سرانجام پس از یک سال تحقیقات گسترده پیرامون سیاست‌های فریبنده فیس‌بوک و نقض حریم خصوصی کاربران که از رسوایی «کمبریج آنالتیکا» در یاری رساندن به رئیس‌جمهور شدن دونالد ترامپ آغاز شد، کمیسیون تجارت فدرال آمریکا روز چهارشنبه (۲۴ ژوئیه برابر با ۲ مرداد) یکی از سنگین‌ترین جریمه‌های نقدی تاریخ این کشور را برای فیس‌بوک تعیین کرده است: پنج میلیارد دلار غرامت برای فریب دادن آگاهانه بیش از ۱۸۵ میلیون کاربر ساکن آمریکا و کانادا که هر روز از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند.
علاوه بر این جریمه نقدی، فیس‌بوک مجبور شده محدودیت‌هایی را درباره شیوه کارکرد خود بپذیرد و ساختار کمپانی را به گونه‌ای اصلاح کند که مدیران اجرایی‌اش برای نقض دوباره حریم خصوصی کاربران بازخواست شوند. فیس‌بوک باید همه این محدودیت‌ها و تغییرات را در همه پلت‌فرم‌های وابسته‌اش، از جمله واتس‌اپ، اینستاگرام و مسنجر هم اعمال کند.
یکی از این محدودیت‌ها تشکیل «کمیته مستقل حریم خصوصی» در این کمپانی است که قرار است «کنترل بی‌حد و حصر مارک زاکربرگ بر سیاست‌گذاری‌ها» را مهار کند. اعضای این کمیته متشکل از اعضای هیات مدیره‌اند که توسط کمیته مستقل دیگری نامزد خواهند شد و حذف آنها فقط در صورت کسب اکثریت مطلق آراء اعضای هیات مدیره (۸ رای از ۱۲ رای) ممکن خواهد بود. علاوه بر این، نهاد سومی هم برای ۲۰ سال آینده روی شیوه‌های جمع‌آوری داده‌ها از سوی فیس‌بوک نظارت خواهد کرد.
فیس‌بوک، اتهام «گمراه کردن سرمایه‌گذاران درباره ریسک‌های سوء استفاده از داده‌های کاربران» را هم پذیرفته و به‌خاطر آن به پرداخت جریمه‌ای ۱۰۰ میلیون دلاری محکوم شده است. اما این حکم مخالفان جدی هم دارد.
از پنج عضو کمیسیون تجارت فدرال (FTC) دو عضو دموکرات آن به این حکم رای مخالف دادند. به اعتقاد آنها این جریمه با سنگینی جرمی که فیس‌بوک مرتکب شده متناسب نبوده و منجر به تغییر رفتار اساسی این کمپانی نخواهد شد. آنها همچنین به این معترض‌اند که مارک زاکربرگ به عنوان مدیرعامل این کمپانی شخصا مجازات نشده است.
روهیت چوپرا، یکی از دو عضو دموکرات کمیسیون تجارت فدرال آمریکا که به این حکم رای مخالف داده، در رشته‌توییتی دلایل مخالفت خود را اعلام کرده است. به اعتقاد او این جریمه از آنجایی که هیچ محدودیتی روی «شیوه‌های دروی داده‌ها» از سوی فیس‌بوک اعمال نمی‌کند، راه تجسس در اطلاعات خصوصی کاربران را برای این کمپانی سد نخواهد کرد و نیز این‌که مارک زاکربرگ و شریل سندبرگ، مقام‌های ارشد فیس‌بوک، از مجازات مصون مانده‌اند در حالی که قانون هیچ مصونیتی به آنها نمی‌دهد.
او همچنین می‌گوید: «قانون‌شکنی نباید امری سودآور باشد. پنج میلیارد دلار جریمه سنگینی است، اما فیس‌بوک آن را از کیسه درآمدهای هنگفتی می‌پردازد که از راه همین قانون‌شکنی‌ها به دست آورده است». آقای چوپرا خواستار محاکمه مارک زاکربرگ شده است. با این همه، این حکم در نهایت با سه رای موافق در برابر دو رای مخالف به تصویب رسید.
چرا فیس‌بوک گناهکار شناخته شد؟
مهم‌ترین اتهام فیس‌بوک در این پرونده اجازه دادن به اپلیکیشن‌های جانبی برای دسترسی به اطلاعات دوست‌های کاربران آنها بود، بدون این‌که این موضوع به اطلاع آنها برسد. این همان ماجرایی است که رسوایی «کمبریج آنالتیکا» را رقم زد و نقش مهمی در رئیس‌جمهور شدن دونالد ترامپ ایفا کرد.
گذشته از این، فیس‌بوک به‌خاطر استفاده تبلیغاتی از شماره تلفن‌های کاربرانی که آن را برای فعال کردن پسورد دومرحله‌ای در اختیار این کمپانی قرار دادند هم مجرم شناخته شد. فیس‌بوک در این‌باره هیچ اطلاعاتی به کاربران نداد و رمزهای عبور آنها را بدون رمزگذاری ذخیره کرد. فیس‌بوک در زمینه فراهم کردن امکان خروج کاربران از الگوریتم تشخیص چهره‌اش هم سیاست‌هایی فریبنده داشته که از چشم کمیسیون تجارت فدرال دور نمانده است.
با این همه، حکمی که علیه فیس‌بوک صادر شده به نظر بسیاری از متخصصان «ناامیدکننده» است. پنج میلیارد دلار درآمد یک‌ماه این کمپانی و نزدیک به ۹٪ درآمد سالیانه‌اش است و فیس‌بوک کسر بزرگی از این درآمدها را با همین سیاست‌های فریبنده به دست آورده است.
گذشته از این، منتقدان می‌گویند شیوه‌های دروکردن داده‌ها از سوی فیس‌بوک باید موشکافانه بررسی و با محدودیت‌های جدی مواجه شود. روهیت چوپرا هشدار داده که «فیس‌بوک سال‌هاست از اطلاعات خصوصی کاربران و رفتارهایشان در این شبکه اجتماعی پول می‌سازد و اساس کارش در تکامل سیاست‌های حریم خصوصی هم این بوده که یا تغییرات اعمال‌شده را بپذیر، یا فیس‌بوک را ترک کن».
اشکان سلطانی، متخصص تکنولوژی که در دولت باراک اوباما تکنولوژیست ارشد کمیسیون تجارت فدرال آمریکا بوده هم در رشته‌توییتی آورده است: «این توافق، فاجعه‌ای برای سیاست‌گذاران حریم خصوصی و معامله‌ای شیرین برای فیس‌بوک است. اگر بخواهیم صحنه را به بازی شطرنج تشبیه کنیم، فیس‌بوک در واقع کمیسیون را کیش و مات کرده، تخته شطرنج را زیر و رو کرده تا دیگر نتوان به بازی برگشت و در پایان روی همه‌چیز هم یک پتو کشیده است».
