اروپا با معضل افراط گرایی دست به گریبان است. اما چه می شود که یک جوان مسلمان تبار فرانسوی، مانند برادران کواشی، عوامل اصلی حمله به دفتر مجلۀ شارلی ابدو، یکباره زندگی معمول اروپایی خود را کنار می‌گذارد و به تروریسم روی می آورد؟
امین معلوف خود مهاجر است
امین معلوف، نویسنده معروف فرانسوی-لبنانی و برندۀ جایزه کنکور ۱۹۹۳ در رام کردن پلنگ: جستارهایی در باب هویت، نقش هویت‌های فرهنگی و مذهبی و پذیرش یا رد آنها را در تنش های فرهنگی اروپا، آسیا و افریقا مؤثر می‌داند. او به تجارب یوگسلاوی سابق و جنگ‌های داخلی لبنان اشاره می‌کند که شهروندان کشورهایی که سال‌ها در کنار هم در صلح زندگی کرده و با افتخار خود را ساکنان سرزمینی مشترک می‌دانسته‌اند، قادرند یکباره به جان هم بیفتند؛ اگر «اعتقادات خود را . . . یا زبان مادری یا گروه و نژادشان را در خطر ببینند، بی رحمانه حتی علیه هم کیشان خود نیز می جنگند».
معلوف قربانی جنگ‌های داخلی لبنان بود و برای حفظ جان خود مجبور به مهاجرت به فرانسه شد.
قبل از آن جنگ همه «لبنانی» بودند، ولی خشونت‌های فرقه ای آنان را به شیعه، سنی و مسیحی تقسیم کرد و به جان هم انداخت. بنا به این تجارب، می‌توان دریافت که تضادهای هویتی چقدر بر خشونت های سیاسی و ایدئولوژیک اثر دارند. برای همین، دست‌کم می‌شود از این نظر دفاع کرد که ظهور جنبش‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه از منظری ناشی از شکست حقارت بار جهان اسلام در برابر قدرت های اروپایی و مدرنیته استعماری قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بوده است. برای همین، انتقام از غرب و «احیای عظمت مسلمانان»در قلب ایدئولوژی های افراطی تروریستی جای دارد.
معلوف هم باور دارد که «وقتی رهبران ملی گرا، مخصوصاً جمال عبدالناصر، به علت عقب نشینی های نظامی و حل مشکلات توسعه نیافتگی به بن بست خوردند، کثیری از جمعیت عرب متوجه افراط گرایی دینی شد، و ریش و چادر به نشانه های اعتراض بدل شدند».
معلوف نویسنده پسااستعماری نیست
معلوف به آن دسته از نویسندگان پسااستعماری و چندفرهنگ‌گرا تعلق ندارد که فرهنگ را کلیتی مقدس و تغییرناپذیر می‌دانند و غرب را به علت تحمیل فرهنگی جهان شمول نکوهش می‌کنند. او منتقد جهانی شدن و یکدستی فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی است و آن را خطری جدی می‌داند، ولی نگاه انتقادی و تجدیدنظرطلبانه به فرهنگ و ارزش های آن را هم توصیه می‌کند. می گوید، «سنت‌‌ها تا جایی عزت و احترام دارند که حقوق بنیادی مردان و زنان را محترم بشمارند». این حقوق بنیادین همانا حفظ آزادی، کرامت و زندگی شرافتمندانۀ انسانی است که به رغم تنوع فرهنگی باید ارزش هایی جهانی دانسته و محترم داشته شوند.
در خصوص ادغام فرهنگی، معلوف منتقد جامعۀ غربی هم هست. او این حق را برای صاحبان فرهنگ های گوناگون قائل است که با زبان و ارزش های فرهنگی خود زندگی کنند و به بهانۀ ادغام و جذب فرهنگی مجبور به دست کشیدن از فرهنگشان نشوند.
انتقاد از خصومت فرانسوی
از خصومت جامعۀ فرانسه در برابر فرهنگ آمریکایی انتقاد می کند و آن را ناشی از درماندگی فرهنگی و نوستالژی جامعۀ فرانسه نسبت به سیادت زبان و فرهنگ فرانسوی در چند سدۀ گذشته می‌داند. همچنین، به تجربۀ ارزشمند جامعۀ ایسلند اشاره می‌کند که در کنار حفظ زبان و فرهنگ خود، بنا به واقع‌گرایی، در برابر جهان انگلیسی زبان نیز گشوده است. نباید از یاد برد که «هرگاه یک فرانسوی و یک کره ای به هنگام دیدار بتوانند به انگلیسی صحبت کنند، از کار و بار و مسائل گفت وگو و با هم معامله کنند، بی شک نسبت به گذشته پیشرفتی حاصل می شود».
معلوف تأکید می کند که باید هویت های چندلایه و تعلقات چندگانۀ فرهنگی انسان های معاصر را به رسمیت بشناسیم و برای حفظشان بکوشیم.
رام کردن پلنگ: جستارهایی در باب هویت را مهریار میرنیا با فارسی روان و خوشخوانی ترجمه کرده است. کار پسندیدۀ میرنیا در این ترجمه مراجعه به پیشنهادات مترجمان سابقه دار برای یافتن بهترین معادل‌های اصطلاحات علوم اجتماعی کتاب معلوف بوده است. این امر به خواننده امکان داده که بداند معادل فارسی هر اصطلاح انگلیسی کدام است و پیشنهاد مترجمان دیگر چه بوده است.
