در ماه مارس ۲۰۰۱ و فقط چند ماه مانده به سرنگونی رژیم اسلامگرای تندرو طالبان در أفغانستان، شورشیان ناگهان تصمیم گرفتند دو تندیس ۱۷۰۰ ساله بودا را در بامیان نابود کنند. جنگجویان طالبان به فتوای ملا محمدعمر، رهبر پیشین این گروه، با جاسازی ده‌ها کیلو مواد منفجره زیر پای مجسمه‌های غول‌پیکر صلصال و شهمامه در دل کوه‌های بامیان، آن‌ها را از راه دور منفجر کردند. پس از چند دقیقه که غبار انفجار فرونشست، دیگر از آثار باستانی افغانستان جز دو حفره بزرگ چیزی باقی نمانده بود.

آن اقدام طالبان با محکومیت گسترده بین‌المللی روبه‌رو شد. در زمانی که هنوز هیچ خبری از «داعش» و ویرانگر‌ی‌های آن نبود، سازمان ملل متحد آن اقدام را دهشت‌افکنی فرهنگی طالبان خواند. 

امروز از تخریب تندیس‌های بودا در بامیان بیست سال می‌گذرد، اما خاطره آن همچنان دل شهروندان افغان و فرهنگ‌دوستان جهان را به‌درد می‌آورد. جای آن بناهای ایستاده تاریخی افغانستان که تا پیش از تخریب، بزرگترین تندیس‌های بودا و بلندترین مجسمه‌های سنگین در جهان بودند، هنوز هم در میان آثار باستانی جهان، به ویژه افغانستان، خالی است.

اسحاق موحد، رئیس اداره اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان، می‌گوید: «بودا فعلا در وضعیت وخیمی قرار دارد. حال بودا، حال بیچارگی است. کمبود نیرو و کمبود بودجه داریم. از بودا با استفاده از نیروهای پلیس محافظت می‌کنیم، اما ناکافی است.» 

او می‌افزاید: «اگر واقعا بودا می‌بود، امروز صنعت گردشگری ما نیز مانند کشورهای دیگری که در اوج صنعت گردشگری قرار دارند، ترقی می‌کرد.»

بازسازی تندیس‌های بامیان همواره از سوی فرهیختگان و فرهنگ‌دوستان افغانستان مطرح شده‌ است. دولت افغانستان با حمایت یونسکو (نهاد آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) کوشیده است تا در زمینه بازسازی مجسمه‌های اقدام کند، اما موفقیت چندانی نداشته است.  

عبدالحمید، مسئول مراقبت از بازمانده‌های تندیس‌های بودا، می‌گوید که وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌کوشد تا نهاد‌هایی را بیابد که بتوانند تندیس‌های بودا را احیا کنند.

او می‌گوید: «وزارت اطلاعات و فرهنگ و یونسکو (نهاد آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) تصمیم دارند یکی از بوداها را دوباره بازسازی کنند، ولی نگرانی‌هایی در بین است که اگر طالبان دوباره برگردند، چه کسی ضمانت خواهد کرد که این بوداها را بار دیگر تخریب نخواهند کرد.»

اکنون بحث گفت‌وگو با طالبان داغ است و آمریکا با شورشیان توافقنامه صلح امضا کرده و از دولت افغانستان خواسته است که برای تشکیل دولت مشترک با طالبان آماده شود. 

عبدالحمید می‌گوید، اگر یکی از بوداها طوری از نو ساخته شود که هویت تاریخی بوداهای تخریب شده از بین برود، برای مردم و باستان‌شناسان قابل پذیرش نیست. 

تندیس‌های بلند بودای بامیان که شهرت جهانی دارند، در دل کوهی در استان بامیان قرار داشتند. ارتفاع یکی از آن تندیس‌ها ۵۳ متر و دیگری ۳۵ متر بود. تندیس کوچک‌تر در سال ۵۰۷ میلادی، و تندیس بزرگتر در سال ۵۵۴ میلادی ساخته شده بود.

گفته می‌شود که تندیس‌های بودا بامیان نشان‌دهنده سبک کهن هنر یونانی و بودایی بوده ‌است که در آن دوران در آسیای مرکزی رواج داشته است.