در آغاز سال جاری، کووید-۱۹ هنوز برای جهان یک بیماری ناشناخته بود. هشت ماه بعد، ۲۲.۴ میلیون مورد ابتلا به ویروس کرونا (۳۲۰ هزار تنها در بریتانیا) ثبت شده است و ۸۰۰ هزار نفر هم در جهان از عوارض آن درگذشته‌اند.

هنوز بسیاری چیزها در مورد پیامدهای بلندمدت ویروس در ابهام است. در ماه فوریه دولت بر این تصور بود که کووید-۱۹ هم یک نوع بیماری تنفسی مثل آنفولانزاست. به همین دلیل آزمایش‌هایی که برای آن درنظر گرفته بودند، الگویی از تست‌های معمول آنفولانزا بود. اکنون روشن شده است که ویروس کرونا کاملا متفاوت از ویروس آنفولانزا عمل می‌‌‌کند.

یکی دیگر از جنبه‌های این ویروس که با گذشت نه ماه از آغاز شیوع آن بیشتر تثبیت می‌‌شود، طول دوره آن است.

روز ۲۵ اوت دفتر نخست‌وزیری بریتانیا گزارش‌هایی را مبنی بر احتمال کناره‌گیری بوریس جانسون از مقام خود ظرف شش ماه، به خاطر ادامه عوارض ناشی از ابتلا به کووید-۱۹، تکذیب کرد. گفته می‌شود که پدر همسر دومینیک کامینگز (یکی از مشاوران جانسون) به فردی که در حال گذراندن تعطیلاتش در بریتانیا بوده  است، گفته است که جانسون که در ماه آوریل بیمار شد، همچنان با عوارض آن دست به گریبان است. 

این که آیا آقای جانسون همچنان گرفتار عوارض کروناست یا نه، تایید نشده است. اما کارشناسان و مبتلایان به این بیماری، به گونه‌ای فزاینده متوجه پیامدهای بلندمدت آن شده‌اند. یک پژوهش که در روز ۲۰ اوت منتشر شد، حاکی از آن است که حدود سه چهارم کسانی که با بیماری کرونا در بیمارستان بستری شده‌اند، تا سه ماه پس از بهبود همچنان از عوارض بیماری رنج می‌برند. بسیاری از آن‌ها قادر به انجام وظایف روزمره‌ خود، از جمله شست‌وشو، پوشیدن لباس و رفتن بر سر کار نیستند. 

ببینیم کوید درازمدت چیست و چرا برخی از آن رنج می‌برندن و بعضی دیگر بهبود کامل می‌یابند.

کووید طولانی چیست؟

عبارت کووید درازمدت (که به کووید دم‌بلند و کووید طولانی هم شناخته می‌شود) یک واژه رسمی طبی نیست، بلکه از سوی کسانی به‌کار برده می‌شود  که از عوارض ویروس بیش از دو هفته که توسط سازمان بهداشت جهانی برای بهبودی از کووید تعیین شده است، رنج می‌برند.  سازمان بهداشت جهانی این دو هفته را برای ورود ویروس، بروز علایم آن و بهبود بیمار کافی می‌داند.

مبتلایان، عوارض بیماری خود را به مراتب بیشتر و مفصل‌تر از سه عارضه‌ای (سرفه، تب و از دست رفتن حس بویایی) عنوان کرده‌اند که نظام درمان عمومی اعلام کرده است. عوارضی که بیماران به آن اشاره می‌کنند، شامل خستگی مفرط، تنگی نفس، دردهای عضلانی و مفصلی، ضعف ذهنی، تضعیف حافظه، و افسردگی است. بیمار دیگر گرفتار عفونت نیست، اما از پیامدهای بلندمدت آن در رنج است.

