه دام‌ها را در محیط‌های بسته وتنگ نگه می‌دارند، نقشی کلیدی در ظهور عوامل بیماری‌زا ایفا می‌کند.

پیتر استیونسون، مشاور ارشد خط‌مشی‌ها در سازمان «دامداری همراه با شفقت جهان» و نویسنده این گزارش، می‌گوید سیاست‌گذاران «نباید به این دیدگاه تن بدهند که باید دامداری کارخانه‌ای جای بازارهای سنتی دام را بگیرد، یا لازمه تأمین ارزان غذا برای جمعیت رو به رشد جهان، دامداری کارخانه‌ای است.»

در این گزارش، روش‌های گذار به سامانه‌های بهداشتی نگه‌داری دام آمده است؛ سامانه‌هایی که در آن‌ها به رفاه دام‌ها اولویت داده‌اند تا کم‌تر دچار تنش شوند و کم‌تر در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیر باشند.

به گفته آقای استیونسون، با راه‌اندازی چنین سامانه‌هایی، تخریب خاک، آلوده شدن آب‌ها، نابودی تنوع زیستی و جنگل‌زدایی هم کاهش می‌یابد.

طبق این گزارش، غذا را باید کالایی همگانی به‌شمار آورد نه کالایی تجارت‌پذیر، و خط‌مشی‌های اقتصادی مطرح شده در آن، رسیدن به کشاورزی پایدار و سامانه غذایی «عادلانه و بهداشتی» را میسر می‌کند.

او می‌گوید: «حفظ کردن سامانه‌های معیوب غذایی در جهان می‌تواند همه‌گیری‌های جهانی بیش‌تری را در پی داشته باشد.»

اوایل این هفته نیز محققان دانشگاه شفیلد و دانشگاه بت، هشدار دادند که دامداری متمرکز و متکی به مصرف بیش از حد داروهای آنتی‌بیوتیک، پرورش انبوه پرشمار دام و تنوع ژنتیکی پایین، بستری برای شیوع عوامل بیماری‌زا فراهم می‌کند.