نامزدهای شورای نگهبان و معتمدان رهبر که می‌خواهند بر کرسی ریاست قوه مجریه بنشینند و نقش تدارکاتچی نظام را به خوبی ایفا کنند، در رقابت بر سر این کرسی به جای طرح سیاست‌‌ها و برنامه‌های خود برای حل مشکلات و نقد سیاست‌ها و تصمیمات دیگران، به روش‌هایی مشخص تمسک می‌جویند: انداختن مسئولیت‌ها بر عهده دیگران تا نقش خود آنها فراموش شود، زدن گوشه و کنایه برای از اعتبار انداختن طرف یا طرف‌های مقابل، و استفاده از تاکتیک‌هایی برای از صحنه بیرون کردن رقیب.

در این نوشته پنج روش معمول در رقابت‌های سیاسی درون حکومتی را توضیح می‌دهم و مواردی از آنها را در بیعت ۱۴۰۰ ذکر می‌کنم.

مسابقه شعارهای توخالی

سر دادن شعار توخالی، وعده‌ای که با توجه به شرایط امروز محقق نخواهد شد، ریشه در ایدئولوژی نظام جمهوری اسلامی ایران دارد و از این جهت با داده‌ها قابل تجدیدنظر نیست؛ مثل این شعار که «جمهوری اسلامی ایران بهترین نظام سیاسی است.» مهم‌ترین شعارهای نامزدهای شورای نگهبان عبارت بوده‌اند از افزایش یارانه‌ها به ۴۵۰ هزار تومان برای ۴۰ میلیون نفر و دادن حقوق به زنان خانه‌دار (رضایی)، جوان‌گرایی در دولت تا حد میانگین ۴۵ سال و خشکاندن ریشه تورم در ۴ ماه (مهرعلیزاده)، مهار گرانی (زاکانی)، تورم زیر ۵ درصدی (قاضی‌زاده هاشمی)، تورم ۸ تا ۱۲ درصدی (همتی)، تامین مسکن برای عموم، یک‌رقمی کردن تورم و تبدیل هفت میلیون صدرنشین به صادرکننده (جلیلی)، و کاهش ۵۰ درصدی هزینه درمان و ایجاد یک میلیون شغل در هر سال (رئیسی). 

برای تحقق این این شعارها، هیچ برنامه عملی و واقع‌بینانه‌ای ارائه نشده است. در حالی که ایران از تامین نیازهای روزمره خود ناتوان است، نامزدها در باب پیشرفت در آخرین فن‌آوری‌ها مثل پهپاد و سلول‌های بنیادی وعده می‌دهند. این شعارها چهل سال است که از سوی همین افراد و همکارانشان داده شده و هیچ اتفاقی نیفتاده است.    

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی اعلام کرده است که در صورت رئیس‌ جمهوری شدن، دستور تشکیل صندوق رفاه جوانان را تا قبل از اسفند ۱۴۰۰ صادر خواهد کرد و

هر زوج جوان ۵۰۰ میلیون تومان برای اشتغال، ازدواج و مسکن خود از این صندوق دریافت خواهند کرد. در شرایطی که کشور در تحریم نفتی قرار دارد، جز با چاپ پول و تورم‌های بالای صد درصدی نمی‌توان این گونه وعده‌ها را اجرا کرد. 

البته در مواردی که وعده‌ها ملموس‌تر و دست‌یافتنی‌تر باشند، مثل لغو سربازی اجباری، نامزدها از سوی مقامات نظامی (سخنگوی نیروهای مسلح) و امنیتی از دادن وعده منع شدند. 

عیب‌جویی شخصی

سیاستمداران جمهوری اسلامی ایران کشتار صدها هزار سوری را نه تنها تایید، بلکه از آن قویا دفاع می‌کنند، اما در رقابت بر سر قدرت، همه به انسان‌های زاهد و مودب تبدیل می‌شوند که حتی در انتقاد ایده‌ها، به طرف مقابل خود در مجامع عمومی یا مطبوعات و رادیو و تلویزیون دولتی اشاره نمی‌کنند. در حدود یک ماه به روز بیعت، در بخشی از کتابی تحت عنوان «روایت انتخاب دوازدهم»، ابراهیم رئیسی به تخلفات علی لاریجانی در جایگاه رئیس مجلس دهم در فرایند بیعت سال ۹۶ اشاره کرده است. به گفته رئیسی، لاریجانی مرکز پژوهش‌های مجلس را مامور کرده بود تا جزواتی را علیه او و قالیباف پخش کند؛  چیزی که به گفته او در تاریخ مجلس بی‌سابقه است. 