جنیفر فوربز ۴۱ ساله، اهل کورنوال، در اواسط ماه مارس مبتلا به ویروس کرونا شد. او به ایندیپندنت می‌گوید که گرچه دیگر بیمار نیست، اما تصور نمی‌‌کند تا شش ماه دیگر سلامتی‌اش را باز یابد. او می‌گوید: «در چند هفته گذشته قدری بهتر شده‌ام، اما این تغییر بسیار کند است و کم و زیاد می‌شود. تا می‌گویم بهتر شده‌ام، دوباره به سر جای اولم برمی‌گردم.» 

هرچند واژه «کووید طولانی» هنوز عبارتی تحت‌الفظی است و از سوی کادر پزشکی بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده است، اما چند چهره مشهور و محبوب مثل الیسا میلانو و اما سمز از تجربه‌های خود در آن زمینه، از جمله ریزش مو گفته‌اند که شاهدی است بر عوارض درازمدت کووید-۱۹.

روز ۲۰ اوت، بیمارستان «ساوث مد» در بریستول گزارشی در مورد ۸۱ بیمار از ۱۱۰ نفری که با ابتلا به کووید-۱۹ بستری شده بودند، منتشر کرد. در این گزارش آمده است که دوازده هفته پس از ترک بیمارستان، تمامی بیماران همچنان از عوارضی چون تنگی نفس، خستگی مفرط و دردهای عضلانی رنج می‌برند. 

داده‌هایی جداگانه از برنامک «مطالعه عوارض کووید» که توسط دانشگاه کینگز کالج اداره می‌شود، حاکی از آن است که «تعداد قابل ‌توجهی» از بیماران مبتلا به کرونا تا یک ماه پس از بهبود همچنان با عوارض آن دست به‌گریبانند. این برنامک که سه میلیون بار بارگذاری شده است، نتیجه‌گیری کرده است که از هر ۲۰ بیمار مبتلا به کووید، یک نفر دچار عوارض بلندمدت آن می‌شود.

پژوهش دیگری  که توسط برنامک بهداشت «زويی» انجام می‌شود و از طرف نظام درمان عمومی اسکاتلد و ایالت ولز تایید شده است، می‌گوید که از هر ده بیمار مبتلا به کووید-۱۹ یک نفر بیش از سه هفته، و برخی تا ماه‌ها از عوارض آن رنج می‌برند.

این الگو در سایر نقاط جهان هم دیده شده است. یک تیم پژوهشگر از ایتالیا در گزارشی که در نشریه انجمن پزشکی آمریکا نیز منتشر شده است، گفته‌اند که تقریبا ۹ بیمار ازهر ده بیمار (۸۷ درصد) مبتلا به کووید ۱۹ که پس از رد عفونت از بیمارستانی در رم مرخص شدند، همچنان پس از ۶۰ روز دستکم از یک عارضه رنج می‌برند. آن‌ها نتیجه‌گیری کرده‌اند که ۱۳ درصد از ۱۴۳ بیمار ویروس کرونا هیچگونه عارضه‌ای نداشته‌اند،  ۳۲ درصد آن‌ها یک یا دو عارضه داشته‌اند، و ۵۵ درصدشان همچنان از  سه عارضه یا بیشتر رنج می‌برند.

فقط بیماران نیستند که این علایم را گزارش می‌دهند. به گزارش انجمن پزشکی بریتانیا، یک سوم پزشکان عمومی بریتانیا مشغول معالجه بیمارانی بوده‌اند که از عوارض درازمدت کووید-۱۹، از جمله خستگی مفرط و مزمن و از دست دادن حس بویایی، در رنج بوده‌اند. 

انتشار این آمار رسمی، مبتلایان به عوارض بلندمدت کرونا را در شبکه‌های حمایتی و صفحه «یک در بیست» (One In Twenty - با الهام از نتیجه پژوهش‌های دانشگاه کینگز) فیسبوک گردهم آورده است.

چرا عوارض کووید در برخی افراد طولانی‌تر است؟

کالج سلطنتی پزشکان عمومی بریتانیا می‌گوید انتظار دارد با موج بیمارانی روبه‌رو شود که از عوارض بلندمدت کووید در رنجند، اما اطمینان چندانی از دلیل «طولانی‌تر» بودن عوارض در برخی بیماران ندارد.    

