به نظر می‌رسد نتایج گفت‌وگوی غیرمستقیم واشنگتن و تهران در مورد برداشتن نخستین گام برای کاهش تنش بین دو طرف به تدریج پدیدار می‌شود و زمینه را برای بازگشت به توافق هسته‌ای فراهم می‌کند بدون اینکه هیچ یک از طرفین ناگزیر به پذیرش امتیازدهی شوند و از اقداماتی که به آنها دست زده اند عقب‌نشینی کنند.

در واقع، اظهارات آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه جدید ایالات متحده در مورد نگرانی از افزایش سطح توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای در ظرف چند هفته، به هدف اتخاذ اقدامات سخت‌گیرانه در برخورد با ایران و تشدید فشار بر تهران نبود، بلکه اظهارات یادشده توجیهی برای لزوم حرکت به سمت گشودن روزنه گفت‌وگوها با تهران بود. این اظهارات بهانه‌ای به منظور برداشتن گام‌های سریع برای محدود کردن توانایی‌های هسته‌ای ایران و جلوگیری از توسعه آنها از طریق آغاز مذاکرات بود.

بدین ترتیب و برای رسیدن به این هدف، واشنگتن بایستی در صدد بازگشت به برجام و لغو اقدامات و تحریم‌های باشد که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا آنها را علیه ایران اعمال کرده بود و این گامی است که مسیر گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن را برای بحث و بررسی برخی از پرونده‌ها از جمله برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران باز می‌کند. البته به گفته بلینکن، پرونده‌های مربوط به حقوق بشر از طریق درخواست آزادی زندانیان آمریکایی بازداشت شده در زندان‌های ایران و به دور از بحران برنامه هسته‌ایران مورد بحث و وارسی قرار خواهد گرفت.

از سوی دیگر، محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، با اظهاراتی که به عنوان پیام‌های مثبتی به آمریکا تلقی می‌شود، آن‌چه را وزیر امور خارجه آمریکا به صراحت بیان نکرده بود را آشکار ساخت و طرح مشخصی را برای بیرون رفت از بن‌بست کنونی ارائه کرد. مطابق به طرح ظریف، تهران و واشنگتن برای برداشتن موانع از مسیر گفت‌وگوها به صورت همزمان دست به اقداماتی می‌زنند که زمینه از سرگیری مذاکرات را فراهم می‌کند. در چارچوب این طرح، واشنگتن اقدام به بازگشت به برجام می‌کند و به شرایط پیش از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ باز می‌گردد و در مقابل، تهران پایبندی کامل خود را به تعهدات برجام اعلام داشته و دست از تمام اقداماتی که برای کاهش تعهدات برجام اتخاذ کرده بود، بر می‌دارد.

آن‌چه را که محمد جواد ظریف به عنوان ابتکار "حسن نیت" توصیف کرد، علاوه بر این‌که جنبه‌ای از ملاطفت با آمریکا دارد، اروپا را نیز با اعطای نقش رهبری در آماده سازی زمینه دیدار دو جانب، تشویق به تلاش برای میانجی‌گری می‌کند. در سخنان محمد جواد ظریف ‌آماده است که جوزپ بورل، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌تواند با استفاده از موقعیت خود به عنوان هماهنگ کننده کار کمیته مشترک نظارت بر اجرای توافق هسته‌ای و بهره‌برداری از جلساتی که در دو سال گذشته بدون مشارکت آمریکا در چارچوب "۴+۱" برگزار شد، این موقعیت را به سکوی برای از سرگیری گفت‌وگوها میان دوجانب تبدیل کند.

البته صرف‌نظر از موضع فرانسه که توسط امانوئل مکرون، رئیس جمهوری آن کشور در مورد شروط جدیدی، به ویژه در رابطه به گسترش دامنه کشورهای شرکت کننده در توافق‌هسته مطرح شد که تهران باید برای از سرگیری مذاکرات آنها را عملی کند، به نظر می‌رسد که وزیر امورخارجه ایران شتاب بسیاری برای یافتن راهی به هدف خروج از بن‌بست کنونی دارد. همچنان، به نظر می‌رسد که جواد ظریف گام‌های خود را در هماهنگی با رهبر جمهوری اسلامی ایران بر می‌دارد، به ویژه این‌که رهبری ایران نیز بازگشت تهران به تعهدات برجام را به لغو تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای مشروط کرده است.