در مقابل، علی لاریجانی با کنایه و بدون آوردن اسم، مشی رئیسی را مورد انتقاد قرار داد: «مخالف حل مسئله مبادله مالی با دنیا و صادرات هستند، اراده و تجربه‌ای برای رفع تحریم‌ها ندارند، در داخل کشور هم به جای اجماع دعوا راه می‌اندازند. ولی می‌گویند به دنبال «تعامل با همه کشورهای دنیا» هستند. این تناقض‌گویی‌ها عوام‌فریبی است.» (الف ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۰)

اخبار مربوط به تحصیل و اقامت و زایمان فرزندان مقامات (لاریجانی و زاکانی در این دوره) در کشورهای اروپایی و امریکای شمالی، عمدتا از سوی رقبا اعلام می‌شود، چون مخالفان به بسیاری از این اطلاعات دسترسی ندارند. 

بر دوش دیگری‌اندازی

سعید جلیلی در توییتی بدون آوردن نام علی لاریجانی، در مورد وی می‌نویسد: «وقتی اوایل مسئولیت آنها فسادها صدمیلیاردی باشد، اواخر مسئولیت‌شان دوازده هزار میلیاردی بشود، معلوم می‌شود جایی ایراد داشته است.» (تابناک ۳ خرداد ۱۴۰۰) این «جایی که ایراد داشته» از نظر جلیلی حتما شورای عالی امنیت ملی نبوده است، چون او هم عضو آن است و هم سال‌ها دبیر آن بوده است. شورای عالی امنیت ملی در ایران ام‌الفساد است، چون مرکز تسهیل پولشویی و قاچاق و همه اعمال خلاف دیگر برای تامین مالی سپاه قدس و دیگر نهادهای امنیتی بوده است. 

در سخنان نامزدهای نظام که در بیعت ۱۴۰۰ تعداد آنها به هفت تن رسید، حتی در یک مورد دیده نمی‌شود که کسی مسئولیت ناکارآمدی، فساد و اتلاف را در حوزه کاری خود پذیرفته باشد. 

درس اخلاق

گروهی دیگر از نامزدها و هوادارانشان خود به حمله به دیگران نمی‌پردازند، بلکه نظاره‌گرند و به بقیه در مورد روش رقابت درس اخلاق می‌دهند. این گروه مدام دیگران را به اطاعت از رهبر و رعایت تقوا و توجه به مصالح امت اسلامی دعوت می‌کنند؛ گویی مقامات جمهوری اسلامی ایران همه به این مبانی وفادارند و فقط فراموش می‌کنند آنها را رعایت کنند. آنها همچنین به مردم توصیه می‌کنند که حتی در صورت مخالفت با نظام و نامزدها، رای بدهند تا «دشمنان» را مایوس سازند. یک عضو مجلس از  آذربایجان شرقی به نامزدهای ریاست جمهوری توصیه کرده است که از وعده‌های غیرعملی و پوپولیستی پرهیز کنند. علیرضا زاکانی نیز در همین باب می‌گوید: «وعده و وعیدهایی که دوستانمان می‌دهند قبول ندارم و این وعده‌ها را نادرست و غلط می‌دانم.»

نامزدهای پوششی

جهانگیری در بیعت ۱۳۹۶ تنها نامزد پوششی روحانی بود. اما در بیعت ۱۴۰۰ ابراهیم رئیسی ده‌ها نامزد پوششی داشت که برخی رد صلاحیت شدند و برخی بعد از تایید صلاحیت و در دوره تبلیغات کنار خواهند رفت. تا قبل از رد صلاحیت‌ها، محمد عباسی، حسین دهقان، و علیرضا افشار، از نامزدهای پوششی رئیسی، به نفع وی کنار رفتند. پس از آن سعید محمد اعلام کرد به او رای می‌دهد. نامزدهایی که به روشنی گفته بودند اگر رئیسی بیاید آنها نمی‌آیند، اما آمدند (مثل سعید جلیلی)، نیز پوششی هستند. علیرضا زاکانی و امیر حسین قاضی‌زاده هاشمی به احتمال زیاد جزو همان ۲۲۰ عضو مجلس هستند که از رئیسی خواستند نامزد شود و به احتمال زیاد، به نفع وی کنار خواهند رفت تا افزایش آرای رئیسی را آسان‌تر کنند. 

حتی عبدالناصر همتی و محسن مهر علیزاده هم نامزدهای پوششی هستند، چون صرفا برای تبلیغ رقابتی بودن بیعت تایید صلاحیت شده‌اند و شانس ریاست جمهوری آنها نزدیک به صفر است. آنها حتی نامزد حزب و جریان سیاسی خود نیز نیستند. تنها کسی که برای بار چهارم نامزد شده است و نامزد پوششی نیست، محسن رضایی است و مثل دفعات گذشته، در این نمایش نظام نقش بازنده «نجیب» (کسی که به هیچ اقدامی اعتراض نمی‌کند) را ایفا خواهد کرد.