یک گزارش از دانشگاه کینگز حاکی از آن است که ادامه عوارض بیماری ممکن است به شدت و ضعف آن بستگی داشته باشد: «شواهد فزاینده ای حاکی از آن است که برخی کسانی نیز که با علایم ملایم‌تر کووید-۱۹ دوره بیماری را در خانه سپری کرده‌اند، می‌توانند گرفتار عوارض درازمدت آن شوند.» 

«هرچند می‌دانیم که خستگی مزمن در مواردی در پی عفونت‌های ویروسی عارض می‌شود، اما مکانیسم آن در بسیاری موارد ناشناخته است. ادامه عفونت در ریه، مغز یا دیگر بافت‌ها می تواند یک نوع مکانیسم باشد. واکنش بیش از حد یا طولانی سیستم ایمنی بدن هم پس از یک عفونت، می‌تواند عامل دیگر آن تلقی شود.» 

یک پژوهش که پیشتر در مورد خستگی مزمن پس از عفونت منتشر شده است، نشان می‌دهد که ممکن است بیمار از نظر ژنتیکی برای چنین واکنشی برنامه‌ریزی شده باشد: «برخی از بیماران مبتلا به هپاتیت سی که با داروی «اینترفرون آلفا» تحت معالجه قرار گرفتند، عوارضی شبیه به آنفولانزا نشان دادند و برخی دیگر دچار خستگی مفرط پس از عفونت ویروسی شدند.» 

این گزارش می‌گوید: «پژوهشگران این واکنش مصنوعی عفونت» را به عنوان الگویی برای مطالعه روی خستگی مزمن مورد مطالعه قرار دادند و متوجه شدند که سطوح اولیه دو مولکول – اینترلوکین ۶ و اینترلوکین ۱۰ - که باعث التهاب در بدن می‌شود، می‌تواند بروز خستگی مزمن را پیشبینی کند.»

چه کمک‌هایی در اختیار افرادی است که از کووید بلندمدت رنج می‌برند؟

نظام درمان عمومی بریتانیا یک سرویس توانبخشی برای بیماران مبتلا به کووید بلند مدت ایجاد کرده است.

سرویس موسوم به «بهبودی شما از کووید» مقدمتا از خدمات اینترنتی آغاز شده است، اما قرار است در آینده و در زمانی امن تبدیل به مشاوره رودررو شود. به کسانی که به اینترنت دسترسی ندارند، «در صورت تقاضا»، جزوه‌های چاپی فرستاده می‌شود.  

دولت همچنین مبلغ ۸.۴ میلیون پوند به برنامه موسوم به «فاسپ- کووید» اختصاص داده است که کنسرسیومی به رهبری  پژوهشگران دانشگاه لستر را گردهم می‌آورد تا نتایج بلندمدت بیماری را مطالعه کنند. قرار است حدود ۱۰ هزار بیمار در این تحقیقات شرکت کنند.  

«ای پی پی جی»، گروه تمام‌حزبی پارلمانی بریتانیا، نیز با هدف واکنش بهتر به این بحران فزاینده، روایات بیمارانی را که دچار عوارض بلندمدت کووید-۱۹ شده‌اند، شنیده است. اندرو گوئين، نماینده حزب کارگر و یکی از اعضای این گروه، افشا کرده است که خود او نیز در طول ۱۸ هفت‌ ای که از ابتلای او به کووید-۱۹ می‌گذرد، نتوانسته است عوارض آن را پشت سر بگذارد.

چارلی هِیستی، بنیانگذار گروه حمایت از مبتلایان به کووید بلندمدت هشدار داده است که پزشکان عمومی منظما عوارض ثانونی کووید-۱۹ را تشخیص غلط داده‌اند و آن را با بیماری «خستگی مزمن و مفرط» (ام ای) یا اضطراب اشتباه گرفته‌اند. او به سیاستمداران گفته است که «علم باید خود را با ما تطبیق دهد.»