هدف از شتابزدگی کنونی دولت ایران، برداشتن نخستین گام به سوی آغاز مذاکرات پیش از ۲۱ ماه فوریه جاری و قبل از تاریخ اجرایی شدن تصمیم تعلیق پروتکل بازرسی غافلگیرانه است که مجلس شورای اسلامی آن را در سال ۲۰۲۰ تصویب کرد، اقدامی که ایران را در آستانه خروج از توافق هسته‌ای قرار می‌دهد.

اظهارات محمد جواد ظریف در مورد اهمیت نقش هماهنگ کننده کمیته مشترک توافق هسته‌ای و هماهنگ کننده سیاست‌های خارجی در اتحادیه اروپا، علی‌رغم همه انتقادات رژیم از "تروییکای اروپایی" برای عدم پایبندی به تعهداتی که برای مقابله با تحریم‌های آمریکا قائل شده است، به مفهوم دور زدن از موضع فرانسه است که واکنش‌های را در سطح نظام و دولت ایجاد کرده است.

موضع‌گیری تهران در قبال شروط پیشنهادی فرانسه با اظهارات جوزپ بورل، هماهنگ کننده سیاست‌های خارجی اتحادیه اروپا که موضع رئیس جمهوری فرانسه را که بازتاب دهنده موضع اتحادیه اروپا نمی‌داند، این باور را تقویت می‌کند که جوزپ بورل سعی دارد میانجی‌گری خود را برای آماده کردن تهران و واشنگتن به آغاز مجدد گفت‌وگوها دور از شروط مطرح شده توسط امانوئل مکرون، رئیس جمهوی فرانسه، آغاز کند.

با اندکی بررسی و تأمل در مورد مواضع و فعالیت‌های اخیر تهران و هیئت‌هایی که به این کشور رفت و آمد دارند، می‌توان گفت که تهران ارسال پیام‌هایی درباره احتمال همکاری مثبت با واشنگتن در پرونده‌های منطقه غرب آسیا را آغاز کرده است، همان‌گونه که دولت ایران تصمیم گرفت وارد مسیر حفظ توافق‌نامه صلح میان واشنگتن و طالبان که در ۲۹ ماه فوریه ۲۰۲۰ در دوحه، پایتخت قطر به امضا رسید، شود. افزون بر آن، استقبال تهران از جنین هنیس پلاسخارت، نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در امور عراق و آمادگی برای پذیرش فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق، نمایانگر تصمیم تهران برای سازش با واشنگتن است و نشان می‌دهد که تهران در صدد تسهیل روند سیاسی در صحنه عراق از طریق برگزاری انتخابات آینده پارلمانی آن کشور در دومین تاریخ تعیین شده (۱۰ اکتبر ۲۰۲۱) است، هرچند ممکن است زمان اجرای انتخابات پارلمانی عراق به تاریخ دیگری موکول شود. همچنان نشانه‌های مثبت دیگری از احتمال همکاری برای حل بحران یمن، گفت‌وگو با عربستان سعودی و گسترش عرصه کشورهای شرکت کننده در توافق هسته‌ای که رئيس جمهوری فرانسه آن را به عنوان شرطی برای از سرگیری مذاکرات مربوط به برجام مطرح کرده بود، برای پیش‌گیری از آن‌چه واشنگتن بدون اصرار به آن اشاره داشت در افق سیاست خارجی ایران پدیدار است.

اکنون آیا آن‌چه اتفاق می‌افتد، آغاز مرحله امتیازدهی ایران است یا خوانش واقع‌بینانه از توانایی‌های تهران برای تحمیل سیاست‌ها و برنامه‌هایش بر کشورهای دیگر؟