نمایشگاه جدید «نور علی نور: هنر نور از دهه ۱۹۶۰  به این سو» که کارهای پیشگامان این هنر مانند دن فلاوین و جیمز تورل را به نمایش گذاشته است، یک رویداد فرهنگی پیشگامانه در عربستان سعودی است. این اولین نمایشگاه هنر نور در این کشور است. برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌ای به این وسعت در میانه همه‌گیری کرونا به خودی خود معجزه‌ای کوچک است، اما من معتقدم که ما در حال آماده‌سازی شرایط برای برگزاری سایر نمایشگاه‌های تاریخی در عربستان هستیم.

من به عنوان مسئول ارشد موزه گوگنهایم نیویورک چالش‌های زیادی داشته‌ام اما این اولین تجربه من در برگزاری یک نمایشگاه بزرگ همزمان با کرونا است. این نمایش از طریق نمایش ۳۰ اثر هنری از دهه ۱۹۶۰ تا به امروز، موضوع نورپردازی را به عنوان یک اصل زیبایی‌شناختی در هنر بررسی می‌کند. برجسته‌ترین آثار عبارتند از «بدون عنوان (به سابین و هولگر)» از فلانوین از سال‌های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۱، چهار اثر قرمز رنگ که یک مربع را تشکیل می‌دهند و قطعه ۱۹۶۹ تورل به نام «آفروم (صورتی کم‌رنگ)» که یک فرم هندسی به رنگ صورتی را در یک اتاق تاریک به نمایش می‌‌گذارد.

یویویی کوساما، هنرمند تجسمی‌کار ژاپنی با اثر بازیگوش سال ۲۰۱۴‌ خود به نام «اتاق آینده در آینه: درخشش روح»، اتاقی با چهار آینه و گوی‌های نورانی است. اثر دیگر کار گروهی از هنرمندان ژاپنی به نام «گل‌ها و مردم: یک سال در هر ساعت» است. این اثر که تولید سال ۲۰۲۰ است یک اثر دیجیتالی تعاملی است که اتاقی را با اشکال و الگوهای گل روشن می‌کند. اثر دیگر، کار پیشگامانه سال ۱۹۶۷ هنرمند ایتالیایی لوچیو روسو به نام «نورپردازی ویژه لوچیو روسو» است که دیوارهای اتاق را با نور قرمز روشن می‌کند. اثر دیگر به نمایش درآمده، مجسمه دیواری بزرگ کیت سونیر متعلق به سال ۱۹۷۰ به نام «کادوپیچی نورانی نئون»، پرده‌هایی از شیشه و پلاستیک به دور چراغ‌های نئون است.

این نمایش بخشی از نخستین دوره جشنواره نور در ریاض است که یک جشنواره سالانه جدید با موضوع نور و هنر در سطح شهر ریاض، با حضور هنرمندان سعودی و بین‌المللی با بیش از ۳۰ اثر هنری را در فضای عمومی ریاض به نمایش گذاشته است. جشنواره نور ریاض، بخشی جدایی‌ناپذیر از برنامه هنری بزرگتر ریاض را تشکیل می‌دهد که هدف آن، تبدیل شهر به یک گالری بدون دیوار است.

به لحاظ فیزیکی، بدون نور، دیدن ممکن نیست. از نظر مفهومی، نور زودگذر یا نامرئی است. از نظر علمی، نور هم ذره است و هم موج. در حالی که می‌توان نور را دید‌، نمی‌توان آن را لمس کرد. این که نور مرئی است اما همزمان غیرملموس است، از سحر و جادوی نور خبر می‌دهد و البته نور برای رفاه حال ما نیز ضروری است. پیش‌فرض اساسی نمایشگاه، صرف نورپردازی نیست، بلکه استفاده از نور به عنوان یک رسانه است. به عبارت دیگر، نور ابزار و سکویی است که هنرمندان شرکت‌کننده در این جشنواره در خلق آثار هنری‌ خود از آن استفاده می‌کنند.

این نمایشگاه در چهار بخش، نور را به عنوان یک رسانه هنری معرفی می‌کند: «درک نور»، «تجربه نور»، «نورپردازی» و «نور محیطی». این عناوین گویای نوع استفاده هنری از نور در هر بخش است. در مجموع، نمایشگاه ارائه‌کننده تجربیات متعدد زیبایی‌شناختی برای درک سبک معاصر هنر نور است.

این نمایشگاه آثار هنرمندان نامدار و هنرمندان در حال رشد از سراسر جهان را در هم آمیخته است و استفاده متنوعی از رسانه‌ نور را عرضه می‌کند. نمایشگاه با نمایش اولین آثار هنر نور در دهه ۱۹۶۰ آغاز می‌شود که نقطه عطف تعیین کننده‌ای در هنر نور بود. این هنر در هر دو ساحل شرقی و غربی ایالات‌متحده در نیویورک و کالیفرنیا آغاز شد. آثار دیگر هنرمندان پیشگام از فرانسه و ایتالیا شامل کارهای عمده تورل، فونتانا، و فلاوین نیز به نمایش گذاشته شده است. ما مفتخریم که در این نمایشگاه آثار هنری زنان پیشگام در هنر نور مانند نانسی هولت، مری کورس و کوساما را نیز عرضه کرده‌ایم.

آثار هولت به ویژه برای من جالب است زیرا او بیشتر با زمین و محیط کار می‌کند. قطعه خیره‌کننده او به نام «سوراخ نور» متعلق به سال ۱۹۷۳ متشکل از اتاقی است که با دیواری به دو نیم شده است و در آن هشت نور دایره‌شکل ماه‌مانند از طریق بازی سایه و نور، به نمایش در می‌آید.

قطعه «الماس پنهان زعفران» سال ۲۰۱۹ از آنیلا قوایوم آقا، هنرمند زن معاصر، نیز بسیار قابل‌توجه است. رنگ زرد آن بیانگر رنگ چشم‌انداز کویر در عربستان سعودی است.

همکاری با رانیم فارسی، متصدی سعودی در این نمایشگاه، به ما این امکان را داده است که هیجان‌انگیزترین آثار هنرمندانی را که امروز در عربستان سعودی کار می‌کنند مانند مانال الدویان و راشد الشعشی به نمایش بگذاریم. یکی از نکات جالب توجه در این نمایشگاه، اثر احمد معطر به نام «آنت (به رنگ سبز)» است. این اثر، یک لوله نئونی است که به صورت یک آنتن ساخته شده است و به ظاهر در هوا شناور است. این اثر، اشتیاق هنرمند برای اتصال با ماورا و کسب دانش را نشان می‌دهد.

مرکز همایش‌های منطقه مالی ملک عبدالله که نمایشگاه در آنجا در حال برگزاری است، یک بوم خالی را در اختیار ما قرار می‌دهد تا بتوانیم دست‌چینی از هنر نور را به نمایش بگذاریم. از فضاهایی غوطه‌ور در نور که مردم می‌توانند دور آن و حتی درون آن حرکت کنند گرفته تا فیلم و مجسمه‌سازی‌. بازدیدکنندگان این نمایشگاه نورانی، با تجربه پدیده‌های فضایی، حسی و ادراکی از هنر نور لذت خواهند برد.

«نور علی نور: هنر نور از دهه ۱۹۶۰ به این سو» در مرکز همایش‌های منطقه مالی ملک عبدالله در ریاض به سفارش «موسسه هنر ریاض» تا ۱۲ ژوئن قابل بازدید است. آدرس وب‌سایت این نمایشگاه: noorriyadh.sa