سفر اخیر هیئت عالی‌رتبه روسی به سرپرستی یوری بوریسوف، معاون نخست وزیر و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به دمشق در تحولات سوریه تأثیرگذاری قابل ملاحظه‌ای داشته و نشان می‌دهد که مسکو برای اعلام آغاز مرحله جدیدی در سوریه برنامه‌ریزی می‌کند.

بحث و بررسی در مورد یافتن راه حل اساسی برای بیرون‌رفت از چالش‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی سوریه و تبادل نظر بر سر مسائل اقتصادی، سرمایه‌گذاری و بازسازی سوریه، محور گفت‌وگوهای دوجانب را در دیدار اخیر تشکیل می‌داد. شمار برنامه‌ها و پروژه‌های اقتصادی که در این نشست از آن‌ها پرده‌برداری شد به ۴۰ پروژه می‌رسد و شامل بخش‌های مختلفی از جمله بازسازی بخش انرژی، ایجاد نیروگاه‌های برق آبی و استخراج نفت از دریا می‌شود.

لازم به ذکر است که اقدام روسیه، در اواخر ماه مه گذشته، برای تعیین الکساندر یفیموف، سفیر روسیه در دمشق، به عنوان فرستاده ویژه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه برای توسعه همکاری با سوریه، به عنوان مقدمه‌ای برای توافق‌های آینده و آمادگی برای آغاز مرحله جدیدی که مهم‌ترین بخش آن را مسائل اقتصادی و سیاسی تشکیل می‌دهد، تفسیر شده است. تعیین فرستاده ویژه پوتین می‌تواند این‌گونه در نظر گرفته شود كه مسكو پرونده سوریه را نسبت به هر زمان دیگری در صدر اولویت‌های خارجی خود قرار داده است و با حضور فرستادگان ویژه ریاست جمهوری و گسترش روابط دمشق با کرملین، در صدد آغاز مرحله‌ای جدیدی در سوریه است، افزون بر این‌که وزارت‌های امور خارجه و دفاع روسیه نیز پرونده سوریه را با جدیت خاصی دنبال می‌کنند.

ترکیب هیئت رسمی روسیه که شامل مقامات ارشد اقتصاد و سیاست خارجی است و پس از سفر کوتاه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در اوایل سال جاری به دمشق، به عنوان مهم‌ترین سفر مسئولان روسیه به سوریه پنداشته می‌شود، نشان دهنده اهمیت پرونده‌هایی است که ذهنیت کرملین را به خود مشغول دارد، به ویژه این که مسکو سعی می‌کند همان‌گونه که در عرصه نظامی نقش اول را در سوریه ایفا می‌کند، در بخش‌های اقتصاد، تجارت و سرمایه‌گذاری این کشور نیز نسبت به همه طرف‌ها پیشتاز باشد.

البته شتابزدگی مسکو برای اعزام هیئت بلند پایه به دمشق در یک سفر بسیار کوتاه، نمی‌تواند با تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی بی‌ارتباط باشد، به ویژه این‌که تحرکات مسکو، به گفته اشتون کارتر، وزیر دفاع پیشین آمریکا و ژنرال ریموند توماس، فرمانده عملیات ویژه ارتش آمریکا در سال ۲۰۱۷، در زمانی افزایش می‌یابد که سوریه شاهد برخی تحولات عمده از جمله پایان یافتن دور سوم جلسات کمیته قانون اساسی، حملات اسرائیل به مواضع ایران در سوریه و توافق نفتی میان یک شرکت آمریکایی و نیروهای دموکراتیک سوریه که بخش عمده آن را نیروهای وابسته به حزب کارگران کُردستان تشکیل می‌دهند، بود. افزون بر این‌که  سرنوشت استان ادلب و آینده تفاهم روسیه و ترکیه تا به حال در هاله از ابهام قرار دارد.

از سوی دیگر، سفر هیئت روسی به دمشق همزمان با تحولات شتابان در منطقه، به ویژه در کشورهای عراق و لبنان، تشدید تنش در شرق دریای مدیترانه و ارتباط آن با پروژه‌های رقیب برای آینده صادرات گاز روسیه به اروپا صورت گرفت و این امر نیز نمایانگر اهمیت این سفر است.

سفر هیئت روسی به سوریه به طور کل می‌تواند در چارچوب نکات زیر خلاصه شود: در بعد سیاسی، اهمیت این سفر در زمان برگزاری آن است که پس از جلسات کمیته قانون اساسی، دیدار سرگئی لاوروف با گیر پدرسن، نماینده سازمان ملل در امور سوریه، مطرح شدن بحث در مورد ایجاد فضای مثبت پس از تحرکات روسیه و دیدار با مخالفان رژیم سوریه، انجام می‌شود و تمامی اقدامات یادشده از نظر سیاسی پیش از برگزاری انتخابات سال ۲۰۲۱، صورت خواهد گرفت.

در واقع، اظهارات لاوروف و همتای سوری وی ولید المعلم پیام روشنی برای طرف‌های مختلف سوری و بین المللی بود مبنی بر این‌ که انتخابات به موقع برگزار خواهد شد و این امر، هرگونه حدس و گمان را در مورد این‌که اقداماتی برای ایجاد ساختاری که با گرایش‌های آمریکا متناسب و سازگار باشد را منتفی می‌کند.

موضع روسیه در مورد شرق فرات، جایی که آمریکایی‌ها و نیروهای دموکراتیک سوریه در آن حضور دارند، موضوع دیگری است که این سفر به آن روشنی میندازد. البته مسکو پیوسته تحریم‌های ایالات متحده و حضور نیروهای آن کشور را در قلمرو سوریه مورد انتقاد قرار می‌دهد، اما تأکید اخیر لاوروف در دمشق بر لزوم حمایت از تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه، وجود هرگونه توافق و سازش در مورد برخی از مناطق سوریه را بی‌اساس نمایان می‌کند.

در اینجا نمی‌توان از کشته شدن شماری از رهبران قبایل و اعتراضات مردمی در "دیرالزور" علیه کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه بر مناطق عرب نشین که بیش از ۹۹ درصد جمعیت آن‌ها را اعراب تشکیل می‌دهند و همچنان در برابر معامله نفتی میان نیروهای حاکم بر منطقه و یک شرکت آمریکایی چشم‌پوشی کرد.

تمایل روسیه به داشتن نقش گسترده در بخش‌های اقتصادی سوریه را می‌توان به عنوان انگیزه دیگری برای سفیر اخیر هیئت بلند پایه مسکو به دمشق دانست، به ویژه این‌که سوریه به دلیل پیامدهای جنگ چندین ساله و در سایه تحریم‌های ناشی از قانون سزار دچار بحران اقتصادی شدیدی بوده و ارزش لیره سوریه به شدت کاهش یافته است.

از سوی دیگر، یوری بوریسف، معاون نخست وزیر روسیه در جریان دیدار از دمشق در مورد تحریم‌های آمریکا گفت: "در واقع، این یک محاصره و یک اقدام ویرانگر از سوی ایالات متحده و کشورهای غربی است و ما به گونه مشترک در تلاش‌ برای عبور از این تحریم‌ها هستیم."

اکنون این پرسش مطرح می‌شود در حالی‌‌که توجه همه به سمت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا معطوف شده است، آیا توجه جدیدی به بحران سوریه خواهد شد یا این‌که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا همان‌گونه که بارها تعهد کرده است، نیروهای آمریکایی را به صورت کامل از سوریه خارج خواهد کرد؟